Spadek po przeszłości interesuje inwestorуw i turystуw Nowym zjawiskiem naszych czasуw jest partnerstwo państwowo-prywatne w zakresie zachowania dziedzictwa historii i kultury. Dziś nie tylko skarb państwa finansuje projekty dotyczące odbudowania zabytkуw z przeszłości, w sprawę zaangażowali się mecenasi. Dochodzi nawet do pewnego “podziału pracy”. Z budżetu kraju finansowane są wielkie projekty, jak na przykład 38 dawnych warowni i ich fragmentуw wpisanych do programu rządowego “Zamki Białorusi” na lata 2012 — 2018, uchwalonego przez Radę Ministrуw. Osoby prywatne chętnie zabierają się do restauracji dawnych majątkуw szlacheckich.
Zamek w Nowogrуdku: odrodzenie po 300 latach
W pewnym sensie powstanie programu rządowego “Zamki Białorusi” zawdzięczamy zamkowi w Nowogrуdku. Jego stan budził obawy wśrуd uczonych. Dlatego państwo zwrуciło na tę twierdzę szczegуlną uwagę. Następnie sporządzono listę obiektуw w całym kraju, ktуre trzeba ratować.
Kierownikiem naukowym odbudowy zamku w Nowogrуdku jest architekt konserwator Sergiusz Druszczyc. Dopiero zakończył prace w Nieświeżu, gdzie nadzorował prace, ktуre powinny były przywrуcić dawny wygląd rezydencji książąt Radziwiłłуw.
W zamku w Nowogrуdku jest ogrom pracy. Wkrуtce zamierza się rozpocząć prace w zakresie konserwacji wieży kościelnej (nazwano ją tak ze względu na to, że “patrzy” na kościуł). W chwili obecnej na wpуł zburzone mury na wzgуrzu o spadzie 24 metry są w krytycznym stanie. Od czasуw, gdy wojska szwedzkie zburzyły zamek w 1706 roku, nie prowadzono żadnych prac — od ponad 300 lat.
Druga zachowana wieża to wieża bramna. Zostanie w całości odbudowana: na czterech piętrach będzie się mieścić ekspozycja muzealna. Połowa wieży runęła na początku XX wieku. Zachowały się jednak zdjęcia, ktуre pozwolą odbudować utracone fragmenty.
W ubiegłym roku w zamku w Nowogrуdku wznowiono prace wykopaliskowe. Znaleziono fragmenty budynkуw XIII wieku, ktуre zachowały się na głębokości 7 metrуw. Odsłonięto dawniej ukryte pod warstwą ziemi i darniny dwie wieże.
W 2013 roku specjaliści zabiorą się do konserwacji fragmentуw zamku w Krewie, związanego z postaciami wielkich książąt litewskich Kiejstuta, Jagiełły i Witolda. Poinformował o tym kierownik Zarządu ds. Ochrony Dziedzictwa Historycznego i Kulturowego Ministerstwa Kultury Igor Czerniawski. Rozpatrywana jest możliwość odbudowy wieży książęcej.
Dawne rezydencje zwiedza wiele gości
Zgodnie z programem rządowym “Zamki Białorusi” zamierza się dokonać konserwacji zamku w Holszanach oraz w Bychowie. W Bychowie w 2013 roku odbędzie się Dzień Piśmiennictwa Białoruskiego. Zamek w Bychowie już zainteresował inwestorуw.
Na Białorusi odrestaurowano już zamek w Mirze, trwają prace dotyczące urządzenia ogrodu w zespole pałacowo-ogrodowym w Nieświeżu. Trwają prace w zamku w Lidzie, zamierza się odbudować zamek w Grodnie.
Popularność obiektуw historycznych stale rośnie wśrуd turystуw. Zamek w Mirze w okresie od stycznia do sierpnia 2012 roku zwiedziło 190 tysięcy osуb. Jest więcej turystуw z Polski, Litwy, Rosji, Francji, Holandii, Hiszpanii, Chin, Brazylii. Obcokrajowcy stanowią 40 procent ogуłu turystуw, oszacowała dyrektor zespołu Olga Popko. Pracownicy muzeum sporządzili ranking popularności sal wystawowych. Na pierwszym miejscu jest jadalnia z epoki odrodzenia. Salę urządzono według dokumentуw i odpowiednikуw końca XVI-połowy XVII wieku. Na drugim miejscu znalazła się Sala Portretowa. Poza tym za najbardziej atrakcyjne turyści uważają pokoje księcia Michała Swiatopołk-Mirskiego, ostatniego właściciela zamku, bibliotekę, gabinet i salon.
Pałac w Nieświeżu zastanawia się natomiast nad wprowadzeniem limitu gości. Z powodu niewyobrażalnej popularności. Według danych wiceministra kultury Tadeusza Strużeckiego, w 2010 roku rezydencję Radziwiłłуw zwiedziło 135 tysięcy osуb, w 2011 — 170 tysięcy, natomiast w okresie od stycznia do września 2012 roku — ponad 300 tysięcy: “Takie tłumy sprowadzają ze sobą kłopoty organizacyjne”. Nie radzą z gośćmi przewodnicy, brakuje pokoi w hotelach. Specjaliści branży turystycznej oceniają taką sytuację jako świadectwo wyjątkowej popularności Nieświeża wśrуd turystуw.
Łyntupy czekają na VIP-уw
Ministerstwo Kultury opracowało plan przekazania dawnych i obecnie porzuconych majątkуw szlacheckich w prywatne ręce. W tej chwili jest 46 takich obiektуw.
Nowych właścicieli ma posiadłość Byszewskich w Łyntupach niedaleko miejscowości Postawy — na granicy z Litwą i Łotwą. Do 2016 roku zamierza się stworzyć tu zespуł turystyczny dla VIP-уw, na około 100 osуb. Według najskromniejszych szacunkуw na realizację pomysłu potrzeba około 7 milionуw dolarуw USA.
Prace w majątku już ruszyły. Jest jeden warunek, ktуrego przestrzegania wymaga od inwestora Ministerstwo Kultury. Zabytek architektury nie powinien być zburzony, należy odtworzyć jego dawny wygląd.
Połockiej świątyni przywrуcone zostanie oblicze XII wieku
Do 2015 roku w Cerkwi Przemienienia Pańskiego w Połocku być może pojawi się kopuła hełmopodobna i kokoszniki. Wewnątrz w całości odsłonięte zostaną malowidła XII wieku.
Na razie konserwatorzy badają elewacje i zastanawiają się nad tym, jak przywrуcić świątyni autentyczny wygląd nie wyrządzając szkody warstwom historycznym z pуźniejszych okresуw.
W trakcie prac restauracyjnych ustaliliśmy, że fundament trzeba wzmocnić, w poszczegуlnych miejscach pękły mury, rуwnież wymagają remontu. Podczas przebudowy cerkwi przez jezuitуw w XVIII wieku zamurowano cegłą wnęki grobowce i o 30 — 40 centymetrуw podniesiono podłogę.
Z kilku wnęk wyjęto już cegłę i znaleziono w nich dawne malowidła. Należy oczyścić wszystkie, jak rуwnież obniżyć podłogę, odsłonić cokуł cerkwi.
Do 2006 roku białoruski konserwator Włodzimierz Rakicki, ktуry pracował prawie sam, odsłonił mniej niż jedną trzecią — 200 metrуw kwadratowych malowideł. Od 2007 roku do prac przystąpiła ekipa konserwatorуw z Rosji, nieco pуźniej dołączyli pracownicy Belrestauracji.
Pierwotną postać mają malowidła w ołtarzu, ołtarzu ofiarnym i zakrystii. Odtwarzane są malowidła na powierzchni wokуł kopuły.
Wiktor Korbut
