Владимир Прокопцов, директор Национального художественного музея:
– Як нi дзiўна, перачытаў «Евгения Онегина». Раю абавязкова пазнаёмiцца са згаданай серыяй «Нашы славутыя мастакi». Ужо дзевятая кнiжка выйшла ў ёй. Ваньковiч, Хруцкi, Бялынiцкi–Бiруля, Жукоўскi, Цвiрка, Драздовiч ды iншыя... Невялiкiя па аб’ёму кнiжачкi, якiя выконваюць асветнiцкую мiсiю. Параiў бы не толькi прачытаць, але i набыць.
Сергей Ковальчик, главный режиссер Русского театра:
– Современный человек перегружен информацией, которая в основном сосредоточена на продвижении материальных ценностей. На мой взгляд, книга сегодня – это оазис духовности, любви, красоты и других высоких понятий, данных человеку для того, чтобы подальше отойти от животного. Советовать здесь нельзя, каждый должен найти ту книгу, которая согреет душу, заставит задуматься. Мои любимые авторы – Булгаков, Гоголь, Достоевский, Чехов, Короткевич... Список можно продолжать, но направление фантастического реализма наиболее любимое.
Константин Яськов, председатель Ассоциации молодых белорусских композиторов:
– Кнiга, якую б я раiў пачытаць цi паслухаць, – раман Вiктара Пелевiна «t» – сапраўдны шэдэўр сучаснай лiтаратуры, якi, на маю думку, будзе цiкавы як аматарам лёгкай лiтаратуры, так i прыхiльнiкам нетрывiальных сюжэтаў i iдэй постмадэрнiзму. Для мяне гэты твор з’яўляецца сваеасаблiвай квiнтэсэнцыяй як сучаснай лiтаратуры, так i творчай думкi Вiктара Пелевiна – аднаго з самых таямнiчых i цiкавых пiсьменнiкаў нашых дзён.
Сергей Журавель, народный артист:
– Люблю «Сымона-музыку» и «Новую зямлю» Якуба Коласа. Из детской литературы советую «Приключения Буратино» – это очень непростая книга. Я читал историю ее создания, там много подтекстов. Подросткам советую «Остров сокровищ» Стивенсона. Не очень люблю фантастику, но Александра Беляева всегда поглощал с удовольствием, как и «Войну миров» Герберта Уэллса. Молодым артистам, конечно, советую книги великих артистов – «Моя жизнь в искусстве» Станиславского – это не просто воспоминания, но и то, что дает путь в мир театра.
Алесь Камоцкий, поэт, бард:
– Каб маладыя менш гаварылi, што яны ўсё ведаюць, iм трэба чытаць раман «Гарганцюа i Пантагруэль» Франсуа Рабле, якi, дарэчы, даўно пара перакладаць на беларускую мову. А яшчэ – поўнае выданне «Прыгодаў Гулiвера» Свiфта. Гэта дзве асноўныя кнiжкi ў маiм жыццi. Многiя кажуць сёння, што перачытваюць Маркеса... Ну хай i Маркеса перачытаюць.
Татьяна Замировская, блоггер, писательница:
– Посоветую классную книжку, написанную датским архитектором Ремом Колхасом «Нью-Йорк вне себя». На английском языке она уже несколько лет как популярна, недавно ее перевели на русский. Архитектура рассматривается как манифест, новая концепция нового города. Манхэттен там выглядит как живое существо. Посоветую еще Джонатана Фоера «Полная иллюминация», «Жутко громко и запредельно близко». Очень трогательно, сопереживательно. Одна из последних прочитанных мною книг – Фоер, «Поедание животных». Я не вегетарианец, но знаю, что некоторые, прочитав в этом романе, как работает мясная промышленность, делались вегетарианцами.
Николай Пинигин, художественный руководитель театра им. Я.Купалы:
– Люблю паэзiю Пуш-кiна, прозу Уладзiмiра Караткевiча, Сяргея Даўлатава, Дзiны Рубiнай – асаблiва «Белую галубку Кардовы». Параiў бы прачытаць «Пана Тадэвуша» Адама Мiцкевiча. Гэта наш зямляк, якi нарадзiўся на Наваградчыне. Яго твор – доказ таго, што наша гiсторыя не абмяжоўваецца адным стагоддзем. З сучаснай беларускай лiтаратуры варта пачытаць «Шабаны» Альгерда Бахарэвiча.
Эльвира Жвикова, модельер:
– Один мой приятель недавно перечитал Чехова и пришел к выводу, что, несмотря на дистанцию во времени, природа человека не изменилась. Читать стоит ту литературу, которая побуждает к сопереживанию.
Анна Бутырчик, литературовед, заведующая кафедрой зарубежной литературы БГУ:
– Найперш я раю нешкольнае, пазбаўленае прымусу прачытанне класiкi: прозу Кузьмы Чорнага i Янкi Брыля, Васiля Быкава i Мiхася Стральцова, гiстарычныя творы Леанiда Дайнекi, Вiтаўта Чаропкi, Вольгi Iпатавай, паэзiю Максiма Танка, Яўгенii Янiшчыц, Алеся Разанава, Анатоля Сыса. Настойлiва рэкамендую перачытваць Уладзiмiра Караткевiча. Для разумення сучаснага лiтаратурнага працэсу прапаную звярнуцца да часопiсаў «Дзеяслоў» i «Иностранная литература», якiя асвятляюць найноўшыя тэндэнцыi айчыннага i замежнага прыгожага пiсьменства. У мае спiсы рэкамендаванай лiтаратуры заўжды ўваходзяць творы Андрэя Федарэнкi («Нiчые», «Рэвiзiя»), Людмiлы Рублеўскай («Сутарэннi Ромула», «Забiць нягоднiка, альбо Гульня ў Альбарутэнiю», «Рифма ценою в жизнь»), Юрыя Станкевiча («Любiць ноч – права пацукоў»), Уладзiмiра Арлова («Ордэн Белай Мышы»), Уладзiмiра Сцяпана («Вежа», «Адна капейка»), Адама Глобуса («Койданаўцы») i Леанiда Дранько-Майсюка («Стомленасць Парыжам»). Геаграфiя сусветнай слоўнасцi надта шырокая: ад славянскага свету Вiславы Шымборскай, зборнiк якой нядаўна выйшаў у беларускiх перакладах, Мiлана Кундэры, Мiларада Павiча, Сяргея Жадана да лацiнаамерыканскай рэчаiснасцi Габрыэлы Мiстраль, Мiгеля Астурыяса, Карласа Фуэнтаса, Жоржы Амаду, Карласа Дамiнгеса, Iзабель Альендэ i японскай экзотыкi Кобо Абэ, Кэндзабура Оэ, Ясунары Кавабаты.
Галина Горелова, композитор, профессор, заведующая кафедрой композиции консерватории:
– Кончина Рыгора Бородулина вызвала у студентов интерес к его поэзии. Всем, кто ступил на творческую стезю и притязает на звание художника, обязательно нужно прочесть небольшое автобиографическое произведение Сартра «Слава». Там все сказано – как надо становиться художником. К сожалению, уровень начитанности упал. Еще 15 лет назад со студентами можно было говорить цитатами. Сейчас произношу: «Рукописи не горят» – восхищаются: «Ой, как хорошо вы сказали!» Объясняю, что это не я сказала, а Булгаков. Для студентов организовала книжную полку, на которой ставлю для них книги. Из поэзии там и Леся Украинка – потому что я считаю, все девочки должны прочитать поэму «Забытая тень» о Джемме, жене Данте, и сборники Валентины Ковтун, Таисы Бондарь, Максима Богдановича.
Пётр Васюченка, писатель, литературовед:
– Калi чалавек у поўнай гармонii з сабою, з грамадствам, яму не хапае нейкiх «страшылак». У нашай лiтаратуры напiсана шмат твораў, дзе паказана дысгармонiя адносiн чалавека i грамадства, антыўтопii. Ёсць такiя творы ў Андрэя Федарэнкi, Юрыя Станкевiча, асаблiва раманы апошняга «П’яўка», «Любiць ноч – права пацукоў». У 1920–х гадах такая антыўтопiя была створана Андрэем Мрыем – «Запiскi Самсона Самасуя». Жахi прысутнiчаюць у творчасцi Яна Баршчэўскага. Калi ж чалавека трывожаць праблемы, ён хоча гармонii – i такiя творы ў нашай лiтаратуры ёсць. Тая ж самая «Новая зямля» Коласа. Пiсьменнiкi, якiя даставяць асалоду чытачу–гурману, – Вацлаў Ластоўскi, Леапольд Родзевiч, чыё «Выбранае» нядаўна перавыдадзена. Раю чытаць Караткевiча i яго паслядоўнiкаў: Вiтаўта Чаропку, Сяргея Балахонава, Людмiлу Рублеўскую з гiсторыяграфiчнымi раманамi. Добра чытаць ва ўраўнаважаным стане духу эксперыментальную сучасную паэзiю: Змiцера Вiшнёва, Вiктара Жыбуля. А ў стане, далёкiм ад гармонii, – паэзiю, якая прэтэндуе на працяг традыцый Багдановiча: Леанiда Дранько–Майсюка, Навума Гальпяровiча, Вiктара Шнiпа i, вядома, творы класiка, якi нядаўна сышоў з жыцця, – Рыгора Барадулiна.
Василий Коктыш, генеральный директор УП «Киновидеопрокат»:
– В последнее время все чаще экранизируют классику. Но советую всегда читать и литературную основу. Кино не заменит книгу, удачные экранизации бывают редко. Интернет развивает познание, но не мышление. Можно литературу закачивать из интернета... Но настоящую книгу, с ее запахом, не заменит ничто. В свое время читал Ивана Чигринова, Ивана Шамякина, Бориса Саченко – советую и теперь их читать. На моей полке стоят и все книги Владимира Соломахо.
Алесь Кветковский, художник:
– На палiцы ў маёй майстэрнi стаяць кнiгi, да якiх я час ад часу вяртаюся. Гэта «Чазенiя» Уладзiмiра Караткевiча, «Выбранае» Андрэя Вазнясенскага, «Лён» Анатоля Сыса, «Балада камянёў» Вiктара Шнiпа, зборнiк вершаў польскага паэта XIX стагоддзя Цыпрыяна Норвiда ў перакладзе на беларускую мову.
Георгий Колдун, певец:
– Из того, что прочитал в последнее время, понравились две книги. Это «Все о жизни» Михаила Веллера и «Когда Ницше плакал» Ирвина Ялома. После прочтения этих книг на многие ситуации, происходящие с тобой в жизни, смотришь, как на шахматную доску. Понимаешь, что и по какой причине происходит. Мне нравится идея Веллера об энергоизбыточности человека. Читал ли что-то из белорусской литературы? Нет.
Артур Клинов, художник, писатель:
– З таго, што раю ўсiм: адзiн з апошнiх раманаў Вiктара Пелевiна S.N.U.F.F.. Я, праўда, прачытаў яго год таму, але зараз ён зрабiўся яшчэ больш актуальным у сувязi з падзеямi ва Украiне. Вельмi моцная i ў пэўным сэнсе прароцкая рэч. Таксама раю вельмi блiзкi па тэме i настрою раман Дзiмтрыя Быкава «ЖД». Кнiга вельмi аб’ёмная, але для гурмана – сапраўдная асалода. Тым жа, хто баiцца тоўстых кнiг, раю паслухаць аўдыёверсiю рамана.
Наталья Гайда, певица, народная артистка:
– Нужно просто читать, хотя бы детективы. Я, кстати, тоже не прочь читать хорошие детективы. Хотелось бы больше рекламы о молодых белорусских писателях. Потому что я знаю книги писателей прошлого века – Владимира Короткевича, Ивана Шамякина, Янки Брыля, хотелось бы знать и о том, что пишут наши литераторы других поколений. Чтение может быть на любой вкус: я читаю классику, от Куприна до Чехова. Люблю книги и Виктории Токаревой, и Людмилы Улицкой.
Сергей Трахименок, писатель:
– Сейчас популярна литература нон-фикшн, особенно в России. Много фактуры, много гипотез... Например, книги Николая Старикова. Мы ведь сейчас находимся в некоем мировоззренческом кризисе, и эта литература многое пытается объяснить.
Анна Запартыко, директор архива-музея литературы и искусства:
– Чытаць параiла б як архiвiст зборнiкi дакументаў. А таксама апошнiя гiстарычныя рэчы Людмiлы Рублеўскай, творы Сяргея Грахоўскага, паэзiю сябраў лiтаратурных аб’яднанняў 1920 – 1930-х «Маладняк» i «Узвышша». Творчасць тых паэтаў для мяне – магнiт, там столькi энэргетыкi... Параю двухтомнiк крытыка-«узвышэнца» Адама Бабарэкi. У iм i лiтаратурная эпоха панарамна раскрываецца, i лёс канкрэтнага чалавека. А яшчэ гэта – прыклад духоўнай стаiчнасцi.
Вика Тренас, поэтесса:
– Хацелася б параiць (у алфавiтным парадку): Святлана Алексiе-вiч, «Час сэканд–хэнд». Кнiга, перакладзеная на шэраг замежных моваў, даступная па-руску, а ў хуткiм часе можна будзе пачытаць яе i ў беларускiм перакладзе.
Элiс Манро (Мунро), сёлетнi лаўрэат Нобелеўскай прэмii па лiтаратуры, кнiгi якой на рускую мову не перакладалiся i пакуль не выходзiлi, безумоўна вартая ўвагi. Некаторыя навелы ўсё ж магчыма адшукаць па-руску ў сецiве. Найлепшы шлях – гэта, канечне, чытаць у арыгiнале.
Харукi Муракамi «Джазавыя партрэты». Эсэ пра 55 джазавых выканаўцаў i вiнiлавых плытак. Харукi Муракамi як меламан не менш цiкавы, чым як белетрыст.
Петэр Надаш «Канец сямейнага рамана» (рускi пераклад выйшаў у 2004 годзе, ёсць i беларускi, выдадзены сёлета). Венгерскi празаiк i драматург, лаўрэат шэрагу нацыянальных i мiжнародных лiтаратурных прэмiй, неаднаразовы намiнант на Нобелеўскую прэмiю па лiтаратуры, якога крытыкi называюць то мадэрнiстам, то постмадэрнiстам. Але важна не гэта, а тое, што раман варты прачытання.
Людмiла Рублеўская, «Авантуры Пранцiша Вырвiча, шкаляра i шпега». Хацелася б далучыць таксама раман «Сутарэннi Ромула». Зрэшты, усе празаiчныя (i паэтычныя, i нон-фiкшн) тэксты гэтага аўтара актуальныя, iх можна смела запiсваць у чытацкi актыў не толькi беларускi, але i еўрапейскi.
Вiктар Шалкевiч адзначаецца ў спiсе дзвюма празаiчнымi кнiгамi: «Мястэчка G i ваколiцы» i «Requiem па непатрэбных рэчах».
Ольга Гронская, поэт, переводчик, доцент кафедры белорусской филологии и всемирной литературы БГУКИ:
– Пэўныя кнiжкi трэба чытаць у пэўны сезон. Ёсць зiмовыя кнiжкi, якiмi хораша грэцца доўгiмi халоднымi вечарамi. А ёсць, напрыклад, i летнiя, якiя трэба чытаць у адпачынку: на лавачцы пад язмiнам або лежачы на траве, напрыклад. Бадай што самая вядомая з такiх летнiх кнiжак – «Вiно з дзьмухаўцоў» Рэя Брэдберы. Яшчэ адзiн твор, якi адсылае да лета самой сваёй назвай, – «Летняя кнiга» Туве Янсан. Гiсторыi пра адну сям’ю, у якiх ну вельмi няўлоўна адчуваецца дух тых самых мумi-троляў. Хораша летам чытаць i раманы Джаан Харыс. Асаблiва «Шакалад» i «Ажынавае вiно». Ужо самi назвы якiя смачныя! Летам варта было б таксама пачытаць (або перачытаць) «Атлас, складзены небам» Горана Петравiча. На маю думку, ён вельмi добра дапамагае тым, хто стамiўся ад навакольных праблем, будзённасцi i рэальнасцi наогул.
Татьяна Сивец, поэтесса, главный редактор газеты «Лiтаратура і мастацтва»:
– «Сярэбраныя галасы. Душа мая тужлiвая...» Эту книгу я бы посоветовала прочитать всем. Вышла она в 2005 году в издательстве «Мастацкая лiтаратура». Поэзия 20 – 30-х годов минувшего столетия слишком долго оставалась неизвестной. Андрей Александрович, Змитрок Астапенко, Алесь Дудар, Владимир Жилка, Тодар Кляшторный, Владимир Хадыка... Многим из пишущих сегодня эти 20 – 30-летние поэты могли бы с легкостью дать фору. У них не было интернет-друзей, но были друзья настоящие, за свое творчество они получали не премии, а приговоры скорого суда...
Борис Цитович, художник:
– Поскольку в этом году отмечается столетие Первой мировой войны, я бы посоветовал книгу Вячеслава Бондаренко «Утерянные победы Российской империи» о событиях той войны на территории Беларуси. Еще посоветовал бы интересный труд историка Валентины Белявиной «Беларусь в годы Первой мировой войны».
Алексей Дударев, драматург:
– Класiку беларускай лiтаратуры – Караткевiча, Быкава... Яшчэ раю, калi выходзiць фiльм, асаблiва экранiзацыя, чытаць i ягоную лiтаратурную аснову – таму што кiно i лiтаратура ўсё-ткi розныя жанры. Зараз, калi выйшаў фiльм «Белыя росы – 2», варта прачытаць ягоны сцэнар. Ён друкаваўся ў газеце «Советская Белоруссия» у 2011 годзе i ў часопiсе «Нёман». Чытайце, параўноўвайце, разважайце.
Виталь Рыжков, поэт:
– Параiць хацеў бы кнiгу складаную, правакацыйную, часам да агiды натуралiстычную i – так! – тоўстую: 900 старонак. У 2006 годзе Джонатан Лiтэл выдаў кнiгу, якая ў рускiм перакладзе мае назву «Благоволительницы». Кнiга, напiсаная амерыканцам па-французску ад асобы немца, не пужайцеся: пра Другую сусветную вайну на тэрыторыi Усходняй Еўропы. Бестсэлер, перакладзены на два дзясяткi моваў, меў такi розгалас, што аўтар быў вымушаны практычна зусiм адмовiцца ад iнтэрв’ю i каментароў. Кнiга, якая, верагодна, зробiцца класiкай, напiсаная ў новым тысячагоддзi.
Людмила РУБЛЕВСКАЯ
