Детективы Донцовой – по рублю, а столетний карманный атлас – за пятьсот: что можно найти в букинистическом магазине

Зачарованыя рарытэтамi

Кожную раніцу перад адкрыццём «Букініста», што на сталічным праспекце Незалежнасці, сітуацыя нагадвае любую харчовую краму: абавязкова стаяць тры-пяць чалавек. Людзям тэрмінова патрэбна «ежа». Для розуму. Прычым свежая для іх малацікавая. З самай раніцы яны прыходзяць туды, каб адшукаць што-небудзь старое, яшчэ лепш — рарытэтнае.


Хобі і дадатак да пенсіі

Літаральна ў дзесяцi метрах іншы ўваход і іншая чарга. З тых, хто гэтыя самыя кнігі здае. У краме прыём тавару пяць дзён на тыдзень, акрамя серады і выхадной нядзелі. Але самая вялікая чарга там збіраецца пятнаццатага дня кожнага месяца. Менавіта ў гэты дзень сюды прыходзяць усе жадаючыя са спісам наяўнай у іх літаратуры. Такіх звычайна вельмі шмат. І хоць спецыялісты крамы пачынаюць вывучэнне гэтых самых спісаў з трох гадзін, збіральнікі кніг займаюць чаргу з самага адкрыцця. Гэта і нядзіўна. Бо тут ідзе не толькі адбор патрэбнай літаратуры, але і запіс на месяц наперад. У дзень тут могуць прыняць максімум дванаццаць чалавек. Прычым кожны можа здаць не больш як дваццаць чатыры найменні.

Ірэна Гаўрыльчанка ўжо шмат гадоў працуе з букіністычнай кнігай.

Хто ўсе гэтыя людзі? Кантынгент самы разнастайны. Але прыкладна палова тых, хто здае, — гэта добра знаёмыя ў «Букінісце» асобы. Прасцей — пастаянныя кліенты. Як правіла, гэта мужчыны, якія выйшлі на пенсію. Здача кніг для іх — хобі, да таго ж яно прыносіць невялікую прыбаўку ў сямейны бюджэт. Калі думаеце, што яны паціху выносяць хатнюю бібліятэку, памыляецеся. Там усё інакш. Гэтыя людзі ўважліва сочаць за аб’явамі тых, хто аддае кнігі бясплатна або за сімвалічную плату. Забіраюць іх, а потым прыносяць у «Букініст». Нічога супрацьзаконнага. А карысць усім: і краме, і пакупнікам. Бо інакш усе гэтыя кнігі пайшлі б у сметніцу ці ў макулатуру.

Уласна, тыя, хто аддае перавагу букіністычнай краме (і не лянуецца ў яе прыйсці), і ёсць другая катэгорыя, што здае сюды літаратуру. Ірэна Францаўна Гаўрыльчанка, якая шмат гадоў працуе ў падобных крамах, успамінае, што раней па заяўцы прадаўцы нават на дом выязджалі па старыя кнігі. Зараз такой паслугі няма. Але выключэнні здараюцца. Вось з нядаўніх: патэлефанавала жанчына, якая прыехала ўступаць у спадчыну ў Мінск з Польшчы. У яе на ўсё пра ўсё лічаныя дні. І поўная кватэра кніг. Яе сваяк, які пайшоў з жыцця, быў чалавекам творчым, меў шмат каштоўных асобнікаў з аўтографамі аўтараў. Гэты факт і падштурхнуў Ірэну Францаўну з’ездзіць у тую самую кватэру. Так больш за паўсотні рэдкіх кніг апынуліся ў «Букінісце», а потым — на паліцах калекцыянераў і кнігафілаў. А маглі быць проста выкінутымі.

Штодзень у краму паступае больш за 200 разнастайных асобнікаў старых кніг.

У прынцыпе, самая частая прычына, па якой другая катэгорыя прыносіць кнігі ў «Букініст», — пераезд, рамонт або атрыманне ў спадчыну старога жылля, у якім па добрай савецкай традыцыі беражліва захоўвалі набытую або атрыманую па талонах за здачу макулатуры літаратуру. Часцей за ўсё здатчыкі якраз і прапануюць найменні, якія выдаваліся масавымі накладамі трыццаць- сорак гадоў таму. У топе прапаноў і падпісныя выданні. Таму многія паліцы «Букініста» вельмі нагадваюць модныя ў савецкія часы сценкі ў нашых дамах. Шматтомнікі Салтыкова-Шчадрына, Льва Талстога, Пушкін, Чэхаў і далей уся класіка рускай і замежнай літаратуры. Дарэчы, студэнты-замежнікі, якія збіраюцца ў сябе на радзіме выкладаць рускую мову, торбамі скупляюць тут такую ​​літаратуру.

Пасля працы – у краму

Наогул, пакупнікі ў «Букінісце», як і здатчыкі, самыя розныя. Вялікi ўплыў на кантынгент гэтай крамы мае яе месцазнаходжанне. Па-першае, яе блізкасць да Беларускага нацыянальнага тэхнічнага ўніверсітэта. Яго студэнты (ды і выкладчыкі) тут частыя пакупнікі. Старыя навучальныя дапаможнікі па фізіцы, матэматыцы і іншых дакладных навуках тут нарасхват. У пацвярджэнне гэтых слоў Ірэны Францаўны перад намі вырастае сімпатычны малады хлопец, які набывае дванаццацітомнік «Усеагульнай гісторыі архітэктуры» 1970 года выдання. Студэнт БНТУ распавёў, што гэты збор вельмі шануецца ў асяроддзі архітэктараў, за ім многія ганяюцца. І купіць яго, хай і за прыстойныя грошы (180 рублёў. — Аўт.) – вялікая ўдача. Частыя госці ў краме і студэнты Акадэміі мастацтваў. Шмат і іншых пастаянных пакупнікоў, якія цікавяцца рознымі мастацкімі альбомамі і прафесійнай літаратурай.


У вячэрні час у краме процьма народу. Хтосьці захоплены чытаннем кніг (так-так, сюды прыходзяць і за гэтым), адмахваецца ад назойлівай журналісткі, хтосьці проста не гаворыць пра мэту свайго візіту. Дырэктар «Букініста» Вольга Лапцёнак знаёміць нас з пастаянным пакупніком — Леанідам. Ён прыходзіць сюды пяць разоў на тыдзень, роўна столькі, колькі тут бывае паступленне тавару. Забягае сюды ў абед або пасля працы і за паўгадзіны паспявае вывучыць усе новыя паступленні. Для сябе ж у асноўным выбірае фантастыку. І рэдкі дзень выходзіць без пакупкі. А калі ад гэтых самых пакупак пачынаюць ламацца хатнія паліцы, збірае іх і нясе ў «Букініст». Вось такі кнігазварот.

Цікава, што значная частка пакупнікоў у гэтай краме — адны і тыя ж людзі. Хтосьці, як Леанід, пастаянна сам забягае сюды, каб убачыць новыя паступленні. Нехта з’яўляецца тут па званку Ірэны Францаўны. Прадавец паказвае нам тоўсты сшытак, спісаны з першай да апошняй старонкі нумарамі тэлефонаў і заяўкамі пакупнікоў. Хтосьці хоча стары томік вершаў Бродскага, камусьці трэба «Атлас анатоміі чалавека» Сінельнікава, іншы шукае першае выданне «Гары Потэра» і г.д. Як толькі нешта з гэтага прыносяць у краму, яе супрацоўнікі зараз жа тэлефануюць патэнцыяльнаму пакупніку.


Што ж больш за ўсё карыстаецца попытам? Перавагі залежаць і ад пары года. У дачны сезон на ўра разыхо-дзяцца Данцова, Палякова і іншыя дэтэктывы невялікага фармату ў мяккай вокладцы. Яны тут заўсёды па рублi. У верасні добра бяруць вучэбную літаратуру. Перад Новым годам, напрыклад, расхоплівалі «Гары Потэра». Ёсць попыт і на беларускамоўную літаратуру, асабліва серыі «Паэзія народаў свету» і «Бібліятэка беларускай паэзіі». Немалую цікавасць выклікаюць і антыкварныя асобнікі. Іх у апошнія гады прыносяць няшмат: людзі сталі ра-зумець каштоўнасць такіх кніг і пакідаюць іх у сябе. Але не-не ды і сустракаюцца рарытэты. Літаральна на днях у краме з’явіліся два шматтомныя зборы пачатку мінулага стагоддзя, іх кошт па 400 рублёў. Самы ж дарагі цяпер асобнік — кішэнны «Геаграфічны і статыстычны атлас» 1915 года выдання. Яго каштоўнасць яшчэ ў тым, што там мноства каляровых карт: рэлігіі, горнай справы, міжнародных шляхоў зносін і г.д. Адсюль і кошт невялікай кніжачкі — 500 рублёў. Але, запэўніваюць у краме, і яна не заляжыцца: на такія экспанаты заўсёды знаходзяцца калекцыянеры.

ДАРЭЧЫ

З 6 па 10 лютага на плошчах адміністрацыйнага комплексу па праспекце Пераможцаў, 14 пройдзе XXVI Мінская міжнародная кніжная выстава-кірмаш. Выдаўцы з розных краін прадставяць свае навінкі, якія можна будзе набыць без гандлёвай нацэнкі. Ганаровым госцем выставы стануць Злучаныя Штаты Амерыкі.

stepuro@sb.by
Полная перепечатка текста и фотографий запрещена. Частичное цитирование разрешено при наличии гиперссылки.
Заметили ошибку? Пожалуйста, выделите её и нажмите Ctrl+Enter