Наяўнасць у прадаўца пасведчання вадзіцеля і дазволу на нашэнне зброі — аргумент на карысць ягонай дзеяздольнасці. Але толькі даведка аб здзелказдольнасці мінімізуе магчымасць прад’яўлення прэтэнзій з боку сваякоў прадаўца ў будучыні.
— Здзелказдольнасць — гэта здольнасць чалавека ўсведамляць сутнасць здзелкі і яе наступствы. Як гаворыцца, знаходжанне ў ясным розуме і цвёрдай памяці, — тлумачыць значэнне слова начальнік аддзела складаных і паўторных судова-псіхіятрычных экспертыз ДКСЭ Таццяна Астроўская. — Гэтая даведка не з’яўляецца абавязковай для заключэння здзелкі куплі-продажу. Аднак рыэлтары, ды і самі пакупнікі нярэдка просяць прадаўца прадставіць такую даведку, каб знізіць рызыкі.
Спектр псіхічных расстройстваў шырокі: ад алкагольнай залежнасці да шызафрэнііА рызыкі сапраўды вялікія. Па статыстыцы, прыкладна кожны пяты з тых, хто звярнуўся да экспертаў-псіхіятраў па даведку, атрымлівае заключэнне аб сваёй няздзелказдольнасці. Спектр псіхічных расстройстваў шырокі: ад алкагольнай залежнасці да шызафрэніі. Але і пры наяўнасці цяжкіх псіхічных расстройстваў чалавек можа быць прызнаны здольным да здзяйснення здзелкі. Прычым стан здароўя з часам можа мяняцца. Таму чым менш месяцаў прайшло паміж выдачай даведкі і заключэннем здзелкі, тым лепш. Дыягназ ў заключэнні экспертызы, якое атрымлівае чалавек на рукі, не паказваюць — медыцынская тайна. Таму канфідэнцыяльнасць даследавання гарантаваная.
...Часта спрэчкі ўзнікаюць паміж братамі і сёстрамі, былымі жонкамі і нават дзецьмі і бацькамі. Слухаю такія гісторыі і дзіўлюся: часам людзі ідуць на прынцып і дзеляць спадчыну, нават калі кошт судовых выдаткаў перавышае кошт прадмета спрэчкі. Шмат гадоў назад спрабавалі аспрэчыць нават продаж бензапілы...
— Дапусцiм, я збіраюся купіць дачу. Якія моманты ў паводзінах прадаўца павінны насцярожыць нават непрафесіянала? — цікаўлюся.
— Некаторыя псіхічныя расстройствы суправаджаюцца відавочнымі знешнімі прыкметамі парушэнняў. Гаворка ідзе аб прыроджаных храмасомных паталогіях. Аднак людзі з такімі парушэннямі вельмі рэдка здзяйсняюць здзелкі з маёмасцю. Неахайны знешні выгляд прадаўца і запушчаны ў санітарным плане дом таксама павінны насцярожыць, — пералічвае Таццяна Астроўская. — А вось сталы ўзрост зусім не кажа аб абавязковай наяўнасці ў чалавека цяжкага псіхічнага расстройства. Наш самы ўзроставы кліент — бабуля старэй за 95 гадоў. Ніякіх адхіленняў, якія не дазволілі б ёй здзейсніць здзелку, не выявілі.
Калі прадавец вядзе сябе «трошкі дзіўна» (апранаецца як егіпецкі фараон або ганяе злых духаў па кватэры і іншае) і пры гэтым наадрэз адмаўляецца праходзіць агляд, то ад такой здзелкі лепш адмовіцца.
Ільвіная доля здзелак аспрэчваецца пасмяротна. Аднойчы даводзілася праводзіць экспертызу па завяшчанні 30-гадовай даўніны. Часта за такімі экспертызамі звяртаюцца незадаволеныя сваякі са словамі: «Як яна магла пакінуць кватэру суседцы? У яе ж родны сын ёсць!» Факт, што гэты сын гадамі не ездзiў, у разлік не бярэцца ...
У такіх выпадках даводзіцца працаваць з медыцынскімі дакументамі. Часта вынясенне рашэння абцяжарвае той факт, што медыцынскія дакументы згублены або малаінфарматыўныя. Прэзумпцыя псіхічнага здароўя, якая з’яўляецца адным з асноўных падыходаў сучаснай псіхіятрыі, мае на ўвазе, што пакуль не будзе даказаны факт псіхічнага захворвання, чалавек лічыцца здаровым.
Таццяна Астроўская, якая неаднаразова назірала, як з-за нежадання пайсці насустрач адзін аднаму разбураюцца сямейныя сувязі, і некалі блізкія людзі становяцца непрымірымымі ворагамі, напрыканцы параіла:
— Суды па аспрэчванні грамадзянскіх здзелак могуць доўжыцца гадамі. Каб у будучыні захаваць час, нервы і грошы сабе і сваім сваякам, перш чым купіць/прадаць кватэру, скласці завяшчанне або падпісваць шлюбную дамову, не палянуйцеся і атрымайце даведку аб здзелказдольнасці.
gorbatenko@sb.by
