Спецыялiсты маюць намер патранiраваць будаўнiчыя работы на тэрыторыi былых Саборных могiлак i надалей.
А калi ў шасцiдзясятыя гады мiнулага стагоддзя ў абласным цэнтры пракладвалi праспект Мiру, паўстала пытанне аб «перадыслакацыi» могiлак. Намеснiк дырэктара магiлёўскай СШ № 34, гiсторык, даследчык i краязнаўца Галiна Бяляева расказала:
— Сваякам спачыўшых тут гараджан тады далi два гады на тое, каб яны перанеслi прах блiзкiх у iншае месца. Але прапанову прынялi не ўсё: адны не захацелi афiшыраваць сваяцтва з дарэвалюцыйнай шляхтай, iншыя на гэты момант жылi дзесьцi далёка.
Археолагi знайшлi рэшткi старога абраза.Сёння пра гэта нагадвае памятны знак, аўтар якога — скульптар Аляксандр Мiнькоў. Ён устаноўлены па iнiцыятыве Магiлёўскага гарвыканкама, грамадскасцi i духавенства. Аспiрант кафедры археалогii, гiсторыi Беларусi i спецыяльных гiста-рычных дысцыплiн Магiлёўскага дзяржунiверсiтэта iмя Куляшова Iгар Галiноўскi адзначыў, што група спецыялiстаў ВНУ патра-нiравала ход работ на тэрыторыi былых Саборных могiлак з самага пачатку:
— Мы меркавалi, што нешта падобнае можа здарыцца. Знаходкi — а iх перададуць у Iнстытут гiсторыi НАН Беларусi — будуць вывучаны.
Галiна Бяляева некалькi гадоў таму са сваiмi выхаванцамi правяла вялiкую працу па сiстэматызацыi магiлёўскага некропаля. Многае ўдалося даведацца i задакументаваць i пра Саборныя могiлкi:
— Крыўдна, што разам з iмi знiклi i iмёны многiх людзей, якiя нямала зрабiлi для роднага горада. Таму хацелася вярнуць хаця б тое нямногае, пра што яшчэ можна даведацца.
Аб былым сёння нагадвае памятны знак.Дваццаць iмёнаў землякоў, спачыўшых на Саборных могiлках, гiсторык знайшла ў архiвах Санкт-Пецярбурга. Яны захавалiся дзякуючы вялiкай iнвентарызацыi могiлак, якая больш за сто гадоў назад была праведзена ў Расii па iнiцыятыве вучонага i выдаўца Мiкалая Раманава. Неабходнасць такой працы вялiкi князь абгрунтаваў тым, што «помнiкi здымаюцца з месцаў, прадаюцца гандлярам: надпiсы, крыжы, скульптурныя выявы знiкаюць... Плiты закладваюцца ў падмуркi, тратуары, пад вадасцёкавыя трубы». Яшчэ тады ён наракаў, што ёсць «цэлыя скляпы з засыпанымi тынкоўкай i пылам стагоддзяў помнiкамi з сарванымi гербамi».
Адно з вернутых такiм чынам iмёнаў — Мацвея Фурсава, рэдактара «Губернскiх ведамасцей», дырэктара Магiлёўскай гiмназii i аўтара гiстарычнага нарыса да «Вопыту Магiлёўскай губернi» Аляксандра Дэмбавецкага. Тут таксама былi пахаваны старшыня Магiлёўскай кантрольнай палаты Мiкалай Дзярагiн (яго прозвiшча пазначана ў памятных кнiжках Магiлёўскай губернi), пракурор акруговага суда Мiхаiл Паўлавiч Цiмафееў i iншыя.
Гiсторык пераканана: чым лепш мы будзем ведаць мiнулае, тым больш упэўнена станем адчуваць сябе ў сучаснасцi. А таямнiц, якiя давядзецца разгадваць, яшчэ вельмi шмат. Да прыкладу, яна лiчыць: сцвярджэнне, што падчас пракладкi цеплатрасы былi раскапаны менавiта склепы, яшчэ можна абмеркаваць:
— Як вядома з вывучэнняў iншых пахаванняў горада, у Магiлёве ў XVIII—XIX стагоддзях практыкавалася ўнутранае аблiцоўванне пахаванняў цагляным мурам — каб пазбегнуць прасядання глебы, траплення вады i гэтак далей. Так што, па ўсёй верагоднасцi, гаворка iдзе пра iх, а не пра склепы ў класiчным разуменнi.
У любым выпадку спецыялiсты маюць намер патранiраваць будаўнiчыя работы на тэрыторыi былых Саборных могiлак i надалей. А працягнуцца яны згодна з планам да верасня сяголетняга года.
markova@sb.by
Фота Марыям ТАБАГАРЫ
