Калядныя святы ў Чарнагорыі прайшлі ў напружанай абстаноўцы. Дайшло да таго, што вернікаў дзвюх праваслаўных цэркваў, якія канкурыруюць паміж сабой, прыйшлося раздзяляць металічнай агароджай, каб не дапусціць сутыкненняў.
Непрызнаную Чарнагорскую царкву актыўна падтрымлівае прэзідэнт Міла Джуканавіч, які імкнецца замацаваць у рэспубліцы панаванне нацыянальнай царквы і выцесніць Сербскую праваслаўную царкву (СПЦ), кананічнай тэрыторыяй якой з'яўляецца Чарнагорыя.
З падачы Джуканавіча быў прыняты Закон «Аб свабодзе веравызнання». У адпаведнасці з ім у дзяржаўную ўласнасць павінна вярнуцца царкоўная маёмасць, якая належала Чарнагорыі да 1918 года, калі краіна ўвайшла ў склад каралеўства сербаў, харватаў і славенцаў і страціла незалежнасць. Гэты закон нарабіў шмат шуму сярод вернікаў. Праціўнікі Джуканавіча абвінавачвалі яго ў тым, што новы закон накіраваны на адарванне маёмасці Сербскай праваслаўнай царквы з перадачай непрызнанай Чарнагорскай царкве.
У мінулым годзе ў Чарнагорыі да ўлады прыйшла кааліцыя на чале са Здраўкам Крывакапічам, апазіцыйная Джуканавічу і якая падтрымлівае Сербскую праваслаўную царкву. Новы склад парламента паспрабаваў змяніць нявыгадны для СПЦ закон, аднак прэзідэнт Джуканавіч налажыў на папраўкі вета. Спрэчкі вакол скандальнага закона спрыялі росту яшчэ большай напружанасці ў калядныя дні.
Рэлігійны фактар на Балканах адыгрывае асаблівую ролю, а веравызнанне застаецца цесна пераплеценым з палітыкай. Гэта невыпадкова, бо рэлігія з'яўляецца асноўным адрозненнем паміж трыма блізкароднаснымі этнічнымі групамі — сербамі, харватамі і баснійцамі, якія размаўляюць фактычна на адзінай сербскахарвацкай мове.
У Чарнагорыі сутыкненне двух праваслаўных цэркваў мае таксама палітычны характар. Прыналежнасць сербаў і чарнагорцаў да адзінай царквы робіць іх практычна неадрознымі. Гэта не складала праблемы, пакуль існавала адзіная Югаславія. Аднак з набыццём незалежнасці чарнагорскія ўлады на чале з Джуканавічам узялі курс на максімальнае дыстанцыраванне ад сербаў.
У выніку Чарнагорыя стала ператварацца ў свайго роду антыпод Сербіі. У адрозненне ад Бялграда, які досыць неахвотна ідзе на збліжэнне з еўраатлантычнымі структурамі, Чарнагорыя ўзяла адназначна празаходні курс, перайшла на еўра і ўступіла ў НАТА. Чарнагорская мова, практычна неадрозная ад сербскай, цяпер аддае перавагу лацінскаму алфавіту перад кірылічным. Аўтакефалія Чарнагорскай царквы таксама ляжыць у рэчышчы будаўніцтва гэтай адасобленай ад сербаў чарнагорскай ідэнтычнасці.
Аднак падобны курс у краіне падзяляюць далёка не ўсё, што і выліваецца ў перманентную напружанасць, адным з праяў якой з'яўляецца царкоўнае пытанне.
Сітуацыя ў Чарнагорыі не ўнікальная. Нешта падобнае адбываецца, да прыкладу, ва Украіне, дзе палітыкі таксама разглядаюць стварэнне незалежнай ад РПЦ праваслаўнай царквы як інструмента нацыянальнага будаўніцтва і самасцвярджэння.
У адрозненне ад каталіцкай царквы, якая нагадвае цэнтралізаваную транснацыянальную карпарацыю, што існуе па-над палітычнымі межамі, праваслаўны свет уяўляе сабой супольнасць аўтаномных памесных цэркваў, якія не маюць адзінага цэнтра. Царкоўныя юрысдыкцыі далёка не заўсёды супадаюць з межамі дзяржаў, і ў свецкіх улад рэгулярна ўзнікае спакуса прывесці іх у адпаведнасць. Гэта параджае спрэчкі і канфлікты, і цягнуцца яны дзесяцігоддзямі, а то і стагоддзямі.
vs.shimoff@gmail.com
