Вёска верыла: сын Куляша абавязкова пачуе яе споведзь, смутак і адзіноту
Вёска памірала. Яна ўжо даўно глядзела на белы свет абыякава, і, нібы саромеючыся, прыкрывала стомленыя пустыя вокны-шыбкі кустамі бэзу і каліны, здзічэлымі ружамі. Яшчэ сяды-тады збіраліся адзінокія старыя, каб пасядзець на лавачках, выпраміць спіну, пагаварыць аб жыцці…
Вёска слухала іх, цяжка ўздыхаючы. Вёска памятала і размовы дзядоў і прадзедаў гэтых людзей, пражывала з імі іх лёс, ганарылася, плакала, шкадавала, баялася.
Надзея была заўсёды, нават калі яе збіраліся спаліць паліцаі, нават калі амаль з’ехала моладзь, вёска жыла! Бо ўсе гады ў ёй звінеў дзіцячы смех — няхай сабе ўлетку, але амаль кожная хата сустракала ўнукаў. І вёска адчувала сябе патрэбнай.
У яе заўсёды была галава. Гэтаю галавою былі розныя людзі, але клопат пра вёску быў заўсёды адзін — усе стараліся, каб вёска жыла, каб варушылася, сеяла і збірала ўраджай, атульвала сваіх дзяцей...
Вёску празвалі Вясёлае. На самай справе яна доўгія гады называлася Пузава. Нейкі «барин-шутник» усе тутэйшыя вёсачкі абазваў часткамі цела дзеўкі. Так людзі і жылі: хто ў Галавачах, хто ў Зубках, а хто і ў Цыцкавічах. Потым некаторыя назвы змянілі. Пузава стала Вясёлым, бо вельмі ж хораша спявалі вясковыя дзяўчаты. Ідуць з сенакосу — песню ў навакольных вёсках чуваць. Зрэшты, вёсцы падабалася і старая назва, і новая. Людзі ж усё адно свае, родныя.
І вось вёска памірала насамрэч. Некалькі старэнькіх бабуль разгублена збіліся ў куточку двара пад ліпай-векавухай. На свежаскошанай траве каля асірацелай хаты завіхалася шматлікая радня апошняга старажыла і галавы вёскі Івана Куляша. Вёска збірала Івана ў апошні шлях.
Яны, гэтыя Куляшы, заўсёды тут верхаводзілі. Вёска добра памятала іх усіх: і бацьку Івана-Юзіка, і дзеда Фёдара, але гэтага Ваньку асабліва шкадавала. Ён так яе любіў і ніколі ні ў чым ёй не здрадзіў!
Вёска разумела, што перад пахаваннем Івана павінна нагадаць яго дзецям і суседзям, якім ён быў, яе галава. І таму завяла яго сына ў цьмяную каморку старой хаты, дзе стаяў бацькаў куфар. Куфар быў старадаўні, яшчэ, мабыць, прадзедаў. Дзіва, як ён толькі ацалеў...
Сын Івана, Іван Іванавіч, па мясцовых мерках быў буржуй, жыў у горадзе, меў сваю фірму. Але буржуй быў нейкі няправільны, залішне чалавечны, спагадлівы. Ківаючы галовамі, суседкі сцвярджалі: «Куляшова костка, увесь у бацьку!»
Бацька быў не проста галавою вёскі. Ён быў апораю і надзеяю многім сем’ям з той пары, як амаль з кожнай сям’і паліцаі забралі сталых мужчын і пастралялі ў Капылі як камуністаў і актывістаў. Вёска ж была партызанкай!
Нават цяпер, апаясаная найпрыгажэйшымі лясамі, ледзь звязаная з белым светам палявымі дарогамі, вёска жыла сваімі традыцыямі. А тады, у вайну, толькі паліцаі ды партызаны знаходзілі да яе дарогу.
Маркотна гледзячы ў чорную памінальную ноч, вёска ўспамінала, як яе Іван, адслужыўшы армейскую службу, вярнуўся сюды, дадому, хоць і неаднойчы запрашалі спраўнага салдата застацца вучыцца «на генерала», як казала яго маці. Але маці была адна, і была вёска, якая чакала яго гаспадарскія рукі, і была зямля, якую ён так шанаваў...
Так Ванька стаў гаспадаром вёскі. І дзе б ён ні працаваў — у сельсавеце, на ферме, на трактары, вёска ведала: Іван Кулеш дапаможа, Іван Іванавіч дарадзіць.
І вось дзіва! Дакладней, вялікая чалавечая мудрасць. Ён дапамагаў сем’ям тых паліцаяў, што загубілі яго бацьку. Вёска дзівілася, абуралася і вучылася дараваць. «Боская справядлівасць — дзеці павінны жыць сваім жыццём. Што будзе, калі «вока за вока»?» — казаў ён. І вёска згаджалася. І помсты не было…
А куфар зарыпеў скрыняю і зноў схаваў бацькоўскі скарб: паперы на прысады, граматы і падзякі, пісьмы з арміі, якія разбярэдзілі сынава сэрца яшчэ адной нязвыклай старонкай бацькоўскай натуры — пяшчотай, уменнем ласкава і летуценна пісаць лісты ў родную вёску.
Скончылася памінальная ноч.
Вёска разумела, што яе споведзь патрэбна была гэтаму маладому Куляшу, які даўно жыў гарадскімі турботамі. Яна ведала, што «яблычка ад яблынькі недалёка падае», і сын Куляшоў, Іван Іванавіч, застаўшыся сам-насам з вёскай, абавязкова пачуе яе споведзь, яе смутак і адзіноту.
Лёгкі світальны туман схаваў вёсчыны маршчыны. Яна ўмылася ранішняй расой і нібыта памаладзела.
Вёска бачыла, як малады Кулеш стаяў каля веснічак і ўглядаўся ў далячынь, а потым, распраміўшы плечы, рашуча агледзеў наваколле. Ёй на імгненне здалося, што гэта ўладарна прайшла да роднай хаты постаць старога Івана.
«Неабыякавыя людзі, гэтыя Куляшы, — з надзеяй уздыхнула вёска. І гэты вось сын Івана — Іван, будаўнік, відаць таксама...»
Вёска ведала: ён паехаў… Пакуль…
Але ж на яе далонях засталося яго сэрца.
