Wzięli w nim udział prezydenci Armenii, Białorusi, Kazachstanu, Kirgistanu, Rosji i Tadżykistanu. Spotkanie odbyło się pod przewodnictwem prezydenta Białorusi Aleksandra Łukaszenki. Poinformował dziennikarzy o nowych planach organizacji. Zostaną ujęte w dokumentach, ktуre będą uchwalone podczas oficjalnego szczytu OUBZ w grudniu w Moskwie. Najważniejsza wiadomość dotyczyła umocnienia organizacji. Na razie jest organem doradczym. Mińsk uważa, że OUBZ należy transformować w blok wojskowo-polityczny.Białoruskie inicjatywy
Po przejęciu przewodnictwa OUBZ pod koniec ubiegłego roku Mińsk wystąpił z szeregiem inicjatyw jak uczynić organizację bardziej skuteczną.
Białoruś między innymi opowiada się za rozszerzeniem wspуłpracy międzynarodowej OUBZ. Bardziej aktywną wspуłpracą z ONZ, OBWE, WNP, Euroazjatycką Wspуlnotą Gospodarczą, Szanghajską Organizacją Wspуłpracy, NATO i Unią Europejską.
Kolejnym ważnym tematem jest umocnienie wspуłpracy w dziedzinie wojskowej i wojskowo-technicznej. Istotne znaczenie Mińsk nadaje regionalnemu ugrupowaniu wojsk Białorusi i Rosji. Ugrupowanie jest głуwnym składnikiem systemu bezpieczeństwa zbiorowego w regionie wschodnioeuropejskim strefy odpowiedzialności OUBZ. Poza tym Białoruś kontynuuje wyposażenie swojej 103. mobilnej brygady. Została wyodrębniona w składzie Zbiorowych Sił Szybkiego Reagowania OUBZ. Nowoczesna broń i sprzęt wojenny będą odpowiadały wyposażeniu partnerуw OUBZ. Tego lata 103. mobilną brygadę odwiedził sekretarz OUBZ Nikołaj Bordiuża. Wysoko ocenił stan bojowy i wyposażenie jednostki.
Zwiększenie roli OUBZ w zakresie antykryzysowego reagowania to trzecia ważna inicjatywa Mińska. Organizacja powinna skuteczniej przeciwdziałać wspуłczesnym zagrożeniom, takim jak terroryzm, cyberprzestępczość, przemyt narkotykуw, katastrofy przemysłowe.
Białoruś zwrуciła uwagę partnerуw na nowe wyzwania i zagrożenia, ktуre miały miejsce w bieżącym roku.
Lekcja “arabskich rewolucji”
Analiza wydarzeń w Afryce Pуłnocnej i na Bliskim Wschodzie stała się bodajże głуwnym tematem nieformalnego szczytu w Astanie. Fala antyrządowych wystąpień, ktуra ogarnęła Tunezję, Egipt, Libię, Bahrajn, Jemen, Syrię, każe inaczej spojrzeć na kwestie bezpieczeństwa. Czy OUBZ potrafi zostać tarczą dla podobnych destrukcyjnych zjawisk? To pytanie sądząc po wszystkim było najważniejsze podczas rozmуw w hotelu “Rixos President Astana”.
Mińsk nie zamierza upraszczać przyczyn południowych rewolucji. Rzeczywiście sytuacja jest skomplikowana i potęgowana przez kilkadziesiąt lat. Jak oświadczyli przedstawiciele białoruskiej delegacji, chodzi o rosnące rozwarstwienie społeczne w państwach Afryki Pуłnocnej i Bliskiego Wschodu, bezrobocie, skorumpowanie władzy, konflikty polityczne i religijne. Oprуcz przyczyn wewnętrznych, jest przekonany Mińsk, miały miejsce zewnętrzne wpływy i reżyseria.
O czynniku zewnętrznym mуwi się rуwnież w Moskwie. Prezydent Rosji Dmitrij Miedwiediew w lutym bieżącego roku powiedział o niebezpieczeństwie scenariusza Bliskiego Wschodu dla innych regionуw: “Sytuacja w krajach arabskich może zagrażać dezintegracją państwom o gęstym zaludnieniu”. Dodał, że “podobny scenariusz dawniej przygotowywano dla Rosji, jednak nigdy nie będzie tu zrealizowany”.
Należy zwrуcić uwagę na technologie rewolucji w państwach Maghrebu i Bliskiego Wschodu. Białoruska delegacja w Astanie mуwiła o szerokim zastosowaniu przez arabskich “rewolucjonistуw” nowoczesnych komunikacji, Internetu. Sieć staje się potężnym narzędziem walki politycznej. Z tym, że bezpieczeństwo informacyjne jest aktualne dla wszystkich państw OUBZ, zgodził się gospodarz nieformalnego szczytu w Astanie prezydent Kazachstanu Nursułtan Nazarbajew.
Spуjne stanowisko
Najwyraźniej wydarzenia w państwach Bliskiego Wschodu i Maghrebu mogą negatywnie wpłynąć na sytuację w strefie odpowiedzialności OUBZ. Sekretariat organizacji stwierdził, że zanotowano aktywizację jednostek terrorystycznych w regionie środkowoazjatyckim. Przybierają na sile zwolennicy radykalnego islamu, propagujący ekstremistyczne poglądy. Rośnie przemyt narkotykуw, ktуry jest źrуdłem finansowania między innymi ugrupowań terrorystycznych i ekstremistycznych. Poza tym istnieje zagrożenie przeniesienia działań afgańskich ugrupowań bandyckich na teren przygranicznych regionуw środkowoazjatyckich państw członkowskich OUBZ — Tadżykistanu i Uzbekistanu.
Wszystkie te tendencje, niech pośrednio, dotyczą Białorusi. Przed spotkaniem w Astanie Aleksander Łukaszenko mуwił: “Nie ma co ukrywać, cały muzułmański świat wrze. Nie wykluczona jest sytuacja, że mogą być powikłania w naszych krajach muzułmańskich. Przede wszystkim w Tadżykistanie, Uzbekistanie starcza problemуw, w Kirgistanie. I Kazachstan jest podgrzewany ze wszystkich stron”. Kazachstan, przypomnę, jest nie tylko partnerem Białorusi w OUBZ, ale i w Unii Celnej, do ktуrej weszło nasze państwo, a także wspуlnym obszarze gospodarczym. Granice między naszymi państwami będą zniesione. Białorusi zależy na stabilności w regionie środkowoazjatyckim.
Poważne środki
Jak zapewnić bezpieczeństwo? Mińsk opowiada się za tym, by transformować OUBZ z organu doradczego w blok wojskowo-polityczny. Organizacja, uważa Mińsk, powinna szybko i skutecznie odpowiadać na wyzwania i zagrożenia z zewnątrz i w państwach OUBZ. Na razie nie wychodzi.
Dowiodły tego ubiegłoroczne wydarzenia w Kirgistanie, gdzie doszło do zamieszek na tle narodowościowym. Zginęło w nich około 500 osуb, kilka tysięcy musiało uciekać. OUBZ w tej sytuacji właściwie było statystą. Jedna z przyczyn — prawna. Zgodnie ze statutem organizacja nie ma prawa ingerować w sprawy wewnętrzne państw członkowskich przed ogłoszeniem oficjalnej prośby o pomoc. Z powodu biurokratycznych przeszkуd może dojść do tragicznych, nieodwracalnych wydarzeń. OUBZ powinna wprowadzić sprawny algorytm działań, gdy zaistnieją okoliczności siły wyższej, pozwalający szybko udzielić pomocy państwom członkowskim bez pogwałcenia suwerenności. Organizacja powinna być zdolna do działań i skuteczna.
O tym rozmawiano podczas szczytu w Astanie. Aleksander Łukaszenko powiedział dziennikarzom, że “bardzo krytycznie potraktowaliśmy działalność OUBZ i określiliśmy szereg wad, w tym o charakterze wewnętrznym”.
Prezydent Białorusi dodał: “Jednoznacznie stwierdziliśmy, że w tym roku podejmiemy działania, ktуre zwiększą rolę organizacji. Powinniśmy — zrobimy to — umocnić OUBZ”.
Ma być zakończone wyposażenie Zbiorowych Sił Szybkiego Reagowania OUBZ. Zbiorowe Siły, konkretyzował pуźniej sekretarz OUBZ Nikołaj Bordiuża, zostaną wyposażone w najnowocześniejszy sprzęt. Jednostka będzie mogła działać w sytuacjach kryzysowych. Będzie liczyła 20 tysięcy osуb.
Oprуcz umocnienia składnika wojskowego organizacji przywуdcy państw porozumieli się w sprawie wspуlnych działań zapobiegających wspуłczesnym zagrożeniom w przestrzeni informacyjnej i cyberprzestrzeni. Te dziedziny wymagają szczegуlnej uwagi. Za ich pomocą dokonuje się destabilizacji ustrojуw państwowych.
Uczestnicy szczytu w Astanie porozumieli się w sprawie analizy niedawno podpisanych dokumentуw dotyczących działalności OUBZ. Obiecali, że do grudnia bieżącego roku, przed zaplanowanym oficjalnym szczytem organizacji, wszystkie dokumenty zostaną ratyfikowane. Białoruś, podkreślił w Astanie Aleksander Łukaszenko, już to zrobiła. Kolej partnerуw w UOBZ.
Oceny i oczekiwania
Szczyt w Astanie już otrzymał całą paletę ocen. Wielu komentatorуw potraktowało go sceptycznie, zwracając uwagę na nieobecność prezydenta Uzbekistanu Islama Karimowa. Pojawiły się pogłoski o tym, że to państwo zamierza opuścić OUBZ. Zdementował je Nikołaja Bordiuża. Powiedział, że liczy na udział prezydenta Uzbekistanu w grudniowym szczycie organizacji w Moskwie.
Jednocześnie Nikołaj Bordiuża przyznał, że OUBZ nie starcza solidarności i wzajemnego poparcia państw członkowskich. “Potrzebujemy zgody, więcej uwagi wobec potrzeb i problemуw innych państw” — powiedział sekretarz, dodając, że o tej wadze w trakcie nieformalnego spotkania w Astanie “mуwili wszyscy przywуdcy państw”.
Bez wątpienia solidarność dziś jest potrzebna jak nigdy przed tym. Powtуrzenie w państwach OUBZ “arabskich” scenariuszy antyrządowych jest realnym, a nie wyimaginowanym zagrożeniem. Zamieszki w jednym państwie, jak dowiodły wydarzenia w Afryce Pуłnocnej i na Bliskim Wschodzie, mogą przerzucić się na sąsiednie. Drugi nie mniej poważny problem to Afganistan. Sytuacja na granicach południowych OUBZ może pogorszyć się po wycofaniu z Afganistanu jednostek NATO.
W przyszłym roku OUBZ obchodzi rocznicę — 10 lat. Układ o Bezpieczeństwie Zbiorowym liczy 20 lat. Utworzona na obszarze poradzieckim jako odpowiednik NATO organizacja, trzeba przyznać, przeżywa poważne sprzeczności wewnętrzne. Czy uda się je rozstrzygnąć i transformować OUBZ w skuteczny blok wojskowo-polityczny, pokaże grudniowy szczyt w Moskwie.
Witalij Wolaniuk
