W 2017 roku minie 500 lat od momentu wydania białoruskiej książki przez Franciszka Skorynę “z osławionego miasta Połocka ku czci Boga i ludziom pospolitym ku dobrej nauce”. Był to przekład Biblii na język białoruski. Ukazał się w Pradze w 1517 roku pod tytułem Biblia ruska.Białoruska Biblioteka Narodowa wspуlnie z Bankiem BelWEB rozpoczęła wydanie faksymilowych kopii wszystkich książek, wydanych przez Skorynę w Pradze i Wilnie. Roman Motulski, dyrektor Biblioteki Narodowej, opowiedział, że dziś na świecie zachowało się około 360 egzemplarzy książek Skoryny:
— Rzadkie książki przechowywane są w bibliotekach i muzeach Białorusi, Wielkiej Brytanii, Niemiec, Danii, Litwy, Polski, Słowenii, Rosji i Ukrainy. Białoruska Biblioteka Narodowa jest jedyną w kraju biblioteką, gdzie są książki pierwszego drukarza — mamy 10 Biblii, wydanych w Pradze. Wydamy książki drukarza, urodzonego w Połocku, dzięki kopiom elektronicznym z Niemiec, Rosji, Ukrainy i innych państw. Każdy tom będzie zaopatrzony w komentarz w języku białoruskim, rosyjskim i angielskim.
Pracownicy Biblioteki Narodowej Aleksander Susza i Halina Kirejewa zdradzili kilka szczegуłуw wydania pierwszego tomu — Księgi Rodzajуw:
— Ukazała się w Pradze w 1519 roku. W książce są dwie ryciny: “Trуjca” i “Stworzenie świata”. Historycy sztuki sądzą, że na rycinie “Trуjca” Franciszek Skoryna lub malarz, będący autorem rysunku, naśladuje rozpowszechnione i popularne dzieło Albrechta Dьrera “Walka Michała Archanioła z szatanem”. W odrуżnieniu od Dьrera na rysunku zamieszczono Boga o trzech twarzach — symbol światła. Na gуrze, w otoczeniu aniołуw, siedzi Bуg o trzech twarzach, na dole Gabriel walczy z szatanem.
Księga Rodzajуw jest jedną z dwуch książek, wydanych przez Franciszka Skorynę w Pradze, w ktуrych zastosowano dwukolorowy druk: na karcie tytułowej wydawca użył czerwonej farby, co istotnie polepszyło oprawę artystyczną książki.
Znane dziś egzemplarze Księgi Rodzajуw przechowywane są w Bibliotece Akademii Nauk, Rosyjskiej Bibliotece Państwowej, Rosyjskiej Bibliotece Narodowej, Państwowym Muzeum Historycznym w Moskwie, Rosyjskim Państwowym Archiwum Akt Dawnych, Obwodowym Muzeum Krajoznawczym w Tiumeniu, Państwowej Bibliotece Narodowej w Odessie (Ukraina), Bibliotece Jagiellońskiej w Krakowie (Polska) i Gуrnołużyckiej Bibliotece Naukowej w Gцrlitz (Niemcy).
Faksymilową Księgę Rodzajуw wydano w Mińsku na podstawie kopii elektronicznej egzemplarza ze zbiorуw Gуrnołużyckiej Bibliotece Naukowej w Gцrlitz. Oryginał wystawiony został w Mińsku i Nieświeżu jesienią 2012 roku. W Niemczech książka ta znajduje się od XVI wieku. W 1527 roku Biblia Skoryny należała do wybitnego teologa i działacza Reformacji na Śląsku Johanna Hessa.
Za najwybitniejszego reprezentanta renesansowej kultury duchowej w okresie jej stawania się na Białorusi uważa Skorynę badacz jego działalności Gieorgij Golenczenko:
— Urodził się około 1490 roku. W 1504 roku dostał się na uniwersytet w Krakowie, gdzie można było studiować w wieku 14 lat, z rzadka w starszym wieku. W aktach uniwersytetu w Padwie z 1512 roku Skoryna jeszcze nazywany jest młodzieńcem. W Padwie obronił doktorat i uzyskał prestiżowy stopień doktora medycyny. Pуźniej zamieszczał ten stopień na kartach tytułowych wydawanych książek. Na książkach, wydanych w Pradze, zaznaczono, że kupcy pochodzenia białoruskiego w Wilnie wspomagali finansowo wydanie Biblii w języku białoruskim, wуwczas nazywanym ruskim. W ciągu kilku lat Skoryna zdążył przygotować i wydać ponad połowę książek Starego Testamentu — pierwszej, najstarszej części Biblii, powstałej w czasach przedchrześcijańskich. Pierwsza książka Psałterz ukazała się 6 sierpnia 1517 roku, a ostatnie wydane zostały pod koniec 1519 roku lub na początku 1520 roku. Nie wiadomo, z jakiego powodu Skoryna około 1520 roku wyjechał z Pragi. W Wilnie Franciszek Skoryna założył własną drukarnię, ktуra mieściła się w domu “najstarszego burmistrza” (przewodniczącego magistratu miejskiego) Jakuba Babicza, obok rynku. Około 1522 roku ukazała się tu “Mała książka podrуżna”, obejmująca Psałterz z uzupełnieniami, a w 1525 roku — “Apostoł”. Wileńskie książki wydano w języku cerkiewno-słowiańskim i dodano własne teksty Skoryny w języku białoruskim. Unikatowa była dodana do “Małej podrуżnej książki” prognoza zaćmienia Słońca i sześciu — Księżyca do 1530 roku. Ostatnie lata życia Skoryna spędził w Pradze. W styczniu 1552 roku jego syn Szymon otrzymał od krуla czeskiego przywileje na spadek ojca.
Nie wiadomo, gdzie pochowany został wielki Białorusin.
Dziś w Połocku, Mińsku, Wilnie, Kaliningradzie, Pradze i Padwie pomniki i inne znaki symboliczne ukazują etapy życia i działalności urodzonego w Połocku Franciszka Skoryny.
Wiktor [b]Korbut[/b]
