Максiмальная хуткасць копii Т-50 — як у арыгiнала: да 70 кiламетраў у гадзiну.Лепшы ў класе
Чым танк Т-50 адметны для Беларусi? Распрацавалi баявую машыну на заводзе iмя Варашылава ў Ленiнградзе, усяго выпусцiлi 75 мадэляў. Пяцiдзясятка замянiла на полi бою лёгкiя Т-26 i БТ. У параўнаннi з 10- i 26-мiлiметро-вай бранёй гэтых машын 37-мiлiметровая процiкульная абарона пяцiдзясяткi выглядала ўнушальна. Акрамя таго, Т-50 стаў першым савецкiм танкам з камандзiрскай вежай з васьмю назiральнымi прыборамi трыплекс. Яны забяспечвалi кругавы агляд. Нядзiўна, што машына стала лепшай у класе лёгкiх.Стварэнне копii ў каманды рэстаўратараў з чатырох чалавек займае да шасцi месяцаў. Збор iнфармацыi — па архiўных дакументах i расказах ветэранаў. Часам можна атрымаць арыгiнальныя чарцяжы танка.
— Першы этап працы — разабраць адзiнку, якая паслужыць асновай. У выпадку з пяцiдзясяткай — БМД-1. Разбiралi яе, адрэзвалi лiшняе — тое, што нам непатрэбна. Потым кампанавалi, наварвалi сам корпус, — расказвае пра ўмоўныя этапы працы рэстаўратар гiсторыка-культурнага комплексу «Лiнiя Сталiна» Максiм Якушаў. — Па сутнасцi, з машыны дэсанта тут засталася хадавая частка (ванна) i ўнутраныя дэталi (вентылi, правады).
У рэплiцы корпус зроблены пераважна са сталi. Вонкава копiя Т-50 будзе адпавядаць арыгiналу на 95 працэнтаў. Колер гiстарычны: не звыклы зялёны, а блiжэй да саламянага. У рэплiцы корпус зроблены пераважна са сталi, таўшчыня пярэдняй плiты — 20 мiлiметраў, бартавыя — па 15. Максiмальная хуткасць — як у арыгiнала: да 70 кiламетраў у гадзiну.
— Цяпер займаемся знешнiм корпусам, затым пяройдзем на ўнутраныя работы. Усталюем 6-цылiндравы дызельны рухавiк, зоймемся гiдраўлiчнай сiстэмай, — пералiчвае рэстаўратар Аляксандр Мiкалуцкi. — Унутры машыны па бартах плануем паставiць i баеўкладку: лапаты, пiлы, ламы i дамкраты.
Калi мадэль атрымаецца зрабiць да канца года, пяцiдзясятка вые-дзе на поле бою падчас блiжэйшай рэканструкцыi — да Дня абаронцы Айчыны.
— Легенда бiтвы будзе адпавядаць гiстарычным падзеям. Танк Т-50 больш за ўсё ўдзельнiчаў у баях на пачатку вайны — гэта Ленiнград, Маскоўскi напрамак. У 1943 годзе таксама быў на вызваленнi Вiцебшчыны, — дае невялiкую гiстарычную даведку выканаўчы дырэктар гiсторыка-культурнага комплексу «Лiнiя Сталiна» Аляксандр Мятла.
Рэстаўратар Антон Зайцаў дэманструе тэхнiку. З глыбiнi вод
Каманда шклоўскiх рэстаў-ратараў займалася стварэннем баявых машын яшчэ да 2000-х. Спачатку паднiмалi ваенную тэхнiку з глыбiнь беларускiх вод. Месцы паказвалi мясцовыя жыхары або ветэраны. За ўвесь час удалося дастаць цэлыя тры танкi i больш за пяць падбiтых Т-34.— Першым у Аршанскiм раёне паднялi БТ-7. Спачатку думалi, што ён выйдзе без вежы, бо мясцовыя распавядалi, што дзесьцi ў 1975 годзе яго спрабавалi цягнуць i танк перакулiўся. Мы дастаём i сочым, што пакажацца. А ён, прыгажун, з вады ў поўным камплекце выйшаў. Зараз адрэстаўрыраваны стаiць на «Лiнii Сталiна», — дзелiцца гiсторыямi больш чым дваццацiгадовага перыяду працы рэстаўратар Уладзiмiр Якушаў. — Цiкава, што праз 15 гадоў мы недалёка ад гэтага месца, за 25 кiламетраў, дасталi вежу КВ (савецкi цяжкi танк).
Стварэнне копii ў каманды рэстаўратараў з чатырох чалавек займае да шасцi месяцаў.У музеi гiсторыi ВАВ таксама можна знайсцi адрэстаўрыраваны рукамi майстроў танк Т-3. Як успамiнае Уладзiмiр Якушаў, машына настолькi добра захавалася ў балоце, што на месцах экiпажа знайшлi шакаладкi.
Часцей за ўсё баявую тэхнiку выяўлялi ў Вiцебскай вобласцi, радзей — у Гродзенскай i Брэсцкай. Падняць цяжкавагавiк КВ-1 атрымалася з Нявы ў Расii. Цягнуць танкавы ўлоў было няпроста. Вага КВ-1 каля 60 тон, да таго ж цалкам замыты пяском. Даставаў ЗIЛ-157 — пры дапамозе пяцiтоннай лябёдкi з тросам з палiспасты.
— 10 метраў глыбiнi, 60 градусаў вугал нахiлу — i мы цягнем... Так тры днi даставалi, — заўважае Уладзiмiр Якушаў.
tychko@sb.by
