Каб не блыталі са славутым цёзкам, беларускі празаік Леанід Левановіч змяніў сваё прозвішча
Пра свой надыходзячы юбілей пісьменнік Леанід Левановіч (на здымку) гаворыць з гумарам, маўляў, які гэта ўзрост — два разы па 35. Тым больш што 70 гадоў 14 верасня споўніцца Леаніду Лявонаву, а Леаніду Левановічу — усяго 37. Растлумачу: Лявонаў – гэта “дзявочае”, як называе яго Леанід Кірэевіч, прозвішча, а Левановіч – літаратурны псеўданім, узяты ім 37 гадоў таму.
У той час памяняць уласнае прозвішча прымусіла 33-гадовага пісьменніка слава вядомага рускага празаіка і цёзкі Леаніда Лявонава. З-за аднолькавых імя і прозвішча неяк нават кур’ёз атрымаўся.
— У 1968 годзе ў часопісе “Нёман” на-друкавалі мой вялікі нарыс “Беларускі мёд”. Неўзабаве Андрэю Макаёнку, ён быў тады галоўным рэдактарам, пазваніў адзін адстаўны палкоўнік і пытаецца: “Андрэй Ягоравіч, а калі ж гэта вядомы рускі пісьменнік прыязджаў у Беларусь?” Расказваючы пасля пра гэты выпадак, Макаёнак смяяўся, а мне жартам сказаў: “Май, братка, на ўвазе, ганарар Лявонава табе ў Мінск дакладна не прышлюць, а вось твой у Маскву, як піць даць, адправіць могуць”, — успамінае Леанід Кірэевіч.
Жарты жартамі, але з таго часу малады пісьменнік усур’ёз задумаўся пра псеўданім. Яго не вабіла слава цёзкі — аўтара знакамітага “Рускага лесу”. Ён мусіў сцвердзіць у літаратуры сваё імя, і яно патрэбна было новае. Вырашыцца з выбарам дапамог выпадак і яшчэ адзін літаратурны класік – Іван Мележ. Дарэчы, без гумару зноў не абышлося. У колішнім Доме творчасці пісьменнікаў у Каралішчавічах два празаікі — малады і славуты — ся-дзелі ў сталоўцы побач, і Іван Паўлавіч, бывала, з усмешкай кпіў, маўляў, трэба ж, як уладзілі бацькі – назвалі Лявонава Леанідам. У адказ малады калега неяк падзяліўся, што даўно шукае псеўданім.
“А што тут доўга шукаць, пішыцеся Левановіч”, — параіў Мележ. Я ў сваю чаргу нагадаў, што быў жа пісьменнік Павел Левановіч, праўда, выдаў у 1938 годзе толькі адну кніжку і загінуў. На што пачуў: “Ён загінуў у той год, як вы нарадзіліся, дык працягвайце яго справу”.
З мележаўскім блаславеннем і ўвайшоў у беларускую літаратуру празаік Леанід Левановіч, у творчым здабытку якога сёння ўжо 14 арыгінальных кніг розных жанраў: нататкі, эсэ, аповесці, апавяданні і, зразумела, раманы, якія прынеслі пісьменніку вядомасць і прыхільнасць чытача.
Больш за 20 гадоў таму Леанід Левановіч пачаў прызвычайвацца да сялянскага жыцця. Спачатку купіў на Вілейшчыне хату пад лецішча, пасля адбудаваў яе ў сядзібу – і вось ужо гадоў з пятнаццаць, як асеў у вёсцы трывала і толькі зрэдку наведваецца ў сталіцу. Гаспадарка ў Леаніда Кірэевіча невялікая – кот, сабака, куры ды пчолы (дарэчы, пчаляр ён вопытны і ў гэтай якасці добра вядомы чытачам “Рэспублікі” сваімі парадамі ў спецыяльным газетным выпуску “ДАР”), але работы і з ёй хапае: траву пакасіць, агарод дагле-дзець, бульбу вырасціць, дровы нарыхтаваць...
— Але ж затое цішыня ў вёсцы якая, яднанне з прыродай, з акна лес бачны, сосны, няма заўсёднай мітусні гарадской, — з асалодай гаворыць Леанід Кірэевіч.
— А як жа творчы працэс? – пытаюся.
— Вясковае жыццё яму не замінае. Да таго ж, як казаў мой знакаміты цёзка Леанід Лявонаў, літаратуру ствараюць валы. Вось я і працую, як вол, і, ведаеце, атрымліваю ад гэтага асалоду – і фізічную, і творчую. Канечне, вясной і ўлетку сялянскага клопату шмат, іншы раз не да творчасці, але тое-сёе стараюся занатаваць у дзённікі, пераклады часам раблю. Асноўная ж творчая праца пачынаецца зімой, калі цішыня, нішто не замінае, толькі пішы — хоць зранку да ночы, хоць з ночы да ранку. Вось усю мінулую зіму перапісваў, даводзіў да ладу свой апошні па часе раман “Палыновы вецер”, які пакуль друкаваўся толькі ў часопісе “Полымя”,— расказвае пісьменнік.
Над мастацкім словам Леанід Левановіч працуе вельмі скрупулёзна. Ад таго, відаць, і не надта спяшаецца ў творчым працэсе аддаваць перавагу магчымасцям камп’ютэра — піша спачатку ад рукі, пасля друкуе на машынцы. Як тлумачыць Леанід Кірэевіч, на камп’ютэры тэкст вельмі лёгка правіць: знікае слова — і няма яго. А калі тэкст друкаваны, па-глядзіш праз нейкі час на раней закрэсленую фразу, падумаеш і зразумееш: не, братка, трэба яе назад вярнуць.
Сёлета цыкл з чатырох раманаў Леаніда Левановіча – “Шчыглы”, “Паводка сярод зімы”, “Дзікая ружа” і “Сіняе лета” — вылучаны на атрыманне Дзяржаўнай прэміі Рэспублікі Беларусь у галіне літаратуры.
— Для мяне гэтае вылучэнне — вельмі пачэсная адзнака маіх твораў. Будзе прэмія прысуджана мне ці, можа, іншаму, больш вартаму пісьменніку — няважна. Галоўнае, калі прысуджэнне адбудзецца, то гэта стане знакам павагі і ўвагі да беларускай літаратуры, — гаворыць Леанід Левановіч.
Як справядліва лічыць пісьменнік, літаратура — гэта першааснова мастацтва, хлеб для творчасці, і прыводзіць прыклады. Іван Мележ напісаў раман “Людзі на балоце”, купалаўцы паставілі паводле яго спектакль, на кінастудыі знялі фільм. А колькі мастакоў-графікаў афармлялі выданні Мележа і яшчэ будуць афармляць! Ці ўзяць геніяльны верш Янкі Купалы “Спадчына”. Ён натхніў кампазітара Ігара Лучанка на стварэнне выдатнай песні, якую выканаў Уладзімір Мулявін з “Песнярамі”.
— Вось і атрымліваецца, што літаратар – паэт ці празаік — натхняе ўсіх. Зрэшты, усё спрадвеку ідзе ад таго, што спачатку было Слова, — разважае Леанід Левановіч.
З ім цяжка не пагадзіцца.
