Rosyjski naukowiec wygląda mniej więcej tak: jest to mężczyzna z wykształceniem wyższym, ma 47 lat, jest kandydatem nauk. Zajmuję się naukami przyrodniczymi lub badaniami technicznymi w sektorze publicznym.
Bezpośrednio pracowników naukowych w kraju jest około 546 tys. Prawie 56% z nich to mężczyźni. Zwróćmy uwagę na to, że nie wszyscy pracownicy naukowi mają wykształcenie wyższe. Jest ich więcej niż 70%. Pozostali mają wykształcenie zawodowe lub średnie. Młodsi pracownicy naukowi zwykle zajmują stanowiska laborantów. Z reguły są to studenci lub wczorajsi uczniowie, którym się nie udało od razu dostać się na studia. Głównymi bohaterami są, oczywiście, doktorzy i kandydaci nauk. Pierwsi to tak zwani “mózgi nauki”, drudzy to tak zwani “konie pociągowe”. W ogóle w kraju doktorów tylko 9%, lecz kandydatów nauk już więcej niż jedna czwarta wszystkich naukowców. Średni wiek wszystkich badaczy wynosi 47 lat, kandydatów nauk — 51 lat, doktorów — 63 lata.
Więcej niż połowa naukowców zajmuje się badaniami technicznymi i pracą w zakresie nauk przyrodniczych (29%). Mniej popularne są nauki humanistyczne i dyscypliny rolnicze — nimi zajmuje się trochę więcej niż 4% naukowców.
Osobna kategoria — to młodzi naukowcy. Według RAN (Rosyjskiej Akademii Nauk) młody naukowiec — to naukowiec w wieku do 39 lat. To wielka cześć rosyjskiego potencjału naukowego — prawie 36%. Doktorów wśród nich niedużo — 2,6% (ze wszystkich doktorów nauk), a kandydatów już więcej — prawie 30%. W latach 90. ilość młodych naukowców ciągle spadała: ktoś po prostu nie chciał się tym zajmować, ktoś wyjechał za granicę. W ostatnich latach sytuacja się zmieniła. Państwo podejmuje aktywne działania w celu zwiększenia prestiżu naukowej pracy, przywrócenia “mózgów”. To są, między innymi, ulgowe kredyty na mieszkanie, bezpłatna ziemia pod zabudowę mieszkaniową. Na przykład, w miasteczku akademickim w Nowosybirsku budują całe osiedle dla młodych naukowców. Poważnych zmian dokonano w ostatnie 10 lat i w sytuacji finansowej naukowców. Dzisiaj ich średni zarobek wynosi 43 907 rubli, a to o jedną trzecią więcej niż średnia krajowa. W 19 regionach emerytura naukowców jest wyższa, niż średnia krajowa.
Badaniami naukowymi na Białorusi zajmuje się ponad 27 tys. ludzi: bezpośrednio pracę badawczą wykonuje 17 tys. (40% z nich — to kobiety), pozostali — to technicy i personel pomocniczy.
Co piąty z nich ma tytuł naukowy, a co czwarty z nich — to młody naukowiec. Według danych Belsat, w 2015 roku nominalne wynagrodzenie miesięczne naukowca wyniosło 8 mln 818 tys. rubli białoruskich, a to jest więcej niż średnia krajowa (średnia krajowa na Białorusi — 6 mln 719 tys. rubli białoruskich). Jednak w polu akademickim istnieje wielka różnica w zarobkach. To, przede wszystkim, zależy od doświadczenia, talentu, dziedziny nauki.
Najwięcej zarabiają specjaliści w branży IT. W tej dziedzinie można zarobić nawet kilkadziesiąt milionów białoruskich rubli, jednak organizacje akademickie proponują o wiele skromniejsze zarobki. Na białoruskim rynku pracy są wakaty dla młodszych pracowników naukowych z proponowanym zarobkiem tylko 2,5-3,5 mln. rubli białoruskich, doktorom nauk i innym pracownikom naukowym proponują zarobki o wysokości 3,3-5 mln. rubli białoruskich. Oczywiście, są też mnożniki, przewidywane są też dopłaty za staż pracy, trudność pracy, tytuł naukowy, premię. Część pozabudżetowych środków jest zarabiana na kontrakcie (w tym też z organizacjami zagranicznymi). Dla utalentowanych młodych naukowców i aspirantów na Białorusi jest ufundowane stypendium prezydenckie, które jest przyznawane co roku na podstawie konkurencji i może być porównywane z wynagrodzeniem miesięcznym. Na przykład, w tym roku stypendium prezydenckie dostaną 82 aspiranta.
Dwa lata temu z inicjatywy akademika Joresa Alferova w NAN Białorusi została ufundowana premia dla młodych białoruskich naukowców, która jest ekwiwalentna 2,5 tys. dolarów. W zeszłym roku za unikatowe materiały do oczyszczania wody ją dostał kierownik laboratorium Instytutu Chemii Ogólnej i Nieorganicznej, kandydat nauk chemicznych Andrej Iwaniec.
Stopniowo rozstrzyga się też pytanie mieszkaniowe. Na przykład, rok temu 186 rodzin, w zasadzie młodych, dostało mieszkania w bloku domów dzierżawnych “Magister”.
Tatiana Smolakowa,
Julia Wasiliszyna
