Zakręty potoku ropy naftowej

[b]Na początku bieżącego roku planowano zawarcie białorusko-rosyjskiego porozumienia o rozszerzeniu współpracy w branży paliwowo-energetycznej. Projekt dokumentu między innymi uwzględniał wydobywanie ropy naftowej w Rosji przez białoruskie zakłady. Jednocześnie zakładano prywatyzację nowopołockiej rafinerii “Naftan Polimir” z udziałem rosyjskiego kapitału. Mieć udział we własności, jak informował pierwszy wicepremier Włodzimierz Siemaszko, chciały “Lukoil” i “Rosneft”[/b]Do oczekiwanej wymiany aktywów strategicznych nie doszło, przynajmniej na razie. Od 1 stycznia rosyjski rząd oświadczył o wprowadzeniu 100-procentowego cła na dostarczaną na Białoruś ropę naftową. Mińsk potraktował to jako naruszenie przepisów Unii Celnej, które weszły w życie na początku roku. Wymiana handlowa bez stosowania ceł na terytorium Białorusi, Rosji i Kazachstanu bez jakichkolwiek wyjątków, nawet jeśli chodzi o ropę naftową i gaz, właśnie na takiej koncepcji unii nalegają białoruskie władze. Moskwa ma inne zdanie: handel zasobami energetycznymi powinien podlegać szczególnym przepisom sformułowanym w dodatkowych porozumieniach do Unii Celnej.
Na początku bieżącego roku planowano zawarcie białorusko-rosyjskiego porozumienia o rozszerzeniu wspуłpracy w branży paliwowo-energetycznej. Projekt dokumentu między innymi uwzględniał wydobywanie ropy naftowej w Rosji przez białoruskie zakłady. Jednocześnie zakładano prywatyzację nowopołockiej rafinerii “Naftan Polimir” z udziałem rosyjskiego kapitału. Mieć udział we własności, jak informował pierwszy wicepremier Włodzimierz Siemaszko, chciały “Lukoil” i “Rosneft”

Do oczekiwanej wymiany aktywуw strategicznych nie doszło, przynajmniej na razie. Od 1 stycznia rosyjski rząd oświadczył o wprowadzeniu 100-procentowego cła na dostarczaną na Białoruś ropę naftową. Mińsk potraktował to jako naruszenie przepisуw Unii Celnej, ktуre weszły w życie na początku roku. Wymiana handlowa bez stosowania ceł na terytorium Białorusi, Rosji i Kazachstanu bez jakichkolwiek wyjątkуw, nawet jeśli chodzi o ropę naftową i gaz, właśnie na takiej koncepcji unii nalegają białoruskie władze. Moskwa ma inne zdanie: handel zasobami energetycznymi powinien podlegać szczegуlnym przepisom sformułowanym w dodatkowych porozumieniach do Unii Celnej.
Wszystkie te sprzeczności sko-mentował w rozmowie ze mną politolog Jerzy Szewcow: “Białoruś interesy ogуlnonarodowe przekłada nad prywatne. Taki jest model społeczno-gospodarczy kraju. W Rosji jest inny układ: interesуw dużych korporacji broni się na wysokim szczeblu i często stają się nadrzędne.”
Dziekan Wydziału Ekonomii Białoruskiego Uniwersytetu Państwowego Michał Kowalow podzielił się swoją opinią. “Być może jest jakaś logika w tym, że cło eksportowe na rosyjską ropę naftową nie może zostawać na Białorusi. Spуjrzmy jednak na sprawę z innej strony — proponuje ekonomista. — Ogromne ilości towarуw z państw Azji Południowo-Wschodniej trafiają na białoruski rynek przez rosyjską granicę. Cła wwozowe zostają nie w naszym budżecie, nie otrzymujemy ani centa”. Michał Kowalow reasumuje: “Nie jest słuszne, by wyodrębniać w kontekście Unii Celnej ropę naftową albo inną grupę towarуw. Należy znaleźć wszechobejmującą, zasadniczą decyzję w sprawie podziału ceł”.
Podobna decyzja prawdopodobnie uregulowałaby ostre kwestie dwustronnych stosunkуw. Kompromisy w branżach, gdzie obracają się miliardy dolarуw, jak pokazały ostatnie lata, nie przychodzą łatwo.
Trudne negocjacje dotyczące dostaw rosyjskiej ropy naftowej na Białoruś w 2010 roku zakończyło podpisanie pakietu dokumentуw. Surowce na własne potrzeby będą dostarczane do rafinerii bez ceł (zgodnie z postanowieniami Unii Celnej). Ropa naftowa dla przerуbki i eksportu będzie obłożona 100-procentowym cłem.
Potrzeby białoruskiej branży przerуbki ropy naftowej są znacznie większe niż wewnętrzne potrzeby kraju, w styczniu — lutym ostro postawiono pytanie o obciążeniu i rentowności rafinerii. Najwyraźniej dywersyfikacja polityki energetycznej, rozpoczęta w 2007 roku, po tym, jak rząd Michała Fradkowa wprowadził częściowe cło na ropę naftową dla Białorusi (wtedy, przypomnę, Mińsk udowadniał: stosowanie taryfy nie jest zgodne z dokumentami Państwa Związkowego, jednak Moskwa nie skasowała spornej innowacji) będzie kontynuowana. Ryzyko związane z orientacją na jednego dostawcę surowcуw jest
zbyt wysokie.
Białoruś osiągnęła konkretne wyniki w poszukiwaniu alternatywy dla rosyjskiej ropy naftowej.
W końcu zeszłego roku wenezuelska korporacja PDVSA przekazała przedsiębiorstwu “Belarusneft” prawa do kontroli, eksploatacji i wydobycia ropy naftowej na dwуch złożach w okolicach rzeki Orinoko. Umуwili się o tym we wrześniu 2009 roku w Mińsku Aleksander Łukaszenko i Hugo Chбvez. Decyzja podjęta na najwyższym szczeblu została dokładnie wykonana przez strony.
Rozszerzenie wspуłpracy w branży naftowej — z eksploatacją kolejnych dwуch złуż ilość wydobywanej ropy naftowej przez wspуlne przedsiębiorstwo “Petrolera BeloVenesolana” wzrośnie dwukrotnie — tłumaczy się jednym: przynosi zyski obu stronom. W zeszłym roku wspуlne przedsiębiorstwo wydobyło 680 tysięcy ton ropy naftowej. Czysty zysk zakładu “Belarusneft” (jego udział we wspуlnym przedsiębiorstwie wynosi 40 procent) osiągnął kwotę 60 milionуw dolarуw.
Warto podkreślić: wenezuelskiej ropy naftowej nie dostarczamy na Białoruś, sprzedajemy ją na rynku światowym. Zarabiamy w taki sposуb walutę obcą, potrzebną między innymi do opłaty rosyjskiej ropy naftowej. Zresztą dostawy wenezuelskich surowcуw do białoruskich rafinerii (tankowcami przez bałtyckie porty) w ekstremalnych okolicznościach są możliwe.
Oprуcz rynku wenezuelskiego, białoruscy nafciarze od 2007 roku prowadzą działalność w Iranie. Założono w tym kraju przedsiębiorstwo “Belpars Petroleum Company Limited”. Uczestniczy w eksploatacji złoża Jofeir, szacowanego na 273 miliony ton ropy naftowej. Kolejny atrakcyjny kierunek to region kaspijski. Potencjalnie możliwa jest nie tylko sprzedaż wydobytej ropy naftowej, ale i dostawy na Białoruś.
W ostatnich latach toczą się rozmowy o dostawach do kraju ropy naftowej z Kazachstanu. Temat ten aktualizował Ambasador Kazachstanu w Mińsku Anatol Smirnow, w styczniu oświadczył, że eksport surowcуw do rafinerii w Mozyrzu i Nowopołocku może ruszyć w tym roku. Dyplomata skonkretyzował: po przerуbce ropa naftowa będzie dostarczana dalej — do państw Unii Europejskiej. Przedtem takiej wspуłpracy przeszkadzały wysokie taryfy na przewуz węglowodorуw. Utworzenie Unii Celnej, według słуw Anatola Smirnowa, rozwiązuje problem. Dodał, że Kazachstan gotуw jest dostarczać na Białoruś dowolne ilości surowcуw.
Teoretycznie kazachska ropa naftowa może całkowicie zaspokoić potrzeby białoruskich rafinerii. Razem zakłady w Mozyrzu i Nowopołocku szacuje się na 30 milionуw ton rocznie. Kazachstan w 2008 roku wydobył 77 milionуw ton. Przy tym krajowa przerуbka wyniosła nieco ponad 7 milionуw ton. W tym roku wydobycie, według oceny rządowych ekspertуw, powinno osiągnąć 100 milionуw, zaś w 2015 roku — 150 milionуw ton.
Czy kazachska ropa naftowa jest atrakcyjna dla Białorusi z komercyjnego punktu widzenia? Analityk rosyjskiej firmy “Univer Capital” Dymitr Aleksandrow w wywiadzie stacji radiowej Business FM zaznaczył: “Przez jakiś czas Kazachstan miał cło eksportowe, teraz go nie ma. Pod tym względem może zgodzić się na większe ustępstwa w porуwnaniu z tymi, na jakie może pуjć Moskwa. Przeciętna cena tony kazachskiej ropy naftowej dla Białorusi będzie znacznie niższa. Można zaoszczędzić od 60 do 85 dolarуw na tonie”.
Co myślą na ten temat specjaliści branżowi? “Jeśli będziemy mieli z tego korzyści, być może zainteresują nas te zakłady” — cytują kazachskie media wypowiedź dyrektora ds. przerуbki i marketingu ropy naftowej spуłki narodowej “KazMunaiGaz” Daniara Cijesowa. Oświadczył, że projekt wymaga szczegуłowej analizy wspуlnie z białoruskimi kolegami.
“Chodzi o to, że najbardziej optymalne rozwiązanie to transport kazachskiej ropy naftowej na Białoruś rosyjskimi ropociągami — mуwi ekonomista Leonid Zaiko. — A to nie służy interesom rosyjskich firm”.
Mуwił o tym jeszcze w 2007 roku były Ambasador Kazachstanu na Białorusi Bołat Iskakow. “Wszystko sprowadza się do taryf, a taryfy ustala właściciel rury. Możemy dostarczać ropę naftową do Nowosybirska, a stamtąd bezpośrednio na Białoruś — powiedział Iskakow. — Jesteśmy gotowi dostarczać nie tylko ropę naftową, ale i gaz. Właściciele jednak cały czas nam mуwią: rura nie jest gumowa”. Dyplomata podkreślał: “Oczywiście jesteśmy zainteresowani tym, by nie tylko zwiększyć transport ropy naftowej przez Białoruś, ale i dostawy do białoruskich rafinerii, ponieważ 90 procent produktуw przerуbki ropy naftowej eksportuje się do Unii Europejskiej”.
“Rozwiązaniem może stać się dostawa kazachskiej ropy naftowej na Białoruś koleją. Taryfy na przewуz w ramach Unii Celnej zostaną ujednolicone. Staną się bardziej atrakcyjne podczas transportu przez terytorium Rosji — analizuje ekonomista Zaiko. — Potencjalnie możliwa jest dostawa ropy naftowej Morzem Czarnym do portуw Ukrainy i transport ropociągiem Odessa — Brody”.
Projekt dostaw surowcуw z Kazachstanu na Białoruś jest ciekawy i może zostać zrealizowany. Białoruska strona i oficjalni przedstawiciele Kazachstanu nie ukrywają swojego zainteresowania.
Zresztą oczywiste jest, że całkowicie zastąpić rosyjskich surowcуw białoruskie rafinerie w najbliższej przyszłości nie będą potrafiły. Na pewno nie chce tego rosyjski biznes naftowy. Białoruska branża przerуbki ropy naftowej jest dla niego atrakcyjna, ponieważ poziom modernizacji jest wystarczająco wysoki, a schematy dostaw surowcуw i eksportu gotowych wyrobуw do państw Unii Europejskiej dobrze funkcjonują. “To całkiem normalne, by dostawcy surowcуw stali się właścicielami rafinerii — modeluje sytuację Michał Kowalow. — Zapewniono by w ten sposуb pełne obciążenie, stabilność dostaw. Jaką cenę nabywcy mogą zaproponować naszym przedsiębiorstwom? Białoruś rzecz jasna nie chce sprzedawać swoich niebieskich żetonуw po niskiej cenie. Na tym polega rуżnica zdań.”
Rуżnica zdań na razie przeszkadza wspуłpracy w branży naftowej z Rosją. Zmusza Mińsk kontynuować poszukiwania alternatywnych rozwiązań.

Witalij Wolaniuk
Заметили ошибку? Пожалуйста, выделите её и нажмите Ctrl+Enter