W EUG starają się dystansować się od antyrosyjskich sankcji, handlowych i walutowych wojen, ale w końcu dostało się wszystkim.
Białoruś przeżywa największy w ciągu kilku lat spadek waluty i, jako wynik, spadek płac w ujęciu realnym. Przedsiębiorstwa coraz częściej szukają wsparcia państwowego, a magazyny są przepełnione produktami, które nie znajdują zbytu.
W tych warunkach kraj czyni wielkie wysiłki na rzecz dywersyfikacji eksportu. Jednak sytuacja w innych krajach, w tym w Europie i Chinach, również nie jest lepsza. Zamknąć luki od strat na rynku rosyjskim natychmiast się nie otrzymuje.
W Kazachstanie do podobnych problemów dodaje się fakt, że kraj jest dostawcą węglowodorów i budżet, jak i rosyjski, zależy od ceny ropy naftowej. Astana przez długi czas nie chciała obniżać kurs tenge, co doprowadziło do zmniejszenia jej rezerw o 10% w ubiegłym roku.
Ze względu na drogi tenge kazachskie produkty zaczęły tracić rynek EUG. W sierpniu ubiegłego roku władze wysłały swoją walutę do “wolnego pływania”. W ciągu zaledwie kilku godzin opadła o 26%.
Co do Kirgistanu, w dużym stopniu jest uzależniony nie tylko od Rosji, ale także od sąsiedniego Kazachstanu. Republika otrzymała podwójne uderzenie, ale nawet w takich okolicznościach jej gospodarka była w stanie wykazać niewielki wzrost. Ale eksperci nie odczuwają radości z tego powodu i ostrzegają, że dług państwowy republiki w 2016 roku może przekroczyć 60% PKB.
Z podobnym problemem może zderzyć się i inny członek EUG — Armenia. W jej przypadku mówimy o długu państwowym, który jest równy 50% PKB. W 2015 roku kraj skoncentrował się na eksporcie, ale przestał rosnąć w warunkach kryzysu gospodarczego zarówno w WNP i na świecie jako całości. Zmniejszył się także przepływ przelewów pieniężnych od pracujących w Rosji.
W krajach euroazjatyckiej “piątki” pojawiły się głosy, czy konieczne było stworzenie EUG, gdy są problemy. Mówiąc, Unia działa tylko przez rok, ale zobaczcie, jakie są wyniki — handel spada, wspólnej waluty nie ma, sfera usług kula... Przypomnijmy: w WNP — nie 5, a 11 członków. I kraje Wspólnoty, które nie są członkami EUG, mają do czynienia z tymi samymi problemami.
Ci, którzy ignorują EUG, nie stali się bogatsi.
EUG nie jest panaceum na kryzys, dotykający dzisiaj wszystkie kraje, ale narzędziem regulacyjnym. W Euroazjatyckiej Komisji Gospodarczej łatwiej negocjować. Więc łatwiej znaleźć wyjście z sytuacji problemowych.
Jest to, dla czego trzeba ruszyć do przodu
Tatiana Wałowaja, członkini Kolegium do spraw Głównych Obszarów Integracji i Makroekonomii EKG:
— Nie możemy się zatrzymywać, konieczne jest pogłębienie integracji. Wzajemny handel w ramach EUG choć spadł, ale mniej niż nasz handel z krajami trzecimi. Poprawia się struktura handlu. Wsrasta obrót towarów przemysłowych, rolniczych i konsumenckich. W większym stopniu zaczynamy zapewniać sobie produkcję. Priorytetowym celem 2016 roku — utworzenie jednolitego rynku farmaceutycznego.
Kolejnym zadaniem — stworzenie jednolitego systemu wymiany informacji o wszystkich towarach, dostarczanych do EUG. Należy również pogłębiać współpracę w dziedzinie polityki makroekonomicznej.
Dzisiaj jest duże zainteresowanie do Unii nie tylko u naszych tradycyjnych partnerów, ale także u społeczności biznesowej w Ameryce Północnej i Południowej, Azji, Afryce. Biznes docenił możliwość wyjścia do jednolitej przestrzeni gospodarczej i pracę na niej bez przeszkód.
Musimy przechodzić na waluty krajowe
Wasilij Tarasiuk, członek Komisji Zebrania Parlamentarnego do spraw Prawodawstwa i Regulaminu — o priorytetach EUG w 2016 roku.
— Do czego muszą przygotowywać się kraje w ramach Euroazjatyckiej Unii Gospodarczej?
— Konieczne jest zachowanie bilansu interesów samej Unii i jej państw członkowskich. Zadanie priorytetowe: skoordynować politykę monetarną i walutową, zwiększyć wielkość handlu krajowego. W tym celu trzeba szybko stworzyć organy ponadnarodowe — Euroazjatycką Komisję Gospodarczą w Moskwie, Centrum Regulowania Finansowego, Euroazjatycki Sąd w Mińsku. Jednocześnie konieczne jest, aby wziąć pod uwagę wszystkie błędy i niedociągnięcia, zwłaszcza gospodarcze, z którymi zderzały się wcześniej podobne zjednoczenia.
Aby zmniejszyć ryzyka gospodarcze, eksperci z państw członkowskich Unii zalecają jak najszybciej przechodzić we wzajemnych rozliczeniach na waluty krajowe. Co więcej, jest to bezpośrednio określone w artykule 64 Umowy o Euroazjatyckiej Unii Gospodarczej. Wzmocni to waluty narodowe krajów uczestniczących, zwiększy do nich zaufanie zarówno na krajowym rynku walutowym każdego państwa i międzynarodowym.
Ważne jest również stworzenie wspólnego rynku energetycznego, dzięki czemu można będzie obniżyć koszty produkcji energii elektrycznej oraz zmniejszyć energochłonności PKB członków EUG.
— Jaką rolę odegra otwarcie w Chinach Azjatyckiego Banku Rozwoju?
— Chińscy inwestorzy — liderami w inwestycjach bezpośrednich w krajach EUG. Stworzenie Azjatyckiego Banku Rozwoju tylko wzmocni taką współpracę, przede wszystkim w dziedzinie zasobów energetycznych i energii elektrycznej.
Nie można ignorować roli innych państw. Korporacje w Japonii i Korei Południowej wykazują duże zainteresowanie do kompleksu maszynowego krajów EUG — to dwa miliardy dolarów skumulowanych inwestycji bezpośrednich. Rozwija się współpraca z Iranem — idą inwestycje do budowy, sieci infrastruktury oraz sektoru transportu. Niedawno została zawarta pierwsza Umowa o strefie wolnego handlu z Wietnamem. Trwają obecnie negocjacje z Izraelem.
Opinie ekspertów
Aleksander Gusiew, szef Centrum Rozwoju Strategicznego krajów WNP Instytutu Europy RAN:
— W 2016 roku prowadzić EUG będzie Nursułtan Nazarbajew. Pomimo sankcji wobec Rosji, Kazachstan nadal pozytywnie ocenia perspektywy rozwoju Unii. N. Nazarbajew powiedział, że nie uważa EUG za zamkniętą strukturę. Widzi perspektywy we współpracy Unii z krajami SOW.
Kierunek zachodni nie jest mniej ważny dla nas. Członkowie EUG powinni w większym stopniu wykorzystywać możliwości Białorusi jako głównych bram do Europy.
Teraz rozwiązuje się zadanie stworzenia organów ponadnarodowych. Euroazjatycka Komisja Gospodarcza pozostanie w Moskwie, w Astanie będzie centrum finansowe, a w Mińsku — sąd euroazjatycki.
Co do wspólnej waluty, o tym mówić jeszcze za wcześnie. Widzimy, jak pęka w szwach strefa euro — nie możemy powtarzać ich błędów. Niemniej jednak musimy w większym stopniu wykorzystywać we wzajemnych rozliczeniach waluty narodowe.
Władimir Telnow, zastępca dyrektora Instytutu Polityki Społecznej partii “Nur Otan” (Kazachstan):
— Kazachstan uważa, że teraz stwarzają się warunki dla wzmocnienia gospodarczego centrum Eurazji. Jednak samo to się nie odbędzie — są potrzebne duże projekty.
Teraz aktywnie promowano ideę łączenia EUG oraz Pasa Gospodarczego Szlaku Jedwabnego. Kazachstan ma już duże doświadczenie współpracy z Chinami. Jest porozumienie w sprawie przeniesienia kilkudziesięciu przedsiębiorstw do nas z Chin. Oznacza to, że Chińczycy chcą nie tylko utorować drogę do Zachodu, ale również gotowi do zbudowania na niej całego pasa ekonomicznego.
Ponad połowę PKB krajów Unii Europejskiej daje sfera usług. W EUG obszar ten nie jest bardzo rozwinięty. W tym samym czasie, wymaga mniej kosztów niż rozwój dużych produkcji. Sfera usług — jedną z ukrytych rezerw naszego rozwoju.
Aszot Tawadian, kierownik Wydziału Modelowania Matematycznego w Gospodarce Państwowego Uniwersytetu Ekonomicznego Armenii:
— Umowa o stworzeniu EUG mówi, że mamy koordynować politykę pieniężną i walutową. Jeśli w dalszym ciągu nie będziemy spełniać tej normy, sytuacja ulegnie pogorszeniu.
Prosty przykład. Rubel spadł w stosunku do dolara o połowę, ale Kazachstan obniżył kurs tenge po długim opóźnieniu. Takie pytania nie powinny być rozwiązane przez każdy kraj oddzielnie. Musi być jedna strategia polityki pieniężnej.
Wielu narzeka na spadek handlu wewnątrz EUG. Jednakże, jeżeliby nie było Unii, straty byłyby większe. Rosja w kryzysie po prostu zamknęłaby granicy w celu wspierania swoich producentów.
Spojrzenie optymisty
Jelena Kuźmina, kierowniczka sektora rozwoju gospodarczego państw poradzieckich Instytutu Gospodarki RAN:
— Aby Unia w przyszłości była bardziej stabilna, konieczne jest zwiększenie wewnętrznego handlu co najmniej dwa razy. A do tego potrzebujemy swoich produktów. Należy ściśle zająć się rozwojem produkcji krajowej.
Cieszy ten fakt, że w 2015 roku zostały podpisane dokumenty w sprawie utworzenia w EUG platform technologicznych w przełomowych kierunkach. To pomoże przejść do produkcji innowacyjnych produktów.
Kolejną dobrą wiadomością jest to, że Kazachstan w końcu został przyjęty do WTO. Wcześniej był w stanie zawieszenia — przez cały 2015 rok prowadziła się żmudna praca nad harmonizacją przepisów WTO oraz przepisów EUG. Była masa sprzeczności, ale ich podstawowa część została usunięta i można teraz normalnie pracować.
Kolejny pozytywny fakt. Podczas gdy obrót towarowy w dolarach w ramach EUG znacznie zmniejszył się, w ilości towarów pozostaje prawie bez zmian.
To dobrze, że państwa EUG są skierowane nie tylko do Rosji, uczą się wykorzystywać potencjał siebie. Na przykład, Białoruś organizuje w Kazachstanie przedsiębiorstwa montażowe techniki rolnej, Kazachstan korzysta z jej infrastruktury transportowej dla dostępu do Europy.
Należy szybciej stwarzać wspólny rynek energii elektrycznej. Jednakże, jest to trudniejsze pytanie — przeplatają się tu interesy różnych korporacji.
Niektórzy dziennikarze twierdzą, że EUG — to wymyślona unia. Dlaczego wtedy Chiny, Indie, Iran i Izrael chcą zbudować z nią strefę wolnego handlu? Oznacza to, że czują jej potencjał.
Nina Wasiljewa
