Ксенію Лявонаўну Падвербную паважліва называюць захавальніцай традыцый
Здараецца часам, што логіка ўражанняў перакрывае логіку падзей. Калі пакідаў хату гасціннай майстрыхі Ксеніі Лявонаўны, яна падарыла мне ў дарогу духмяны бохан свежаспечанага хлеба. Прама з печы. Я вёз каштоўны бохан дадому, у Дзяржынск. Водар хлеба разыходзіўся на ўвесь аўтобус, і вочы людзей навокал, здавалася, святлелі... А мне той пах раскалыхнуў памяць: прыгадалася не вельмі сытнае, мякка кажучы, дзяцінства. Тады, у цяжкія пасляваенныя гады, мая мама таксама даставала з печы духмяныя, з добра падпечанай скарыначкай, боханы. Хлеб на стале для нас, траіх дзяцей, што засталіся без бацькі, заўсёды быў вялікім святам. І павага да такой святыні, як хлеб, засталася ў мяне з тых часоў на ўсё жыццё. Упэўнены: нехта, чытаючы гэтыя радкі, таксама ўспомніць сваё дзяцінства, смак матчынага хлеба.
Ксеніі Лявонаўны жыве на Дзяржыншчыне, у вёсцы Вялікія Навасёлкі. Гэту майстрыху называюць захавальніцай даўніх майстэрстваў і традыцый. У вёску мяне падвёз і прадставіў жанчыне яе аднавясковец, старшыня Дзяржынскага раённага Савета дэпутатаў Канстанцін Немчык. Гаспадыня правяла нас у чыста прыбраны пакой, шчодра аздоблены хатнімі рэчамі. Вакол — саматканыя покрывы, ручнікі, сурвэткі... Вышыўкі на гэтых рэчах — на ўсе колеры вясёлкі. На вокнах у хаце шмат кветак, на сценах, у кутах — іконы.
Майстэрства Ксеніі Лявонаўны як вышывальніцы, выдатнай ткачыхі адзначана нават дыпломам — вось ён, на сцяне. Яна ўзнагароджана Мінскім абласным аддзелам культуры “за захаванне лепшых узораў традыцыйнага народнага ткацтва і за ўдзел у абласной выстаўцы “Традыцыйнае ткацтва Міншчыны”. Прызнацца, аж не верыцца, што бялюткія, як снег, льняныя покрыўкі зробленыя яе рукамі, а не дзе на фабрыцы. Яшчэ нядаўна ткацкі станок стаяў у яе пасярод хаты і ўзімку не быў без работы. Дарэчы, гаспадыня перавезла яго са сваёй малой радзімы, з Касцюковіцкага раёна Магілёўшчыны. Дастаючы з куфра шматлікія тканыя, вышываныя вырабы, яна звычайна распавядае пра сваю жаночую долю.
Ёй ужо за 85. У сялянскай сям’і, дзе нарадзілася, у яе было пяцёра братоў і сястра. Бацькі рана не стала, і маці давялося іх адной гадаваць і выхоўваць. Ксенія скончыла толькі чатырохгодку: школа была за сем кіламетраў, ды і маці па гаспадарцы патрэбна была дапамога. Працавала ў калгасе, была і звеннявой, і брыгадзірам. Працоўны стаж немалы, ажно 55 гадоў.
“Рукі Бог даў умелыя...” — сціпла гаворыць яна сама наконт вытокаў майстэрства. Наўчылася, скажам, малая Ксенія лапці з лыка плесці, ды так гожа, што зручны сялянскі абутак вырабляла для ўсёй сям’і. Гадоў у 14—15 умела і ткаць, вышываць. З маленства прыглядалася, як робіць гэта маці, суседкі — так і павялося. Шмат чаго прыгожага за жыццё нарабіла. Цяпер цяжэй: і зрок падводзіць, і сілы не тыя...
І якія ж страшныя гады перажыла! Усе пяцёра яе братоў загінулі на франтах Вялікай Айчыннай. Дзякаваць Богу, муж Ксеніі Лявонаўны вярнуўся, хоць і інвалідам. А вёску яе родную напаткаў вогненны лёс Хатыні, доўгі час ёй давялося разам з маці і сястрой жыць у зямлянцы. Муж памёр у 1980-м, і сястра, на той час мінчанка, пераканала Ксенію Лявонаўну пераехаць жыць бліжэй да яе. Так яна і апынулася ў Вялікіх Навасёлках, яшчэ адпрацавала ў мясцовым калгасе 15 гадоў. Дзяцей вывела ў людзі: адна дачка жыве ў Дзяржынску, другая — у Мінску, а сын — у Оршы. Яна не скардзіцца на лёс, лічыць сябе шчаслівай. І заўсёды імкнецца рабіць дабро, не трымаць злосці нават на таго, хто яе пакрыўдзіў. Жыве ў глыбокай веры, і кажа: трэба дараваць людзям, тады і нам усім даруе Гасподзь Бог.
...А хлеб свой Ксенія Лявонаўна пячэ і сёння — яна, мусіць, адна з нямногіх вяскоўцаў, хто памятае, зберагае даўнія традыцыі хлебапячэння. Мне цяжка ўявіць, але яна ніколі не купляла хлеб у краме — заўсёды выпякала сама. І сакрэт майстэрства яна таксама прывезла ў наш раён са сваёй малой радзімы. Хлеб у яе з кіслінкай, вельмі смачны, да таго ж добра захоўваецца, цэлы тыдзень не чарсцвее. Дарэчы, ад маці ў яе такая завядзёнка: перш чым пасадзіць хлеб у печ, кожны бохан абавязкова перахрысціць. Вялікая яна майстрыца выпякаць і булачкі, а таксама святочныя пірагі.
Да Ксеніі Лявонаўны часта наведваюцца вучні Навасёлкаўскай сярэдняй школы, з якімі яна не проста сябруе, але і перадае ім сакрэты майстэрства. Часта яе запрашаюць і ў школу, дзе ў багатым на экспанаты краязнаўчым музеі можна пабачыць і яе вырабы. Таму ёсць надзея: народныя традыцыі будуць жыць.
Лявон Сцепановіч
Духмяны хлеб на белым палатне...
Ксенію Лявонаўну Падвербную паважліва называюць захавальніцай традыцыйЗдараецца часам, што логіка ўражанняў перакрывае логіку падзей. Калі пакідаў хату гасціннай майстрыхі Ксеніі Лявонаўны, яна падарыла мне ў дарогу духмяны бохан свежаспечанага хлеба. Прама з печы. Я вёз каштоўны бохан дадому, у Дзяржынск. Водар хлеба разыходзіўся на ўвесь аўтобус, і вочы людзей навокал, здавалася, святлелі... А мне той пах раскалыхнуў памяць: прыгадалася не вельмі сытнае, мякка кажучы, дзяцінства. Тады, у цяжкія пасляваенныя гады, мая мама таксама даставала з печы духмяныя, з добра падпечанай скарыначкай, боханы. Хлеб на стале для нас, траіх дзяцей, што засталіся без бацькі, заўсёды быў вялікім святам. І павага да такой святыні, як хлеб, засталася ў мяне з тых часоў на ўсё жыццё. Упэўнены: нехта, чытаючы гэтыя радкі, таксама ўспомніць сваё дзяцінства, смак матчынага хлеба.