Як за год пасля дэнамiнацыi змянiлicя ў краiне цэны

Дзіўна, прайшоў амаль год з дня дэнамiнацыi. Але грамадзяне ўсё яшчэ нясуць у банкі на абмен старыя купюры. У дзень такіх набіраецца па краіне ад 2 да 10 чалавек. На рукі яны атрымліваюць да 100 новенькiх рублёў. На што паўплывала адкідванне нулёў у нашай грашовай сiстэме? Якім банкнотам цяпер аддаюць перавагу людзi? Чаму ў нас усё-такі не будзе свайго манетнага двара? На гэтыя і іншыя пытанні карэспандэнту «Р» адказалі ў Нацыянальным банку.


Цэны ўпалі, а давер вырас

Хоць з абароту яшчэ не выве­дзены ўсе старыя грошы, ацаніць наступствы дэнамінацыі гэта не перашкодзіць. Адной з асноўных яе мэт было скарачэнне дзяржрасходаў на абслугоўванне наяўных грошай (агульная колькасць банкнотаў у абарачэнні скарацілася прыкладна ў 5 разоў). Але на самай справе эфект ад замены банкнотаў быў глыбейшы. Вядома, тэхнічна дэнамінацыя не аказала ўплыву на пакупную здольнасць беларускага рубля, курс нацыянальнай валюты ў адносінах да замежных валют, а таксама на фактычны ўзровень інфляцыі. Але, з іншага боку, перакрэсленыя нулі спрацавалі як псіхалагічны фактар, які «ўзмацніў тэндэнцыю зніжэння інфляцыйных і дэвальвацыйных чаканняў эканамічных агентаў». Іншымі словамі, людзі сталі больш давяраць сваім грашам.

— У гадавым вылічэнні назі­раецца выразна выяўлены трэнд на запавольванне інфляцыі — са 112,2% у ліпені 2016 года да 106,1% у маі 2017-га, — прывялi нам лічбы ў Нацбанку. — А захаванне фундаментальных падыходаў да эканамічнай палітыкі дазволіць знізіць узровень інфляцыі ў 2017 годзе да 8% з наступным яго запавольваннем да 2020-га да 5% і замацуе станоўчы эфект ад правядзення дэнамінацыі.

Трымаюць дробязь пры сабе

На 1 чэрвеня ў насельніцтва на руках засталося 214 мільёнаў асобнікаў старых банкнотаў, або прыкладна па 23 купюры на чалавека. З іх 90% небуйныя грошы – яны маюць намінал 100, 500 і 1000 рублёў. Усяго ж з абарачэння зараз канфіскавана больш за 97% ад сумы і каля 60% ад колькасці банкнотаў узору 2000 года.

— Як паказвае сусветны вопыт, у касы цэнтральных банкаў вяртаецца не больш за палову банкнотаў дробнага наміналу, — тлумачаць у Нацбанку. — Такім чынам, значная іх колькасць проста не вернецца да нас.

Тыя ж купюры, якія ўжо прыйшлі ў Нацыянальны банк, практычна ўсе знішчаныя: іх здрабнілі і ўтылізавалі. З ліпеня 2016 года па май 2017-га знішчана 400 тон старых банкнотаў.

У дзясятку

Самы папулярны цяпер банкнот — гэта 10-рублёўка. Любяць беларусы і дваццаткі. Гэтыя два наміналы займаюць 62% ад агульнай колькасці банкнотаў. Усяго ў абароце знаходзіцца 114 мільёнаў банкнотаў і 335 мільёнаў штук манет. Меншым попытам карыстаюцца наміналы ў 5 і 50 рублёў (каля 37%). Буйнымі банкнотамі (100, 200 і 500 рублёў) насельніцтва наогул амаль не расплачваецца. Сярод манет наміналы ў 1, 2 і 5 капеек займаюць амаль 63% у агульным аб'ёме.

— Гэтыя манеты ў цяперашні час запатрабаваныя эканомікай. Іх тэрмін службы значна даўжэйшы ў параўнанні з папяровымі банкнотамі дробных наміналаў старога ўзору. У далейшым гэта дазволіць зэканоміць дзяржаўныя грашовыя сродкі, скараціць выдаткі Нацбанка на падтрыманне наяўнага грашовага абарачэння.

А вось у мэтазгоднасці аснашчэння плацежна-даведачных тэрміналаў прыладамі для прыёму манет галоўны банк краіны сумняваецца. На думку банкаў, якія займаюць лідзіруючыя пазіцыі па колькасці ўстаноўленага банкаўскага абсталявання, эфект ад укаранення падобных прылад не супастаўны з аб'ёмам выдаткаў на развіццё інфраструктуры і яе абслугоўванне.

Па той жа прычыне перспектывы стварэння манетнага двара ў нашай краiне вельмі слабыя. У цяперашні час у свеце налічваецца каля 200 краін, а банкноты і манеты для іх вырабляюцца прыкладна на 50 друкарскіх фабрыках і 40 манетных дварах.

— Пры стварэнні такой выт­вор­часці неабходна ўлічваць, што яна высокатэхналагічная, энергаёмістая і водазатратная. Штогадовую патрэбнасць экано­мікі нашай краіны ў наяўных грашах такое прадпрыемства выканае на працягу 5 месяцаў, астатні час яно будзе не загружана. Выхад на міжнародны рынак бачыцца вельмі праблематычным, заваяваць пазіцыі на ім будзе вельмі цяжка, — упэўнены ў Нацбанку.

Дарэчы, новых грошай хопіць нашай эканоміцы на некалькі гадоў без дадатковага заказу. Так атрымліваецца за кошт таго, што гэтыя банкноты і манеты планавалася выпусціць у абарачэнне з 1 студзеня 2009 года ў суадносінах 1 да 1000, а фактычная дэнамінацыя праведзена ў суадносінах 1 да 10 000.

Фальшывак пакуль няшмат

На жаль, былі і негатыўныя на­ступ­ствы ад дэнамінацыі. Некаторыя спрабавалі згуляць на няўважлівасці яшчэ не звыклых да новых купюр людзей. Фіксавалася некалькі выпадкаў выкарыстання фальшывых грошай новага ўзору. Усяго за год выявілі 24 падробкі. Часцей за ўсё гэта былі 20-рублёўкі.

— Але ў адносінах да сапраўдных банкнотаў, якія знаходзяцца ў абарачэнні, колькасць фальшывак нязначная, — робяць агаворку ў Нацбанку. — Па выніках першых трох месяцаў бягучага года ў Беларусі адзін падроблены банкнот сустракаецца на восем мільёнаў сапраўдных. У міжнароднай практыцы крытычным з'яўляецца паказчык больш за трыста падробленых на мільён сапраўдных.

Цікава, што практычна ўсе выяўленыя падробленыя беларускія рублі вырабляюцца саматужнымі метадамі: у асноўным на камп'ютарнай і капіравальнай тэхніцы. Выпадкаў выкарыстання паліграфічнага абсталявання для падробкі нацыянальнай валюты не зафіксавана.

kuletski@sb.by