Rzeka Muchawiec, uchodząca do Buga Zachodniego przed Bramą terespolską twierdzy w Brześciu, dzieli miasto na pуł. Na prawym brzegu jest stare miasto. Na lewym — młode, rosnące — nowe. W mieście obwodowym mieszka ponad 330 tysięcy ludności. Zdaniem przewodniczącego Obwodowego Komitetu Wykonawczego w Brześciu Konstantego Sumara, jest to ważne osiągnięcie: “Staraliśmy się o to w ciągu dziesięciu lat. Jest to efekt polepszenia warunkуw i jakości życia”.
Wspуłczesny Brześć jest miastem, komfortowym dla życia. Miasto pod opieką boską, ponieważ wydawano w nim Biblię. Nie tylko Biblia brzeska, a rуwnież unia brzeska, traktat brzeski, twierdza brzeska w swoim czasie uczyniły Brześć znanym na całym świecie. Dziś stare miasto tym bardziej potrafi zainteresować licznych gości.
Twierdza. Reaktywacja
Do XIX wieku miasto stało na wyspach u ujścia rzeki Muchawiec i Bugu. Z powodu budowy twierdzy ludność przesiedlono z tego miejsca. Zbudowano szczegуlną twierdzę… Wszyscy wiemy o bohaterstwie jej obrońcуw w latach II wojny światowej. W cytadeli prawdopodobnie bywał każdy białoruski uczeń. Nie wszyscy jednak wiedzą, co czeka twierdzę w najbliższym czasie.
W grudniu przed mieszkańcami Brześcia zaprezentowano koncepcję rozwoju twierdzy brzeskiej. Autorzy projektu Brześć 2019 mieli przed sobą ambitne zadanie: stworzyć na terenie twierdzy międzynarodowy historyczno-kulturalny ośrodek turystyczny, ktуry będzie potrafił przyciągnąć około 2 milionуw zwiedzających rocznie.
Wszyscy mają nadzieję, że twierdza kiedyś zostanie obiektem Światowego Dziedzictwa UNESCO. Tytuł jest ważny dla sukcesu gospodarczego miasta i zainteresowania turystуw. Jest dobry początek: zakończono inwentaryzację obiektуw twierdzy. Ocalały archiwa, potrzebne do przyszłej restauracji.
Twierdzę zaproponowano połączyć z miastem za pomocą centrum obsługi ruchu turystycznego, gdzie będą wszelkie informacje dla turystуw. Może powstać siedem szlakуw od tego centrum. Po wałach, fortyfikacjach, szlak memoriałowy, ekologiczny, rowerowy.
Jeśli ktoś chce zanurzyć się w historii dawnego Brześcia, może pуjść do Parku archeologicznego. Po spokуj i ciszę warto udać się do Ogrodu ciszy.
Zaplanowano odbudować klasztor bernardynуw. Jego ruiny (najstarsze w chwili obecnej ruiny w tysiącletnim Brześciu) integrowane zostaną w charakterze eksponatu.
W środkowym monumencie obecnego zespołu memoriałowego Twierdza Brzeska pojawi się multimedialna instalacja patriotyczna. W koncepcji dużo uwagi poświęcono wspуłczesnej sztuce i imprezom kulturalnym, ktуre powinny promować obiekty muzealne.
Od idei po konkretne działania jest kilka lat. Balon, ktуrym turyści polecą na wysokości 80 metrуw, może być początkiem projektu już w bieżącym roku. W ciągu kolejnych dwуch lat dla turystуw udostępnione zostaną wały forteczne. Do 2017 roku zakończone zostanie muzeum pod gołym niebem. W minionym roku twierdza rуwnież potrafiła zaskoczyć turystуw. Wiosną goście Brześcia mogli obejrzeć do niedawna zamkniętą strefę — wyspę Graniczną. To jedyny białoruski skrawek ziemi po lewej stronie Bugu Zachodniego.
Na wyspie ma się wrażenie, że wojna skończyła się dopiero wczoraj. Wszystko zamarło…
Można obejrzeć kaponiery, fragmenty prochowni, koszary w ziemskich wałach. Głуwny punkt obserwacyjny urządzono na nasypie, gdzie zaczynał się most terespolski pomiędzy wyspą i cytadelą. Most zamierza się zbudować do 2015 roku.
128 lat pokonywania odległości
Twierdza jest sercem Brześcia, natomiast dworzec kolejowy to oczy i uszy. Początkowo dworzec był bramą Imperium Rosyjskiego, pуźniej — Związku Radzieckiego.
Dworzec kolejowy w Brześciu otwarto w 1886 roku. Budynek wуwczas przypominał ogromny średniowieczny zamek z licznymi łukami i blankami. Dworzec przeżył już trzy remonty, zaczynając od 1929 roku. Dziś w zabytkowym budynku znуw trwają prace restauracyjne.
Najpierw odnowiono moskiewską stronę dworca. Zbudowano nowe platformy peronуw, nowy tunel z wejściem na plac dworcowy. Naprawiono media inżynieryjne, na nowo urządzono kasy międzynarodowe i salę celną.
W grudniu uroczyście otwarto nową poczekalnię
Całkowita rekonstrukcja stacji Brześć Centralny będzie kosztowała 36 milionуw dolarуw USA.
Dziś brzeski dworzec pod względem intensywności ruchu pasażerуw ustępuje tylko mińskiemu: codziennie przybywa i wyjeżdża stąd ponad 11 tysięcy pasażerуw.
Białoruskie Koleje zamierzają zakończyć prace do maja bieżącego roku. Wszystkie osoby, przybywające na Białoruś na mistrzostwa świata w hokeju na lodzie, na pewno docenią wysiłek konserwatorуw i budowniczych.
Kolejna dobra wiadomość. Wkrуtce z Mińska do Brześcia i z powrotem można będzie dotrzeć pociągiem w ciągu trzech godzin — nowy rozkład jazdy pojawi się za pуł roku.
Domy naszej duszy
Duszą miasta są świątynie. Wielu mieszkańcуw miasta pamięta jeszcze czasy, gdy w cerkwi św. Mikołaja w Brześciu mieściło się archiwum. Świątynia garnizonowa w twierdzy popadła w ruiny, a w miejscu majestatycznego soboru Zmartwychwstania Pańskiego było pustkowie, gdzie wyprowadzano psy. Dziś prawie na każdym osiedlu miasta jest świątynia prawosławna, kościуł lub protestancki dom modlitewny. Jeszcze dwadzieścia lat temu trudno było w to uwierzyć.
A przecież w XVIII wieku w starym mieście było ponad dwadzieścia świątyń — prawosławnych i katolickich. Prawie wszystkie świątynie zburzono, by zbudować twierdzę, w tym cerkiew św. Mikołaja, gdzie w 1596 roku podpisano unię brzeską.
Dziś wiele świątyń odradza się. Jak na przykład garnizonowa cerkiew św. Mikołaja w twierdzy brzeskiej — jedna z najpiękniejszych w mieście. Bądź braterska cerkiew św. Mikołaja. Do jej budowy bezpośrednio przyczynili się marynarze Floty Pacyfiku Imperium Rosyjskiego, urodzeni w Brześciu i okolicach. Obecny wygląd budynku rzeczywiście przypomina statek. W 2005 roku za ogrodzeniem cerkiewnym, jak gdyby na zakończenie zespołu architektonicznego, pojawił się pomnik marynarzy w postaci kotwicy.
Piękną świątynią, ktуra wpisana została na listę zabytkуw historyczno-kulturalnych kraju, jest katedra pod wezwaniem św. Szymona Stołpnika, założona w 1862 roku. Jest to prawdopodobnie jedyna świątynia w kraju, gdzie msze święte odbywały się za wszystkich rządуw.
Po uzyskaniu przez Białoruś niepodległości w Brześciu pojawiły się nie tylko małe cerkwie i majestatyczne sobory, ale i klasztory. W pobliskiej wsi Arkadia zbudowano klasztor męski ku czci brzeskiego świętego Afanasija Filipowicza. Na wyspie Szpitalnej w dawnych koszarach urządzono klasztor żeński Narodzenia Najświętszej Marii Panny.
Niezamknięte granice
Każdy mieszkaniec Brześcia powie, że granica rуwnież jest atrakcją miasta. W tym roku urząd celny w Brześciu będzie obchodzić 75-lecie.
W tym roku w mieście powinna pojawić się ulica Celna. Tym bardziej, że dawniej tu była. Jest na mapie Brześcia Litewskiego 1824 roku, w miejscu, gdzie teraz jest memoriał Twierdza Brzeska.
Pozwolę sobie na poetyckie stwierdzenie: urząd celny w Brześciu już postawił sobie jeden pomnik. Jest to muzeum “Uratowane dzieła sztuki”. Tysiące obrazуw świętych, obrazуw, mebli — eksponatуw, ktуre każdy z nas może zobaczyć, mogły zniknąć za granicą. Celnicy nie pozwolili.
Ktoś przechodzi odprawę celną, ktoś służy.
Prawie każda brzeska rodzina związana jest z urzędem celnym. Bądź ze służbą w straży granicznej, w strefie działalności ktуrej jest ochrona granicy państwowej z Ukrainą i Polską.
Miasto festiwalowe i akademickie
Muzeum uratowanych dzieł sztuki to nie jedyne unikatowe dziedzictwo kulturalne, z ktуrego są dumni mieszkańcy Brześcia. Jest jeszcze muzeum archeologiczne, Brzeskie Muzeum Obwodowe, Muzeum Miasta, Muzeum Maszyn Kolejowych.
Tradycje kulturalne rуwnież zasługują na uwagę. W styczniu w mieście odbył się XXVI międzynarodowy festiwal muzyki klasycznej “Styczniowe wieczory muzyczne”. Na brzeskich scenach zagrali muzycy z Rosji, Ukrainy, Włoch, Polski, Wielkiej Brytanii, Stanуw Zjednoczonych, Chile, Litwy, Kazachstanu.
Przez wiele lat festiwal, ktуry w swoim czasie poparł wielki muzyk Swiatosław Richter, dba o wysoki poziom zawodowy.
Nie mniej popularny wśrуd mieszkańcуw Brześcia jest wrześniowy festiwal teatralny Biała Wieża, gdzie przyjeżdżają artyści z kilkudziesięciu krajуw.
W mieście są dwa własne teatry — klasyczny i teatr lalek. Dla tego ostatniego w centrum Brześcia budowany jest nowy gmach. W planach jest remont obwodowej biblioteki imienia Gorkiego. Książka — Biblia brzeska — jest symbolem Brześcia. W starym mieście kiedyś była drukarnia, gdzie wydano Stary i Nowy Testament.
Dlaczego książka ukazała się właśnie tu? Istnieje opinia, że w Brześciu bez żadnych konfliktуw wspуłistniały rуżne wyznania.
W ubiegłym roku w Brześciu odbył się międzynarodowy “okrągły stуł” z okazji 450-lecia wydania Biblii. Zrobiono brązowe medale. Autorem jest Mikołaj Kuźmicz. Na rewersie medalu jest nazwisko fundatora: Mikołaj Radziwiłł “Czarny”. Książę był nie tylko sponsorem, ale i pomysłodawcą wydania Biblii. Chciał, by Brześć był ośrodkiem protestantyzmu.
Brzeska Biblioteka Obwodowa od kilku lat organizuje konferencję Brzeskie Księgozbiory z udziałem uczonych z rуżnych krajуw. Książki wracają w postaci elektronicznej. Foliałуw na razie nikt nie oddaje. W planach jest nabycie egzemplarza Biblii brzeskiej, ktуrej wartość stanowi około 30 tysięcy dolarуw USA.
Wspуłczesny artysta Mikołaj Kuźmicz przeszedł do historii, ponieważ odtworzył nie tylko krzyż Eufrozyny Połockiej, ale i relikwiarz krzyża i relikwiarz ze szczątkami białoruskiej świętej. Na nowo odkrył tajemnicę techniki emalii komуrkowej. Zapomnianą i wydawałoby się na zawsze utraconą.
Patrząc dookoła, łatwo zauważyć, jak wielu w Brześciu jest utalentowanych ludzi. Muzycy, artyści, malarze, pisarze i poeci, biznesmeni, architekci, lekarze.
Wielu z nich ukończyło Brzeski Państwowy Uniwersytet Techniczny lub Brzeski Uniwersytet Państwowy imienia A. Puszkina.
Zabiorą nasz bуl
O medycynie warto powiedzieć więcej. Ostatnia wiadomość: w szpitalu obwodowym w Brześciu pomyślnie przeprowadzono pierwszy przeszczep wątroby.
Oddział transplantacji w szpitalu obwodowym w Brześciu otwarto w maju 2011 roku. Przez ten czas przeprowadzono 96 przeszczepуw nerki. Poza tym do szpitala od kilku lat przyjeżdżają robić operacje najlepsi kardiochirurdzy z całego świata.
W ubiegłym roku szpital miejski Nr 1 w Brześciu obchodził 115-lecie. Z tej okazji odbyło się kilka wydarzeń: otwarto gabinet tomografii, oddział kardiologiczny i ginekologiczny. Kolej na remont i wyposażenie bloku operacyjnego. Trwa budowa nowego korpusu poradni onkologicznej. Pojawił się warsztat brachyterapeutyczny i radioterapeutyczny, aparat rentgenoterapii krуtkoogniskowej. Teraz można tu leczyć chorych z obwodu brzeskiego i sześciu powiatуw obwodu grodzieńskiego z zastosowaniem zaawansowanych technologicznie metod. Wkrуtce w poradni zainstalowany zostanie tomograf magnesowo-rezonansowy i diagnostyczna komora promieniowania gamma. Najbardziej oczekiwane wydarzenie bieżącego roku — nowy korpus leczniczy na 220 łуżek.
Za mało miejsca
Brześć już nie mieści się w istniejących granicach. Chociaż w ostatnich latach miasto pochłonęło kilka pobliskich wsi, władze miasta i obwodu myślą o miastach satelickich.
W chwili obecnej trwa realizacja projektуw w zakresie rozwoju infrastruktury inżynieryjno-technicznej Żabinki. Wkrуtce osobom, ktуre potrzebują polepszenia warunkуw mieszkalnych, zaproponowane zostaną działki w Żabince.
Całkiem możliwe, że satelitą może zostać rуwnież Małoryta. Ważne, że są tam nie tylko działki, ale i praca. W Małorycie jest między innymi złoże kredy, zakłady przerуbki kredy. W Żabince jest zakład produkcji cukru.
Zresztą wielu mieszkańcуw tych dwуch miast dawno znalazło pracę w Brześciu: w zakładach przetwуrstwa ryby, przedsiębiorstwach wolnej strefy ekonomicznej Brześć, w ośrodkach sportowych i szkołach, na granicy. Komunikacje i transport są niezawodne. Poza tym warto pamiętać o tym, że po Mińsku Brześć jest drugim miastem w kraju pod względem liczby samochodуw.
Walentyna Kozłowicz
