Вацлаў Ластоўскi. Лабiрынты. Мiнск, Попурри, 2015.
Аповесць Ластоўскага «Лабiрынты» да гэтага часу мала вядомая, хаця менавiта яна можа любому давесцi, як гэта цiкава — беларуская лiтаратура. Невялiчкi твор, напiсаны ў 1923 годзе. Сапраўднае беларускае фэнтэзi, да таго ж тэкст герметычны, не менш чым у Умберта Эка насычаны алюзiямi i цытатамi фiласофii ды эзатэрыкi. Галоўнаму герою адкрываюцца таямнiцы полацкiх лабiрынтаў. Там схаваная не толькi бiблiятэка Сафiйскага сабора, якую ўжо колькi стагоддзяў шукаюць. У сутарэннях пад Полацкам захоўваюцца таемныя веды пра ўсё нашае быццё, там, на глыбiнi ў тысячу метраў, жывуць захавальнiкi гэтых таямнiцаў, велiчныя старцы ў белых адзежах, аздобленых золатам. Яны бессмяротныя, таму што сцены сутарэння пакрытыя элементам, з якога створана сонца. Ластоўскi выпiсвае мiстычна–гатычную атмасферу, выбудоўвае дэтэктыўны сюжэт... Лiтаратуразнаўца Пятро Васючэнка лiчыць, што мы маем справу з нараджэннем сiнтэтычнага рамана. Працягваюць мiстыку легенды, казкi i прыпавесцi — Ластоўскi не дарэмна быў iнiцыятарам дыскусii пра «чыстую красу», даводзячы: беларусу трэба ведаць, што ягоная гiсторыя — не толькi хаты–лапцi, але i рыцарскiя мячы i лiры. Героi ягоных расповедаў — князi i разбойнiкi, волаты i ваўкалакi, дудары i летапiсцы... Хаця i «народнiцкага», сялянскага шмат. Канфлiкт памiж гiстарычнай рамантыкай i рэальным гаротным жыццём народа з горкiм гумарам паказаны ў аповедзе «Вясковыя «археолагi». Галодныя сялянскiя хлапчукi–пастушкi выкопвалi на валатоўках, гэта значыць, курганах, земляныя арэхi. Пан вырашыў, што блазнюкi свядома псуюць археалагiчны помнiк. Скончылася тым, што бедных хлопчыкаў вяскоўцы, каб не плацiць штраф, адсцябалi. I што тым галодным, збiтым дзецям да велiчнай гiсторыi, схаванай у валатоўках?Рената Муха. Однажды, а может быть, дважды. Издательство «Мет», 2015.
Дина Рубина, написавшая предисловие к этой книге, утверждает: «Тут каждое стихотворение — приключение с неожиданностями... Мудрое и лукавое мастерство Ренаты Мухи — в двух обескураживающих простых строках зашифровать философские постулаты». «По пустыне шли Стада и сгорали от стыда», «Ну, дела, — подумал Лось. — Не хотелось, а пришлось». «Когда вам гадит Троглодит, ведь что–то им руководит?» Знакомая призналась, что стихотворения Ренаты Мухи в их семье используют в качестве тостов. Представляете, если во время застолья книга раскроется на стихотворении «Семейная тайна»: «Мама — Зебра, папа — Лось... Как им это удалось?» Дети вообще в полном восторге... Виртуозная игра словами, запоминающиеся ритмы... И, как подмечает Рубина, в конце стихотворения «на вас словно нахлобучивают шутовской колпак», то есть сюжет вдруг перевернут и открылся новый смысл. Например, «Жил в квартире Таракан, в щели у порога. Никого он не кусал, никого не трогал...» И все было бы хорошо, «только люди завелись у него в квартире». Рената Муха была специалистом по английской литературе. Преподавала в Харьковском университете, потом работала в Израиле, выиграла в Англии конкурс рассказчиков. Она умерла шесть лет назад. Как–то сказала: «Герои моих стихов — звери, птицы, насекомые, дожди и лужи, шкафы и кровати, но детским поэтом я себя не считаю. Мне легче считать себя переводчиком с птичьего, кошачьего, крокодильего, туфельного, с языка дождей и калош, фруктов и овощей».Издания для обзора предоставлены книжным магазином «Академическая книга», Минск, пр-т Независимости, 72.
Советская Белоруссия № 179 (24809). Пятница, 18 сентября 2015
