W Nieświeżu jak w Paryżu

Pałac Radziwiłłów, “białoruski Wersal”, wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, udostępniono dla turystów
Paіac Radziwiііуw, “biaіoruski Wersal”, wpisany na Listк ¦wiatowego Dziedzictwa UNESCO, udostкpniono dla turystуw.

Dawniej Nie¶wieї byі rezydencj± najbogatszych magnatуw Europy — ksi±ї±t Radziwiііуw. Ich zamoїno¶ci zazdroszczono w Moskwie i Warszawie. Dzisiaj wedіug obliczeс uczonych 90 procent cennych przedmiotуw, ktуre niegdy¶ znajdowaіy siк w paіacu w Nie¶wieїu (miasto godzinк jazdy od Miсska), teraz s± za wschodni± i zachodni± granic± Biaіorusi. Do naszych czasуw ocalaіy mury paіacu Radziwiііуw, zbudowanego w koсcu XVI wieku przez wіoskiego architekta Giovanniego Mariк Bernardoniego. Przez ostatnie pуі stulecia w ksi±їкcym paіacu mie¶ciіo siк sanatorium. W 1997 roku Prezydent Biaіorusi podpisaі rozporz±dzenie o rozpoczкciu restauracji paіacu, w 2005 roku dawna rezydencja Radziwiііуw zostaіa wpisana na Listк ¦wiatowego Dziedzictwa UNESCO. A na pocz±tku jesieni bieї±cego roku dla turystуw otwarto pierwsze piкж sal odnowionej czк¶ci paіacu. Czas niby cofn±і siк wstecz — setki lat.
Dla Biaіorusinуw Nie¶wieї znaczy tyle, co dla Francuzуw Wersal. Dlatego to, co siк teraz odbywa, jak powiedziaі Aleksander Kowalenia, dyrektor Instytutu Historii Narodowej Akademii Nauk, jest ¶wiadectwem duchowego odrodzenia Biaіorusi.
Od XVI wieku w Nie¶wieїu znajdowaіo siк kulturalne i okresowo polityczne centrum kraju. W paіacu Radziwiііуw bywali polscy krуlowie, wielcy ksi±їкta litewscy, zachodnioeuropejscy monarchowie. Byіa tu duїa biblioteka, archiwum, kolekcja zbroi rycerskich. A dziesi±tki obrazуw, ktуre zdobi± sale, dzi¶ s± podstaw± zbioru starobiaіoruskiego malarstwa Narodowego Muzeum Sztuki w Miсsku.
W przyszіo¶ci byж moїe te pіуtna wrуc± do Nie¶wieїa. Przynajmniej czк¶ж z nich przekazano ze stolicy do jednej z sal paіacu. Restauratorzy zd±їyli odnowiж wnкtrza piкciu pokoi. Wedіug starych zdjкж udaіo siк z duї± precyzj± odtworzyж wygl±d dawnej biblioteki i archiwum. Biaіoruscy badacze zgromadzili unikalne materiaіy z historii pomieszczenia. Rzeјbiarze zrobili meble, identyczne oryginalnym regaіy. W bibliotece jest nawet kopia ¶redniowiecznego globusu. Po k±tach s± piece zdobione kaflami we wzory. Piece nie ogrzewaj± (w starych murach zainstalowano nowoczesny system ocieplania), ale dodaj± niepowtarzalnego kolorytu nawet maіej biaіej sali nad wej¶ciow± bram± paіacu.
Їyrandole, ¶wieczniki ze stylizowanymi na ¶wiece їarуwkami stwarzaj± urzekaj±c± atmosferк dawnych czasуw. Te drobiazgi starannie zrekonstruowano. Niestety wiкkszo¶ж elementуw zdobieс wnкtrzy paіacu zostaіa uszkodzona lub zniszczona we wcze¶niejszych okresach. By odtworzyж wnкtrza restauratorzy musieli zbieraж fotografie, wspomnienia, dane archiwуw, nawet odіamki naczyс, znalezionych na podwуrku obok paіacu podczas prac wykopaliskowych. Piece ozdobiono kaflami, odnowionymi po tych fragmentach, ktуre znaleziono w ziemi.
Zreszt± nie wszystko caіkowicie utracono. Przetrwaіa podіoga w niektуrych pokojach. Z zaginionego po 1941 roku w nieznanym kierunku mienia w Narodowym Muzeum Historii i Kultury w Miсsku odnalazі siк rzeјbiony stуі XIX stulecia — teraz zdobi archiwum. Na sali, opowiadaj±cej o historii budowy i prac restauracyjnych, regaіy zrobiono na wzуr tych, co w XIX wieku zdobiіy wnкtrza Muzeum Staroїytno¶ci w Wilnie. Dlaczego wіa¶nie takie? Poniewaї w tamtym muzeum przechowywano przedmioty zwi±zane z histori± Biaіorusi, Nie¶wieїa, Radziwiііуw, a zaczynali gromadziж zbiуr hrabiowie Tyszkiewiczowie w Јohojsku, miejscowo¶ci na pуіnocnym wschodzie od Miсska.
Najwiкksze wraїenie robi jadalnia, gdzie tury¶ci juї dzi¶ mog± skosztowaж daс z paіacowej kuchni: ¶ciany sali zdobi± cenne tkaniny, drewniana boazeria, sufit jest zdobiony rzeјbionym drewnem, a o¶wietlaj± pomieszczenie їyrandole.
Wszystko to tylko nieznaczna czк¶ж paіacu, otwarta dzi¶ dla turystуw. Sergiusz Druszczyc, kierownik prac restauracyjnych, opowiedziaі, їe przed 2010 rokiem, gdy paіac caіkowicie bкdzie odnowiony, bкd± otwarte sale, gdzie Radziwiііowie przechowywali swoje skarby, trofea my¶liwskie, urz±dzali bale, podejmowali go¶ci, w tym krуlуw i znanych magnatуw. W paіacu nawet byіa osobna maіa ¶wi±tynia, kapliczka, gdzie arystokraci mogli siк pomodliж nie wychodz±c z domu. Te pomieszczenia od zewn±trz wygl±daj± na razie niezbyt atrakcyjnie: stoi tam jeszcze rusztowanie.
Byж moїe w najbliїszej przyszіo¶ci bкd± odkryte nowe, nieznane wcze¶niej pomieszczenia paіacu. Przykіadowo historycy wiedz± o istnieniu czterech przej¶ж podziemnych, o ktуrych s± wzmianki w dokumentach XVII wieku. Jednak, jak mуwi S. Druszczyc, jak dot±d paіac nie byі dokіadnie zbadany, byж moїe dzisiejsi biaіoruscy restauratorzy przyczyni± siк do sensacji.
Razem z tym jest duїo problemуw. Niestety na Biaіorusi dopiero zaczyna siк ksztaіtowaж wіasna szkoіa restauracji. Nasi badacze i mistrzowie spodziewaj± siк, їe koledzy z paсstw o¶ciennych pomog± odnowiж paіac w Nie¶wieїu zgodnie z jego pierwotnym wygl±dem. Tym czasem orzeі herbu Radziwiііуw na wieїach paіacu juї wskazuje kierunek wiatru dobrych zmian, odbywaj±cych siк w tej zabytkowej budowli. Za uroczyst± datк odrodzenia paіacu Radziwiііуw obrano 9 maja 2010 roku — ¶wiкto paсstwoweBiaіorusi, Dzieс Zwyciкstwa. Nie przypadkowo. Nie tylko dlatego, їe 7 maja 1583 roku budynek po raz pierwszy otwarto przed jego zaіoїycielem. Jest jeszcze jeden powуd. Druga wojna ¶wiatowa przeszіa po kraju w centrum Europy z niespotykan± dot±d bezwglкdno¶ci±. Nie¶wieї przetrwaі tylko cudem. Dawny paіac Radziwiііуw zostanie paіacem, gdzie kaїdy Biaіorusin i go¶ж zza granicy przekona siк na wіasne oczy, їe Biaіoru¶ w przeszіo¶ci byіa krajem o wysokim poziomie rozwoju, a nie agrarn± prowincj± Europy, jak niektуrzy my¶l±. Tutaj powi±zanie przeszіo¶ci i przyszіo¶ci odczuwa siк wyraјnie, jak nigdzie indziej.

Wiktor Korbut
Заметили ошибку? Пожалуйста, выделите её и нажмите Ctrl+Enter