Biaіoruscy naukowcy uczestnicz± w eksperymencie z Wielkim Zderzaczem Hadronowym.Pod Genew± uruchomiono najpotкїniejszy na ¶wiecie akcelerator cz±stek elementarnych — Wielki Zderzacz Hadronowy (LHC). Wszystko poszіo zgodnie z planem, bez pochіoniкcia planety przez czarn± dziurк, wielkiego ani nawet maіego wybuchu. Przynajmniej іabкdzie, ktуre upatrzyіy sobie Jezioro Genewskie, ani drgnкіy i dalej dziobaіy buіki, rzucane przez turystуw. Zwolennicy Apokalipsy pewnie czuj± siк zawiedzeni.
Ambitny eksperyment naukowy porуwnuje siк do lotu do kosmosu Jurija Gagarina. Uczeni prуbuj± znaleјж odpowiedј na pytanie o pochodzeniu Wszech¶wiata i dokonaж wielu innych, mniej zrozumiaіych osobom postronnym, ale nie mniej waїnych dla ludzko¶ci odkryж. Cieszy, їe biaіoruska nauka nie zostaіa na uboczu, ponad 30 naszych inїynierуw i naukowcуw pracuje w skіadzie miкdzynarodowej brygady obsіuguj±cej eksperyment.
Jeszcze pуі roku temu LHC znaczyі dla wielu tyle, co “synchrofazotron” dla przedszkolaka. Czyli nic. Teraz piszк siк o nim ksi±їki (Dan Brown), ¶piewa piosenki (Kate Makolpin), na pewno wkrуtce zostanie nakrкcony film w Hollywood, a ja rozmawiam z dyrektorem Narodowego Centrum Fizyki Cz±stek i Wysokich Energii Mikoіajem Szumiejk± tak pewny siebie, jakbym uczyі siк zasad pracy przy¶pieszacza w szkole. Profesor Szumiejko jest przekonany, їe odpowiedni rozdziaі rzeczywi¶cie niedіugo pojawi siк w podrкcznikach z fizyki.
— Czy moїna juї mуwiж, їe eksperyment siк udaі?
— W pewnym stopniu tak. Wielki Zderzacz Hadronowy rozpocz±і pracк. Wi±zkк protonуw wpuszczono do tunelu przy¶pieszacza. Na razie jednak eksperyment odbywaі siк w trybie prуbnym. Niektуre parametry, na przykіad liczba cz±stek i energia, zostan± w trakcie badaс zwiкkszone.
— To znaczy, їe doczekamy siк jeszcze sensacji od naukowcуw?
— Przy¶pieszacz w Genewie zacznie funkcjonowaж w roboczym trybie. Uczeni potrzebuj± czasu, by opracowaж uzyskane dane. Powinni Paсstwo rozumieж, їe s± to gigabajty, nawet terabajty informacji. My¶lк, їe pierwsze wnioski moїna bкdzie wyci±gaж dopiero za kilka miesiкcy. Przy tym u fizykуw obowi±zuje potwierdzenie rzetelno¶ci danych. Naleїy przeprowadziж co najmniej dwa niezaleїne ekperymenty i porуwnaж, czy ich wyniki siк zgadzaj±. W ogуle Wielki Zderzacz Hadronowy ma pracowaж 10 lat, kolejne 10–15 lat upіyn± na opracowaniu danych.
— Do o¶rodka badawczego CERN, ktуry nadzoruje ten projekt, nadchodz± tysi±ce listуw z caіego ¶wiata. Ludzie uwaїaj±, їe uczeni wkroczyli do strefy zakazanej i po prostu boj± siк o wіasne їycie. Podobne listy nadchodziіy rуwnieї do redakcji wielu gazet. Co chciaіby Pan powiedzieж tym osobom?
— Sam czкsto sіyszк niekompetentne, emocjonalne s±dy. Nieznane rzeczywi¶cie moїe przeraїaж. Moїna jednak byж spokojnym. System bezpieczeсstwa przy¶pieszacza wielokrotnie sprawdzono, w duїej mierze ze wzglкdu na to realizacja projektu trwaіa dіuїej. Poza tym nie ma w tym urz±dzeniu dziel±cych siк materiaіуw radioaktywnych, jak w elektrowni atomowej.
— Na czym polega udziaі biaіoruskich specjalistуw w globalnym projekcie?
— Dwуch naszych inїynierуw bezpo¶rednio uczestniczyіo w uruchomieniu urz±dzenia, w tej chwili przebywaj± w o¶rodku badawczym CERN. Pozostali — kilkadziesi±t osуb — przygotowuj± siк do opracowania danych, bкd± rozwi±zywali zadania z fizyki.
— Co nam to daje?
— Na rуwni z najwiкkszymi o¶rodkami naukowymi ¶wiata uczestniczymy w zdobyciu nowej wiedzy. Zostaniemy wspуіautorami odkryж naukowych, je¶li bкd± zrobione wedіug wynikуw pracy Wielkiego Zderzacza Hadronowego. Chodzi nie tylko o cele stricte naukowe. Mamy dostкp do nowoczesnych technologii, ktуre juї s± stosowane i dopiero bкd± miкdzy innymi w naszej gospodarce narodowej. Dziennikarze rуwnieї maj± lїej: wystarczy skontaktowaж siк ze mn±, nie trzeba dzwoniж do Szwajcarii, Ameryki albo Rosji, їeby uzyskaж informacje.
Igor Sіawiсski
