Nie raz obchodzono w tym mieście Dni Białoruskiego Piśmiennictwa, w zeszłym roku na głуwnym placu odkryto geograficzne centrum Europy. Połock de facto zawsze był centrum kulturalnym kraju i nadal nim jest. Połock dla Białorusinуw to “swoja Jerozolima”, ośrodek życia duchowego narodu: nie przypadkiem w starych kronikach nazywano go nie inaczej, jak “sławetne miasto”. Ogłoszenie de jure stolicą kulturalną kraju 2010 roku właśnie Połocka nikogo nie zaskoczyło. Imprezy zaplanowane w mieście z okazji uzyskania przez niego nowego statusu powinny zaimponować zarуwno miejscowym mieszkańcom, jak i gościom.Z centrum Białorusi do centrum Europy. Akcja Białoruska Stolica Kultury odbywa się na Białorusi po raz pierwszy. Wykorzystano doświadczenie międzynarodowe. Od wielu lat ogłaszane są Europejskie Stolice Kultury. W 2009 roku mianowano stolicą sąsiednie Wilno — miasto, z ktуrym Białorusinуw od dawna łączą ścisłe więzi.
— Białoruś rуwnież ma nadzieję, że jednemu z miast zostanie przyznane miano Europejskiej Stolicy Kultury — mуwi Tadeusz Strużecki, wiceminister kultury. — Jednocześnie gromadzimy własne doświadczenie w przeprowadzaniu podobnych akcji. O tytuł stolicy kulturalnej Białorusi już dziś ubiega się wiele miast naszego kraju. Wiele chce być na miejscu Połocka. Wybуr tego roku nie mуgł być inny — Połock zawsze dawał białoruskiej kulturze wybitne osobistości, nie tylko na skalę narodową, ale i światową. Poza tym miasto było stolicą pierwszego państwa przodkуw Białorusinуw — Księstwa Połockiego, założonego prawie tysiąc lat temu. Tradycje wciąż wpływają na życie społeczeństwa i świadomość ludzi.
Status stolicy kulturalnej powinien zachęcić turystуw. W bieżącym roku w mieście odbędą się wystawy najlepszych malarzy, koncerty czołowych zespołуw artystycznych, przedstawienia znanych teatrуw, premiery nowych filmуw, prezentacje książek wspуłczesnych twуrcуw.
“Wszystkie te imprezy będą wyrуżniać Połock na tle innych miast kraju pod względem intensywności i rуżnorodności życia kulturalnego” — powiedział na inauguracji akcji 21 stycznia minister kultury Paweł Łatuszko. Zakłada się, że scena festiwalu Słowiański Bazar w tym roku z sąsiedniego Witebska przeniesiona zostanie na jakiś czas do Połocka. Połock ma możliwości i dobre chęci, by organizować jak najwięcej imprez kulturalnych.
— Prezydent kraju nie raz mуwił, że życie kulturalne i gospodarcze nie powinno się skupiać tylko w Mińsku — zaznaczył Mikołaj Iljuszonok, wiceprzewodniczący Miejskiego Komitetu Wykonawczego w Połocku. — Ministerstwo Kultury wystąpiło z inicjatywą przeprowadzenia akcji Białoruska Stolica Kultury w celu aktywizacji wspуłpracy z lokalnymi władzami, dalszego rozwoju i urozmaicenia życia kulturalnego regionуw, aktywizacji miejscowych inicjatyw społecznych w zakresie wsparcia kultury narodowej, przyciągnięcia uwagi szerokiej społeczności, turystуw. Po rozpatrzeniu ofert obwodуw Ministerstwo Kultury podjęło decyzję przyznać tytuł honorowy Białoruskiej Stolicy Kultury 2010 roku Połockowi jako ośrodkowi historyczno-kulturalnemu i duchowemu ziemi białoruskiej. Połock zamierza w przyszłości nadal odgrywać rolę jednego z ośrodkуw kulturalnych kraju. W ramach akcji Stolica Kultury zostanie otwarty między innymi festiwal twуrczości dzieci Połocki Aniołek, ktуry pomoże znaleźć cudowne dzieci na prowincji. Jak wszyscy wiemy, urodzeni w małych miejscowościach ludzie często pуźniej zdobywają światową sławę. Wystarczy przypomnieć, że w naszych okolicach urodził się Marc Chagall, pierwsze lata życia malarza upłynęły w miastach Liozno i Witebsk. Myślę, że Połock ma wszelkie szanse, by w przyszłości zostać jedną z Europejskich Stolic Kultury.
Wielka podrуż wielkiego statku. Na herbie Połocka widnieje statek płynący szeroką Dźwiną. W tym roku miasto nad wielką rzeką zostanie dużym ośrodkiem regionalnym, otworzą się przed nim nowe perspektywy. Dla statkуw wycieczkowych pojawią się nowe powody przywieźć swoich pasażerуw do centrum geograficznego Europy. W Ministerstwie Kultury opowiedziano o najważniejszych imprezach zaplanowanych na ten rok w Połocku.
Zostanie otwarta wystawa obrazуw Iwana Chruckiego, uznanego mistrza martwej natury nie tylko na Białorusi, ale i w Rosji, gdzie Chrucki studiował i mieszkał przez długi czas. W bieżącym roku obchodzona jest 200. rocznica malarza. Jego obrazy zawierają kolekcje w Mińsku i za granicą. Mieszkańcy Połocka obrazy swojego rodaka zobaczą po raz pierwszy.
Ze zbiorуw Biblioteki Narodowej do Połocka przywiezione zostaną oryginały książek Franciszka Skoryny. Obecnie w rodzinnym mieście pierwszego drukarza nie ma ani jednego autentycznego egzemplarza Biblii wydanej przez Skorynę. Przez kilka dni rarytasy będą na ojczyźnie swojego twуrcy.
W Soborze Mądrości Bożej XI — XVIII wieku, arcydziele architektury dwуch epok — bizantyjsko-prawosławnej i barokowej — zaśpiewają soliści Teatru Wielkiego Opery i Baletu.
W świątyni Przemienienia Pańskiego. Będąc w Połocku koniecznie należy zwiedzić klasztor Przemienienia Pańskiego i św. Eufrozyny Połockiej. Jest słynny z trzech powodуw. Po pierwsze został ufundowany przez Eufrozynę — pierwszą kobietę w Europie Wschodniej kanonizowaną przez Cerkiew. Po drugie przechowuje się tu kopia Krzyża Eufrozyny, arcydzieła sztuki jubilerskiej XII wieku i zabytku narodowego numer jeden. Po trzecie świątynia Przemienienia Pańskiego jest jedyną na Białorusi, gdzie ocalały malowidła ścienne XII wieku. W tej chwili pracują nad nimi rosyjscy restauratorzy. Według Mikołaja Iljuszonka, otwarcie planowano w bieżącym roku, jednak są to bardzo skomplikowane prace, w ciągu doby jeden restaurator potrafi spod warstwy pуźniejszych malowideł odsłonić zaledwie 10 centymetrуw kwadratowych malowideł z czasуw Eufrozyny. Poza tym malowideł XVI, XIX wieku nie niszczy się, nakładane są na specjalną folię, by zachować je dla potomkуw. Restauratorzy pracują od trzech lat, do przywrуcenia świątyni pierwotnego wyglądu potrzeba jeszcze kilku lat. Wartość przedsięwzięcia wynosi ponad 1 milion dolarуw.
W bieżącym roku w Połocku pojawi się pomnik architekta Jana, ktуry zbudował świątynię Przemienienia Pańskiego. Dnia 5 czerwca mieszkańcy miasta i cały kraj obchodzić będą 100. rocznicę powrotu do Połocka relikwii św. Eufrozyny. Dawniej szczątki świętej znajdowały się w Kijowie, w słynnej Ławrze Pieczerskiej, gdzie zostały przywiezione z Jerozolimy w XII wieku. Eufrozyna jako pierwsza z Białorusinуw wyruszyła w pielgrzymkę do Ziemi Świętej, nie wrуciła jednak do domu, zmarła w Jerozolimie. Z okazji 100-lecia przeniesienia relikwii do miasta przyjadą hierarchowie Cerkwi prawosławnej.
Szlakiem Napoleona. Przed nowym rokiem w Połocku został odbudowany pomnik bohaterуw wojny 1812 roku. Pieniądze wydzieliło Zgromadzenie Parlamentarne Białorusi i Rosji. Odtworzenie pomnika uwzględnione zostało przez Kompleksowy program rozwoju Połocka na lata 2008 — 2012 podpisany przez prezydenta Aleksandra Łukaszenkę.
Żeliwna kolumna z prawosławnym krzyżem została wzniesiona w 1850 roku. Do 1932 roku stała naprzeciwko Soboru św. Mikołaja przy placu Paradnym (obecnie Swobody). Pomnik został odsłonięty w tym samym miejscu. W trakcie pracy nad szkicem architekci i rzeźbiarze wykorzystali archiwa i zdjęcia, dokładnie zbadali i dokonali pomiarуw analogicznego pomnika bohaterуw 1812 roku w Smoleńsku.
Pomnik przypomina o walkach z wojskiem francuskim, gdy Napoleon prуbował podbić Rosję. Szlak cesarza Francji przebiegał przez białoruskie ziemie — stoczono tu największe bitwy. W październiku i sierpniu 1812 roku niedaleko Połocka odbyły się dwie bitwy między wojskiem rosyjskim a francuskim. Największą była bitwa październikowa. Trwała trzy dni. Straty stron były ogromne. Jak zaświadczyli historycy, Połock i okolice zasłane były ciałami żołnierzy rosyjskich i francuskich.
W maju ukończone zostanie urządzenie terenu w pobliżu pomnika. Obok pomnika na cokołach wykończonych granitem będą stały dwie armaty 1812 roku zdobyte u Francuzуw w czasie natarcia na Połock.
Pуłtora tysiąca metrуw kwadratowych obok kolumny pokryje kostka dekoracyjna, zostanie zainstalowany system oświetlenia.
Ojczyzna Gutenberga i stolica jezuitуw. Mianowanie Połocka stolicą kulturalną każe raz jeszcze zajrzeć do jego przeszłości. Można w niej odszukać ciekawe informacje. Połocki historyk Włodzimierz Łobacz uprzejmie wymienił niektуre najważniejsze fakty z życia rodzinnego miasta.
Do XVI wieku Połock był największym miastem Białorusi. Na początku stulecia Połock płacił największe podatki, co świadczy nie tylko o kulturalnej, ale i o gospodarczej potędze miasta. Historycy zgromadzili w archiwach dokumenty, ktуre pomogły obliczyć, iż w latach 1506 — 1507 Połock wpłacił do skarbu Wielkiego Księstwa Litewskiego 1519 kop litewskich groszy, natomiast Brześć, Grodno, Nowogrуdek i Mińsk razem 900 kop.
Z Połocka pochodzi Franciszek Skoryna — pierwszy człowiek, ktуry przetłumaczył na język białoruski i wydał Biblię w XVI wieku, pierwszy w Europie Wschodniej zaczął drukować książki. Połock dał Białorusi swojego Gutenberga.
W Połocku założono pierwszą na terytorium Białorusi uczelnię — Połockie Kolegium Jezuickie, w 1812 roku uzyskało status akademii. Studiowali tu znani białorusko-polscy działacze — malarz Walenty Wańkowicz i pisarz Jan Barszczewski. Od roku 1773 do roku 1814, w czasach zniesienia przez papieża zakonu jezuitуw w Europie Zachodniej, Połock był stolicą Towarzystwa Jezusowego.
W Połocku odsłonięto niezwykły pomnik — białoruskiej litery “ў”, nie występującej w alfabecie innych językуw słowiańskich.
Mamy co podziwiać w starym mieście. Powodуw wyruszyć w podrуż do Białoruskiej Stolicy Kultury 2010 roku jest bardzo dużo.
Wiktor Korbut
