Асаблівасці скасавання шлюбу ў органах загса

Магчыма, факт скасавання шлюбу і можна ўспрымаць як збавенне ад шэрагу псіхалагічных праблем. Але перш за ўсё з`яўляецца юрыдычным фактам (акалічнасцю, з надыходам якой нормы права звязваюць пэўныя прававыя наступствы). Напрыклад, заканадавец устанавіў права ўласніка жылога памяшкання патрабаваць высялення былых членаў сям`і, якія не маюць долі ў праве ўласнасці на жылое памяшканне, у выпадках, устаноўленых заканадаўствам.

Скасаванне шлюбу ажыц­цяўляец­ца органамі загса або судом. Не сак­рэт, што скасаванне шлюбу ў судовым парадку больш працяглая працэдура. Гэта звязана з асаблівасцямі разгля­ду дадзенай катэ­горыі спраў. Напрыклад, у агульным парадку патрабаваннямі закона аб прадастаўленні мужу і жонцы трох­месячнага тэрміну для прыняцця мер да прымірэння, а таксама для дасяг­нення пагаднення аб агульных непаўналетніх дзецях і падзеле маёмасці, з магчымасцю адкласці раз­гляд справы для прызначэння  мужу і жонцы дадатковага тэрміну для прымірэння і інш., уступленнем у закон­ную сілу рашэння суда.

Спынімся больш падрабязна на некаторых асаблівасцях рэгістрацыі скасавання шлюбу ў органах загса: у якіх выпадках магчыма скасаванне шлюбу, тэрмінах ажыццяўлення і іншых пытаннях.

Рэгістрацыя скасавання шлюбу ў органах загса з`яўляецца ад­мі­ні­­страцыйнай працэдурай. Ажыц­цяў­ляецца ў адпаведнасці з п. 5.6., п.5.6-1 главы 5. Пераліку адмі­ністрацыйных працэдур, зацверджаных Указам Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 26.04.2010 г. № 200 «Аб адміністрацыйных працэдурах, што ажыццяўляюцца дзяржаўнымі органамі і іншымі арганізацыямі па заявах грамадзян» (далей – Пералік).

Рэгістрацыя скасавання шлюбу ажыццяўляецца органам загса на падставе:

1) сумеснай заявы мужа і жонкі аб рэгістрацыі скасавання шлюбу па ўзаемнай згодзе, якія не маюць агульных непаўналетніх дзяцей і спрэчкі аб маёмасці (артыкул 35-1 Кодэкса аб шлюбе і сям`і Рэспублікі Беларусь);

2) рашэння суда, якое ўступіла ў за­конную сілу да 1 верасня 1999 г., па су­меснай заяве мужа і жонкі або заяве ад­наго з іх аб рэгістрацыі скасавання шлюбу.

Разгледзім у якасці падставы для рэгістрацыі скасавання шлюбу су­­месную заяву мужа і жонкі аб рэгістрацыі скасавання шлюбу па ўзаемнай згодзе, якія не маюць агульных непаўналетніх дзяцей і спрэчкі аб маёмасці (артыкул 35-1 Кодэкса).

1. Шлюб лічыцца спыненым з дня рэгістрацыі скасавання шлюбу.

2. Толькі адначасовая наяўнасць умоў (а менавіта ўзаемная згода, адсутнасць непаўналетніх дзяцей, спрэчак аб маёмасці) дазваляе скасаваць шлюб у органах загса.

3. Не прадугледжаны тэрмін для прымірэння, бо гэта супярэчыць умовам скасавання шлюбу ў органах загса.

4. Скасаванне шлюбу па дадзенай падставе прадугледжвае ўмоўную падведамнасць суду.

Адсутнасць згоды мужа ці жонкі з`яўляецца падставай для разгляду патрабаванняў у судовым парадку. Пры гэтым у іскавай заяве неабходна ўказваць аб адсутнасці згоды адказчыка на скасаванне шлюбу органам, якi рэгiструе акты грама­дзянскага стану, у парадку арт. 35-1 Кодэкса аб шлюбе і сям`і Рэспублікі Беларусь.

5. Скасаванне шлюбу ажыццяў­ляецца па заканчэнні аднаго меся­ца з дня падачы сумеснай заявы аб скасаванні шлюбу (ч. 2 артыкула 35-1 Кодэкса).

П. 5.6-1 Пераліку вызначае максі­мальны тэрмін ажыццяў­лення працэдуры: ва ўзгоднены мужам і жонкай дзень, але не раней за 1 месяц і не пазней за 2 месяцы з дня падачы заявы.

6. Прадугледжана плата за рэ­гі­­страцыю скасавання шлюбу, уклю­­чаючы выдачу пасведчанняў. Уста­ноўлены адзіны памер, ён не ста­віцца ў залежнасць ад таго, паўторны або першы шлюб скасуецца.

7. У адпаведнасці з ч. 2 артыкула 224-1 Кодэкса аб шлюбе і сям`і рэгістрацыя скасавання шлюбу ажыццяўляецца ў прысутнасці мужа і жонкі.

8. У выпадку немагчымасці яўкі ў орган загса для рэгістрацыі скасавання шлюбу мужа альбо жонкі рэгістрацыя можа быць праве­дзе­на ў адсутнасць аднаго з іх, ка­лі ад адна­го з іх  будзе прадстаўлена зая­ва аб рэгістрацыі скасавання шлюбу ў яго адсутнасць. Пры гэ­­тым сапраўднасць подпісу на заяве засведчваецца на­тарыусам або службовай асобай, 

якой  у ад­паведнасці з заканадаў­чы­мі акта­мі Рэспублікі Беларусь прадастаў­лена права ажыццяўляць натарыяльныя дзеянні.

З ПРАКТЫКІ. Падача сумеснай заявы мужам і жонкай і немагчымасць яўкі мужа ці жонкі для рэгістрацыі ва ўзгоднены тэрмін пры адсутнасці заявы аб рэгістрацыі шлюбу ў аднаго з іх, адсутнасць, заканчэнне максімальнага тэрміну ажыц­цяўлення працэдуры прыводзяць да немагчымасці рэгістрацыі скасавання шлюбу.

9. Рэгістрацыя скасавання шлюбу ў органах загса праз прадстаўніка не дапускаецца (п. 8 Палажэння аб парадку рэгістрацыі актаў грама­дзянскага стану і выдачы дакументаў  і (або) даведак органамі, якія рэгі­струюць акты грамадзянскага стану, зацверджанага пастановай Савета Міністраў 14.12.2005 № 1454 (у рэд. ад 22.11. 2014).

Ажыццяўленне рэгістрацыі скасавання шлюбу ў органах загса не з`яўляецца перашкодай для падзелу маёмасці мужа і жонкі пры ўзнікненні такіх спрэчак у будучыні.

Такім чынам, рашэнне аб ска­саванні шлюбу павінна быць абдуманым, узважаным, паколькі факт скасавання шлюбу цягне пэўныя юрыдычныя наступствы незалежна ад органа, у чыю кампетэнцыю ўва­ходзіць вырашэнне пытання.