У Навагрудскім сельскагаспадарчым прафесійным ліцэі цікаўнасць да збірання старажытных рэцэптаў праяўляе моладзь. Навучэнцы рэалізавалі даследчы праект "Кулінарны travel: сакрэты наваградскага гастранамічнага турызму". І некаторымі здабыткамі падзяліліся з газетай.
– Наш край – не толькі ўнікальная гістарычная мясціна, але і скарбонка легенд, міфаў і кулінарных шэдэўраў, – падзялілася намеснік дырэктара па вучэбна-выхаваўчай працы Алена Гаўрош. – У наваколлі было шмат сядзібаў на маляўнічых узгорках, і ад гасцей не было адбою. Уладальнікі нават выпісвалі сабе еўрапейскіх кухараў, каб здзіўляць гасцей усё новымі і новымі вынаходніцтвамі.
Навучэнцы знайшлі некаторыя рэцэпты, карані якіх – у XIII стагоддзі! Так, на стале князя Вялікага княства Літоўскага Войшалка былі такія прысмакі, як бацвіння манастырская, суп з журавін “Паслушнік”, капуста квашаная са снеткамі, боршч забелены, вуха архіірэйская, кураняты па-манастырску, журавінавы квас, збіцень у віне, малінавы мёд... Побач са складанымі і мудрагелістымі стаялі зусім простыя стравы, якім Войшалка навучыў яшчэ Станіслаў Гастольд. Адна з іх – грыбной алей (перамяшаныя ў роўных прапорцыях салёныя высакародныя грыбы, сметанковае масла і рэпчаты лук (усё гэта злёгку паперчанае), а таксама агуркі з мёдам.
Апошняя страва як раз адпавядае поснаму меню. Высветлілася, што для яе агуркі варта вымыць, ачысціць ад скуркі, калі яна гарчыць або грубая, нарэзаць тонкімі лустачкамі, пакласці веерам ў салатнік і перад падачай заліць мёдам, злегку разагрэтым на вадзяной лазні.
Захоўваецца ў навагрудскіх кулінарных традыцыях і спосаб штучнага загусцення стравы, калі ў яе дадаюць муку. Звычайна для гэтага выкарыстоўвалі жытнюю муку і крухмал. Называецца гэта закалотам.
– Бабулі, прабабулі адзначалі, што менавіта на падставе закалота рыхтавалася саладуха, вельмі распаўсюджаная падчас посту ў сялянскіх сем'ях, – дадае Алена Генадзеўна. – Жытнюю муку размешвалі з цёплай вадой, залівалі ў посуд, прызначаны для падрыхтоўкі алею, або ў дзежку і пакідалі на 10 дзён. З бульбай гэта саладуха – проста смаката.
Гатавалі на Навагрудчыне і квас з расола капусты на грыбным адвары з даданнем рыбных галоў. У пост таксама кароннай стравай было льняное насенне. Яго трэба было стаўчы і абмакнуць бульбачку. У прастаце сялянскай і была наша непаўторная асаблівасць, сцвярджалі гаспадыні.
Фота з архіва Алены Гаўрош.
