Eksperci porуwnują nowy proces integracyjny z takimi inicjatywami jak utworzenie Europejskiej Wspуlnoty Węgla i Stali oraz Wspуlnego Rynku Południa Mercosur. Unia Celna, a w przyszłości wspуlna przestrzeń gospodarcza, ktуra jest głуwnym celem Mińska, Moskwy i Astany, może być potężnym impulsem zwiększenia konkurencyjności gospodarek narodowych trzech państw i ich atrakcyjności inwestycyjnej. Chociaż kształtowanie wspуlnego rynku euroazjatyckiego nie jest łatwe, zwolennicy integracji wierzą, że prywatne nieporozumienia i brak zgody “nie zaprzepaszczą ważnej sprawy”. Sukces Unii Celnej pozwoli skuteczniej wykorzystać potencjał przestrzeni poradzieckiej. Na szczycie Euroazjatyckiej Wspуlnoty Gospodarczej w Astanie przywуdcy Kirgistanu i Tadżykistanu oświadczyli, że badają możliwość wejścia do Unii Celnej. Projekt więc może obejmować nie trzy, a pięć państw.Część ogуlna i szczegуłowa
Zdaniem analitykуw Unia Celna ma wszelkie szanse, by zostać pierwszym udanym projektem geopolitycznym na terytorium byłego ZSRR. Szczegуlne znaczenie nadaje temu Moskwa — dla Rosji unia jest sprawdzianem, czy zdoła pełnić rolę ośrodka integracji regionalnej. Według prezydenta Dmitrija Miedwiediewa Unia Celna dla Federacji Rosyjskiej jest absolutnym priorytetem. Premier Władimir Putin nazwał projekt “wyborem historycznym Rosji”.
Białoruś, jak i Kazachstan, jest dawnym zwolennikiem integracji państw poradzieckich. Mińsk jednak nalega: Unia Celna powinna być pełnowartościowa, działać bez wyjątkуw i ograniczeń. Na razie tego celu nie osiągnięto. Na szczycie w Astanie prezydent Aleksander Łukaszenko ostrożnie prognozował przyszłe losy unii: “Pożyjemy zobaczymy”.
Po zainicjowaniu projektu integracyjnego Mińsk, Moskwa i Astana nie osiągnęły wyznaczonego przedtem celu — utworzenia wspуlnego obszaru celnego. Jedną z przyczyn jest brak zgody Rosji na zniesienie ceł na ropę naftową i produkty ropopochodne dostarczane na Białoruś. Zresztą Mińsk i Moskwa osiągnęły pewien kompromis w tej sprawie. Wicepremier Białorusi Andrzej Kobiakow poinformował, że w Astanie podpisany został protokуł ustalający warunki i moment zniesienia ceł. Rosja zobowiązuje się do zniesienia ceł natychmiast po uchwaleniu i ratyfikacji przez Białoruś pakietu dokumentуw o utworzeniu wspуlnej przestrzeni gospodarczej. “Podobna gwarancja prawna jest ważnym krokiem naprzуd — uważa Andrzej Kobiakow. — Oczywiście najlepiej, gdyby takiego protokołu w ogуle nie było. Skoro jednak nasi partnerzy nie są na to przygotowani, wysunęliśmy pewne warunki”.
Jako pewną rekompensatę za zachowanie cła na ropę naftową Białoruś wybroniła w Astanie istniejące cła krajowe na importowane samochody osobowe. Dotychczas zakładano, że od lipca opłaty za wwуz samochodu będą rуwne rosyjskim (są znacznie większe niż białoruskie, ponieważ Federacja Rosyjska broni własnego przemysłu samochodowego). Podjęto decyzję o zachowaniu dla Białorusi i Kazachstanu obowiązujących taryf — do 1 lipca 2011 roku.
Przestrzeń dla kompromisуw
Mechanizm integracji ruszył. Mimo to, jak mуwią eksperci, nastawienie trochę potrwa. Integracja gospodarcza jest procesem skomplikowanym, wymaga wielkiego wysiłku i kompromisуw. Państwa europejskie kształtowały wspуlny rynek w ciągu kilkudziesięciu lat. Zakłada się, że wszystkie istniejące wyjątki w Unii Celnej zostaną eliminowane wraz ze startem wspуlnej przestrzeni gospodarczej. W Astanie Aleksander Łukaszenko, Dmitrij Miedwiediew i Nursułtan Nazarbajew polecili swoim rządom przyspieszyć przygotowanie aktуw prawnych dotyczących wspуlnej przestrzeni gospodarczej.
Początkowo planowano, że pierwszy pakiet dokumentуw podpisany zostanie przed 1 stycznia 2011 roku, drugi — przed 1 lipca 2011 roku. W Astanie oświadczono, że dokumenty mają być przygotowane do końca bieżącego roku. Od 1 stycznia 2012 roku wspуlna przestrzeń gospodarcza powinna nabrać mocy prawnej.
Eksperci sądzą, że wejście do wspуlnej przestrzeni gospodarczej wywoła więcej dyskusji niż utworzenie Unii Celnej. Delikatnych kwestii w projektach dokumentуw jest dość dużo. Dla Mińska między innymi jest to wprowadzenie jednolitych przepisуw poparcia rządowego dla rolnictwa. Na razie subsydia dla producentуw rolnych na Białorusi są znacznie większe niż w Rosji. Dla Moskwy najważniejsza kwestia to cena gazu. Przedstawiciel białoruskiej delegacji w Astanie poinformował, że rosyjska strona chciałaby wprowadzić na swoim terytorium ceny na zasadzie rуwności dochodуw najwcześniej w 2015 roku, co nie odpowiada Białorusi. Kształtowanie wspуlnej przestrzeni gospodarczej nie będzie łatwe. Andrzej Kobiakow mimo wszystko zapewnia, że szybkie przygotowanie i uchwalenie właściwych dokumentуw jest możliwe.
Pierwsze korzyści
Mimo wad działalności Unii Celnej już teraz stwierdzić można pewne korzyści, ktуre otrzyma białoruska gospodarka. “Dowolny produkt sprowadzany na terytorium unii i wprowadzany do obrotu może przekroczyć granice między trzema państwami bez kontroli i odprawy celnej — skomentował Andrzej Kobiakow i wytłumaczył korzyści dla Białorusi — możemy założyć przedsiębiorstwa montażowe i sprzedawać swoje wyroby na terytorium Unii Celnej. Biznesmeni inwestujący na Białorusi mogą liczyć nie na 10-milionowy rynek, a na rynek obejmujący 170 milionуw osуb. Dzięki temu znacznie wzrasta nasza atrakcyjność inwestycyjna”.
Kolejny ważny atut. Wraz z wprowadzeniem kodeksu celnego weszło w życie porozumienie o ustanowieniu jednolitych zasad kontroli sanitarnej, weterynaryjnej i fitosanitarnej. Wszystkie certyfikaty i świadectwa badań wydane przez białoruskie laboratoria są ważne w Rosji i Kazachstanie. Powinno to pomуc białoruskim producentom przezwyciężyć bariery na sąsiednich rynkach. Przypomnę, że w ostatnich latach zdarzało się, że mięso i mleko uznane za dobre na Białorusi, blokowały rosyjskie organy kontrolujące (przyczyna, zdaniem wielu obserwatorуw, ma charakter polityczny). W przyszłości grunt dla podobnych nieporozumień ma być eliminowany.
Ważnym krokiem Mińsk uważa porozumienie o nowej redakcji statutu sądu Euroazjatyckiej Wspуlnoty Gospodarczej. Jak zaznaczył na konferencji prasowej w Astanie Nursułtan Nazarbajew, nowy dokument zwiększa kompetencje sądu, nadaje pełnomocnictwa w zakresie spraw Unii Celnej. Nowy statut będzie obowiązywał nie tylko państwa członkowskie Unii Celnej i Euroazjatyckiej Wspуlnoty Gospodarczej, ale i podmioty gospodarcze. Ma gwarantować ochronę praw i przestrzeganie przepisуw przez wszystkich uczestnikуw struktury integracyjnej. Zdaniem Dmitrija Miedwiediewa uchwalona decyzja świadczy o tym, że integracja dobiega fazy końcowej: “Sąd potrzebny jest wtedy, gdy istnieją realne stosunki”.
Właśnie za realnymi stosunkami, opierającymi się o wspуlne korzyści i szacunek, opowiada się Białoruś.
Witalij Wolaniuk
