Размову Настасся пачынае з філасофскіх разважанняў. Ёй не падабаецца, што апошнім часам ад многіх толькі і чуваць, як цяжка жыць у вёсцы. А ўсё чаму? Таму што забывацца сталі і пра песні, і пра байкі, і пра традыцыі свае. З’явілася шмат вольнага часу — вось і пачалі нудзіць.
— Аднак жыццё ў вёсцы ніколі не было лёгкім, — нагадвае яна. — Раней нават больш працавалі. Пасля яшчэ і на вячоркі беглі: танцы, гульні, забавы. Ці пойдуць дзяўчаты па грыбы ды ў ягады ды так песню зацягнуць, што аж лес разлягаецца. Цяпер маўчаць і хаваюцца. Баяцца, што ляснік зловіць з “грабалкай” і штраф выпіша. Губляем культуру...
Сама Настасся — жывы доказ таго, што дзе б ты ні нарадзіўся, чым бы ні займаўся, калі падыходзіць да справы з гумарам, то поспех будзе на тваім баку. Паслухаць казкі, песні, жарты і, вядома, байкі Настассі людзі едуць не толькі з ўсёй Беларусі, але і з-за мяжы — сцяжынка да яе хаты літаральна пратаптана турыстамі і навукоўцамі.
Талент дастаўся ў спадчыну
— Дзед мой быў ліхі гусар. Ён у сваёй вёсцы замяняў і тэлевізар, і радыё, і... цырульню. Нёс у масы культуру і прыгажосць. Нават пан яго заўсёды да сябе ў брычку браў, каб ехаць весялей было. Многія ўспаміналі, як дзед у хату каня заводзіў. Навошта? Дзеля эфектнасці, канешне! Бацька мой быў гаваркі не менш за дзеда. Вакол яго заўсёды людзі збіраліся, каб парагатаць з анекдотаў, якія ён расказваў, — успамінае жанчына.
Маці Настассі таксама талентам абдзеленая не была: у маладосці мела незвычайна прыгожы голас і нават выступала ў легендарным хоры Генадзя Цітовіча. Праўда, кар’ера спявачкі ў яе не задалася з-за... квасу, якога дзяўчына напілася перад адным з важных канцэртаў. Цітовіч пашкадаваў палешучку і адправіў падлячыцца ў родную вёску. Бацькі тады так узрадаваліся, што дачка вярнулася дахаты, і назад у сталіцу больш не пусцілі...
— У мяне не было выбару: трэба было апраўдаць бацькоўскія артыстычныя гены. Таму, напэўна, і была я заўжды на віду — то ў вобразе Снягуркі на ранішніках, то вершы чытала на раённых конкурсах, — распавядае Настасся. — Бывала, прама на вуліцы як пачнем з сяброўкамі танцаваць, то аж пыл слупом стаіць! Аднойчы кіраўнік хору нават мікрафон ад мяне схаваў. Маўляў, спяваю я так гучна, што астатніх не чуваць. Але што зробіш, калі песня ідзе ад душы?
Читайте также
Зорны шлях Настассі пачаўся ў фальклорным калектыве “Лабчанка”, кіраўніком якога яна з’яўляецца ўжо 34 гады.
— У савецкі час ансамблі творчай самадзейнасці былі амаль у кожным калгасе. Вось і наш вырашыў да нейкага свята свой гурт сабраць. Самае смешнае, што ў калгасе я ніколі не працавала. Аднак туды, дзе песня льецца, мяне доўга клікаць не трэба. Памятаю, прыйшла на першую рэпетыцыю, а там сітуацыя: стаяць жанчыны і сварацца між сабой, бо спяваць ніхто не хоча. Але ж спяваць — не бульбу капаць, тут калі і захочаш, не перарвешся, — смяецца жанчына.
Разам з “Лабчанкай” Настасся аб’ехала палову Беларусі, нават за мяжой гастралявалі. І паўсюль жанчын з палескай вёскі сустракалі авацыямі. У чым сакрэт?
— Прагучыць банальна: трэба быць сабой, — кажа жанчына. — На сцэне мы, як і дома, размаўляем “па-лабэцку”. У байках часта кажу пра сябе, магу пахваліць:
Я шчо ягадка з-под лісточка,
Бо на мні вышывана сорочка.
Я ж робоча, як мурашачка.
По хозяйству летаю, шчо пташачка.
Гладка, шчо ліночак,
Голосна, шчо звоночак...
А магу і пасмяяцца з недарэчных сітуацый, у якія не раз трапляла.
Сапраўды, менавіта перад шчырасцю і самаіроніяй Настассі Якавец немагчыма ўстаяць. Адзін маскоўскі генерал, пазнаёміўшыся з баечніцай, быў настолькі ўражаны, што, доўга не думаючы, падарыў ёй гадзіннік са сваёй рукі. А арганізатар “Славянскага базару” не пашкадаваў для палескай зоркі аж цэлых 15 хвілін на галоўнай фестывальнай сцэне, у той час як праслаўленым артыстам звычайна адводзяць у тры разы менш часу. У жартаўлівай манеры Настасся і гэты бок свайго жыцця апісвае: “Людзі, я шчэ не старая. Шчэ на мэне хлопцы паглядаюць”. Праўда, прызнаецца, ніхто ёй не патрэбны, акрамя мужа:
Читайте также
гладкі, шчо кабан.
Як наробіцца,
то сухі зробіцца,
Шчо рак,
Но поесці не дурак.
Высокі, шчо жэрдзіна, —
Хорошы мужчына!
І смех і грэх
“Растолсцела я — у дверы не влезаю”, — з гэтых слоў пачынаецца адзін з самых вядомых Настассіных твораў. А пра што вы думалі сучасныя байкі пішуцца? Толькі пра тое, што хвалюе народ, — як схуднець, як ад хваробы вылечыцца, дзе ўзяць грошы.
Читайте также
На думку Настассі, народны гумар не мае абмежаванняў. Адлюстроўвае ўсё, як ёсць. І калі ўжывую гэта гучыць натуральна, то надрукаваць ці пусціць у эфір можна далёка не кожную песню ці байку. У гэтым і сутнасць фальклору: ён жыве ў вуснай форме.
— Здымалі неяк “Лабчанку” на тэлебачанні, адна з артыстак вазьмі ды праспявай замест падрыхтаваных для праграмы радкоў (“Пайшоў дзед у грыбы, баба — у апенькі. / Баба свае пасушыла, дзед паеў сырэнькі”) тыя, што на канцэртах гучаць (“Пайшоў дзед у грыбы, баба — у суніцы. / Прыйшоў дзед без штаноў, баба без спадніцы”). Гэты момант выразалі, канешне, але ж уся здымачная група словы запомніла і яшчэ доўга іх напявала.
Узгадвае Настасся і казус, які адбыўся пасля публікацыі ў газеце яе байкі “Як я гарэлку ад мужа хавала”. Заканчваецца яна рытарычным пытаннем: дык дзе ж лепш хаваць тую самую заначку? Хто б мог падумаць, што жанчыны ўспрымуць усё літаральна і пачнуць дасылаць лісты з рэальнымі парадамі і рэкамендацыямі.
— І смех і грэх — іначай не назавеш. Дарэчы, наконт грахоў. Ёсць у нас нават сцэнка, у якой я выкарыстала тэкст сапраўднай палескай замовы, якой карыстаюцца бабкі-шаптухі, — адкрывае прафесійную таямніцу баечніца.
Як я худела, ды зноў поправілася
Растолсцела я — у дверы не влезаю.
Прысіла да думаю:
— Не, трэба сiсты на дыету!
К дохтору поіхала
посоветовацца пра гэта.
Все ж рассказала,
Да пытаюся: — Шчо робiць вже
З гэтым салом?
А дохтор кажа:
— Трава протiв сала поможа.
Ну, людзі! Стала я ісці салаты.
А тыя салаты травяным чаем
Запiваты.
А к чаю, вядома ж,
То булочку, то пiрога,
А той пiрог то з мясом, то з вареннем,
Ну нiякого чоловеку похудзення!
Зноў поiхала до дохтора.
А той кажа:
— Ну не будем журыцца —
Будем водой лечiцца.
Трэба чым часцей купацца й мыцца.
Людзі, а я ж як накупаюся —
Проголодаюся.
А чоловек голодны, куды ён годны?
Да й нашчо на свеце жыцi,
Шоб себя голодом морыцi?
А я i не мору!
Все поiм,
Шчо навару!
Ганна Курак
infong@sb.by
