Сутнасць аднаго з самых вялікіх свят тлумачыць евангельская падзея: архангел Гаўрыіл з'явіўся Дзеве Марыі і паведаміў ёй, што яна народзіць Ісуса Хрыста. Свае адметнасці гэты дзень меў і ў народным календары беларусаў. Многія звычаі жывуць і сёння.
Паколькі асноўная ідэя свята — зачацце Дзевы Марыі, у гэты дзень імкнуліся перашкаджаць размнажэнню хатніх жывёл і птушкі. Напрыклад, не падкладалі яйкі пад курыцу. Пад забаронай былі і блізкія адносіны мужа і жонкі — каб не нарадзіўся непаўнавартасны нашчадак. Па павер'ях, на Благавешчанне першае яйка нясе самка бусла.
У прыродзе ў гэту пару абуджаецца, адмыкаецца зямля. У некаторых рэгіёнах Беларусі глебу ў пачатку красавіка ўвогуле называлі цяжарнай, таму да Благавешчання ўсе працы ў полі не дазваляліся. Нельга было таксама ставіць агароджы, каб не замкнуць нябесную вільгаць і не наклікаць засуху. Разам з зямлёй на свята «адкрывалася» чалавеку і вада. У народзе казалі: на Благавешчанне сам Бог кідае цёплыя камяні ў ваду, і яна становіцца цёплай.
Менавіта ў гэты час на радзіму вярталіся буслы. Убачыць птушак, што ляцелі ўдваіх, было прыкметай шчасця на ўвесь год. Паводле падання, з выраю яны прыносілі чырвоныя чаравічкі малым. На Палессі да прылёту буслоў існуе традыцыя выпякання печыва ў выглядзе птушыных лап. З гэтым пачастункам дзеці і моладзь звярталіся да птахаў і прасілі дапамагчы вырасціць добры ўраджай.
З сівых часоў лічылася, што на Благавешчанне з зімовай спячкі выходзяць змеі. Каб абараніць ад іх жыллё, людзі выносілі з хаты ткацкія станкі, чаўны, хавалі верацёны. А каб засцерагчыся ад мядзведзяў, што таксама паспелі прачнуцца, праводзілі Камаедзіцу — варылі стравы на расліннай аснове: суп з рэпы, аўсяны кісель, гарохавыя камы або густую гарохавую, бульбяную кашы (камы — тоўчаная бульба, адсюль і назва свята).
Хоць Благавешчанне выпадала на час посту, калі спяваць і весяліцца забаранялася, нашы продкі ў гэты дзень рабілі выключэнне, бо патрэбна было заклікаць вясну і цяпло. Дарэчы, песні адрозніваліся асаблівай гучнасцю. Іх не проста спявалі: раніцай дзяўчаты збіраліся гуртамі і пачыналі ва ўвесь голас крычаць вяснянкі. Яны спаборнічалі: трэба было апярэдзіць незамужніх з іншага канца вёскі. Хто першы заспявае вяснянку, той і замуж выйдзе раней. Бытавалі і такія вераванні: у тым баку, дзе перш пачалі заклікаць песнямі вясну на Благавешчанне, там будуць лепшыя ўраджаі і не здарыцца моцных навальніц. Таксама вадзілі карагоды.
У некаторых рэгіёнах пускалі па вадзе запаленыя пучкі саломы. У даўнія часы, сустракаючы вясну, палілі вогнішчы, каб расстацца з усім старым.
Да нашага часу захаваліся вераванні аб гаючых уласцівасцях вады. Маладым дзяўчатам на Благавешчанне раілі мыць твар рачной вадой, каб яно было чыстым, без рабаціння.
НАРОДНЫЯ ПРЫКМЕТЫ
♦ Цёпла на Благавешчанне — холадна ў Вялікдзень.
♦ На небе мала ластавак — вясна будзе халодная.
♦ Дажджлівае Благавешчанне — да добрага ўраджаю грыбоў.
Што нельга рабіць на Благавешчанне?
♦ Каб захаваць дабрабыт і багацце ў сям'і, у святочны дзень забаранялася што-небудзь пазычаць іншым.
♦ Нельга лаяцца і крыўдзіцца, стрыгчы валасы, рабіць прычоскі, прыбіраць у доме, шыць, працаваць у агародзе, прасці, пачынаць новыя справы.
♦ Непажадана адпраўляцца ў падарожжа, гэты дзень лепш правесці з сям'ёй.
kuzmich@sb.by
