W ciągu lat naszej niepodległości nauka osiągnęła znaczne sukcesy w wielu dziedzinach — od rolniczej do kosmicznej
Technologie kosmiczne
W 2012 roku sukcesowe uruchomienie własnej satelity zakończyło stworzenie systemu zdalnego sondowania Ziemi, a nasz kraj pewnie dołączył się do grona mocarstw kosmicznych. Na 68. Sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ w listopadzie 2013 roku została podjęta decyzja o włączeniu Białorusi do członków Komitetu ONZ ds. wykorzystania przestrzeni kosmicznej w celach pokojowych. Do tej pory 16 mln dolarów, zwrot nakładów poniesionych na tworzenie i uruchamianie urządzenia, już się opłaciło — dochody od jego wykorzystania do obecnego lata wyniosły 47,89 mln dolarów. Obecnie zdjęcia z orbity są potrzebne naszym i zagranicznym służbom, ministerstwom i agencjom. Za dwa-trzy lata planuje się stworzenie nowego aparatu, który będzie miał dwukrotnie wyższą zdolność zdjęć.
Paszport dla genu
W Instytucie Genetyki i Cytologii Narodowej Akademii Nauk są opracowane technologie badań genetycznych 80 genów, z których 60 są związane z chorobami i 20 — z predyspozycją do wysokich sportowych osiągnięć. Już od kilku lat można otrzymać i specjalny dokument — paszport genetyczny. Informacje dla niego otrzymują się w trakcie analizy DNA i są ustalone w formie określonej kombinacji liter i cyfr. Nawiasem mówiąc, średnia cena analizy jednego genu u nas o wiele taniej, niż w krajach Europy Zachodniej i Rosji. Szerokie rozpowszechnienie otrzymała i genetyka sportu. Od 2010 roku w Instytucie przeprowadzili badania genów ponad 300 zawodników z 17 drużyn. W przypadku wykrycia niepożądanych odchyleń naukowcy doradzają lekarzy — co dokładnie i jak trzeba poprawić, aby zwiększyć wydajność sportowca. Naukowcy stale pracują w ścisłym połączeniu z lekarzami. W ubiegłym roku specjaliści z Instytutu Fizjologii NAN wykryli światową naukową zagadkę — ustalili przyczyny zatrzymania oddechu we śnie podczas zespołu bezdechu sennego.
 |
| Michaił Baturyckij
i jego detektor kwantów promieniowania gamma |
Nasi i Zderzacz Hadronów
Nasi specjaliści wprowadzili najbardziej bezpośredni wkład w odkrycie słynnego bozonu Higgsa, a oni brali i nadal biorą aktywny udział we wszystkich pracach na Wielkim Zderzaczu Hadronów. Białorusini wypracowali dla niego węzły detektorów СМЅ i ATLAS, szczytowe elektroniczne i hadronowe kalorymetry, mionowe kamery strypowe, brali udział w doskonaleniu cząstek elementarnych akseleratora, a także w rozwoju nowych podejść teoretycznych do opisu procesów fizycznych i ich prognozowania. Teraz nasi fizycy okresowo dyżurują na centralnym stanowisku sterowania hadronów, obserwują stan i pracę swoich urządzeń, a także monitorują zdalnie stan instalacji eksperymentalnych i samego akceleratora.
SKIFy i my
Superkomputery rodziny SKIFF, tworzone przez białoruskich i rosyjskich naukowców w ramach programu Państwa Związkowego, rozwijają się w imponującym tempie. Kiedy w 2003 roku “SKIFK_500” został wpisany w światowym rankingu pięciuset najpotężniejszych komputerów (407. miejsce), to było wielkim przełomem. Ale już w 2004 roku nowe opracowanie “SKIFК_1000” zajęła w tej liście 98. miejsce, a w 2008 zajęliśmy 22. miejsce. Na sekundę te superkomputery są w stanie wykonywać do 2,5 biliona operacji.
Pokazali kozę
Dzisiaj przygotowuje się projekt w zakresie neuronowych badań z udziałem naukowców z Instytutu Fizjologii. Jesteśmy już blisko — zbliżyli się do tworzenia naukowo-technologicznego parku “BelBiograd”. Na jego bazie powinny znaleźć zastosowanie takie branże, jak biotechnologia, farmacja, nano-i mikrosystemowa technika. Planuje się, że efektem tych działań będzie tworzenie nowych przedsiębiorstw.
Jednym z najbardziej znaczących projektów ostatniej dekady jest program Państwa Związkowego “BelRosTransgen”, celem którego było przemysłowe uzyskanie silniejszego beta-imunomodulatora — laktoferyny, który występuje tylko w mleku ludzkim, rozpoczęła się w 2003 roku. Jesienią 2005 roku w Instytucie Hodowli Zwierząt Akademii Nauk w ekserymentalnym stadzie kozim 100 zwierzętom był przeszczepiony gen ludzki i od nich otrzymano zdrowe potomstwo — pierwsze na świecie transgenicznych koźląt. Obecnie pogłowie stada transgenicznych kóz u nas przekracza 200 zwierząt. Zawartość laktoferyny jest bardzo wysoka — od 3 do 7% w litrze. Koszt jednego grama białka na światowym rynku — ot 3 do 5 tysięcy dolarów.
Ziemniaki przeciwko chrząszczowi
rolnictwo jest jednym z głównych źródeł dochodowych artykułów budżetu, więc wielu naukowców pracują w ścisłym połączeniu z rolnikami. Nowe odmiany roślin odpornych na wahania temperatur i różnych szkodników, pojawiają się w Centrum Naukowo-Praktycznym w sprawie rolnictwa NAN. Nowe maszyny do produkcji rolnej rozwijają się w CNP w mechanizacji rolnictwa. W 2009 roku białoruscy naukowcy Państwowej Instytucji Naukowej “Instytut Genetyki i Cytologii Narodowej Akademii Nauk Białorusi” stworzyli nowy gatunek ziemniaków, odporny na stonkę ziemniaczaną i grzybowe patogeny. A propos, odmiany naszych ziemniaków są zarejestrowane w Rosji, Armenii, Uzbekistanie, Chinach, Unii Europejskiej.
Historia w pasie
W dużej mierze dzięki ciężkiej pracy akademickich historyków sztuki, artystów i historyków Centrum Badań Białoruskiej Kultury, Języka i Literatury u nas została odrodzona technologia produkcji niegdyś słynnych na cały świat pasów słuckich (dwa ostatnie zostały wykonane w 1842 roku). W kwietniu 2014 roku pierwszy odrodzony pas został przekazany przez Aleksandra Łukaszenkę podczas zwiedzenia prezydenta Republikańskiego Zakładu Unitarnego “Słuckie pasy”. Autorski zespół naukowców NAN został nagrodzony specjalną Nagrodą Prezydenta za naukową i twórczą pracę odrodzenia kultury narodowej..
OD PIERWSZEJ OSOBY
Władimir Husakow, przewodniczący prezydium Narodowej Akademii Nauk:
— Naukowa myśl stale wnosi w nasze życie nową wiedzę i innowacyjne technologie. Przy bezpośrednim udziale naszych naukowców powstają ważne produkcje i zaawansowane branży — lotnictwo, biotechnologia, farmacja, energetyka atomowa, nanoprzemysł. Modernizują się przedsiębiorstwa budowy maszyn, chemii, kompleksu rolniczo-przemysłowego, mikroelektroniki i wiele innych. To są nasze priorytety. Zgodnie z zaleceniami naukowców NAN w Narodowej Strategii Stabilnego Rozwoju Społeczno-Gospodarczego do 2030 r. wśród głównych kierunków rozwoju polityki innowacyjnej jest określona koncentracja naukowo-technologicznego potencjału w tworzeniu nowoczesnych produkcji V i VI technologicznych układów z przyspieszonym rozwijaniem innowacyjnych zakładów specjalistycznych (mikroelektroniki, fotoniki, optoelektroniki, technologii LED, technologii laserowej, technologii kosmicznej, drobnej chemii, bio — i nanotechnologii, produktów precyzyjnych maszyn). Również tutaj warto zaliczyć technologie informacyjne. Udowodniliśmy, że nasi specjaliści (programiści i projektanci w zakresie oprogramowania) są konkurencyjne na światowym poziomie. Tylko w zeszłym roku NAN podpisała 19 dokumentów umownych z zagranicznymi ośrodkami naukowymi. Nasze organizacje uczestniczyły w 22 wystawach międzynarodowych, zawarto umowy na łączną kwotę 6 mln dolarów. Zostały realizowane kontrakty eksportowe z partnerami z 41 państw. Według poprzednich informacji w ramach państwowych programów naukowo-technicznych w ubiegłym roku została zrealizowana produkcja na kwotę 1,65 mld dolarów.
