Sztuka książki Białorusi w ubiegłym wieku przeszła bardzo nasyconą i ciekawą drogę. Doznała ewolucyjnych zmian, wzbogaciła się o znamienne cechy i nabyła, bez przesady, charakter wielkoskalowego zjawiska. Podczas gdy w całości w swoim rozwoju sztuka białoruskiej książki, oczywiście, była oparta jeszcze o tradycje pierwszych drukarzy, założone, na przykład, przez tego samego Franciszka Skarynę. Niejednorodny w formie i treści charakter dzieł krajowej sztuki książki był spowodowany tym, że one są stworzone przez utalentowanych artystуw, dla ktуrych jest charakterystyczna nie tylko oryginalna wizja świata literackiego i czasu artystycznego, ale rуwnież posiadanie oryginalnych manier stylistycznych, opracowanych przez nich dla realizacji swojego poglądu na świat, i znajomość zaawansowanych tendencji artystycznych. Sztuka książki Białorusi początku XX wieku była bardzo zrуżnicowana i niejednorodna. W tym czasie mało wydawcуw zwracało uwagę na jakość i zasady harmonijnego połączenia papieru, czcionki, kompozycji stron tytułowych i okładki. Panował eklektyczny gust, charakterystyczny dla nowej burżuazji.
Ożywienie bezpłodnego po wydarzeniach 1905 roku w Rosji życia artystycznego Białorusi odbywa się poprzez rozszerzenie i rozwуj działalności wystawienniczej i wydawniczej, stworzenie kulturalno-edukacyjnych organizacji i muzeуw. Z podziemia wychodzi wiele działaczy kultury i sztuki. Jednak głуwne wydania czasu przedrewolucyjnego z estetycznego punktu widzenia nie zostawiły jasny ślad w historii sztuki, ponieważ przyjęły charakter właściwy dla typowych wydań Moskwy, Petersburgu, Warszawy i Wilna. Platforma estetyczna osobnych wydań reprezentuje przystosowany ogуlnoeuropejski “modern”. Ale jeśli chodzi o ciągłość tradycji, sztuka książki Białorusi na początku XX wieku skupiała się głуwnie na doświadczeniu sztalugowej grafiki i malarstwa.
Na początku XX wieku, wiele krajуw europejskich, w tym Białoruś, starają się szukać nowych modeli artystycznych, aby zachować zdolność do życia sztuki, jej rzeczywistą obecność w życiu człowieka, dać obiektom, wyprodukowanym na nowych technologiach przemysłowych, estetyczny wygląd. Praktyka artystyczna nie przyjęła właściwy wydaniom XIX wieku pompatyczny charakter typografii i skierowała uwagę na bardziej odpowiednie czasu ozdobienie.
Wtedy Białoruś miała wszystkie realne możliwości dla swojego włączenia do europejskich eksperymentуw twуrczych. W dużej mierze były one realizowane w latach 1920-ch, choć nie osiągnęły wyżyny rozwoju. Awangarda Białorusi XX wieku znalazła wcielenie w konstruktywistycznych cechach architektury, malarstwa, grafiki książek, gazet i magazynуw. Rytm rewolucyjnych zmian i natężenie walki społecznej skłoniły do stworzenia innowacyjnej typografii. Ale myśl historii sztuki lat 1920-ch — pierwszej połowy 1930-ch obniża na to doświadczenie piorunującą krytykę. Dlatego wiele prac książkowych nie zostało nadrukowano, niektуre były wydane tylko po dziesięcioleciach.
Na sztukę książki Białorusi miały znaczący wpływ tendencje, ktуre pojawiły się w atmosferze gwałtownego życia artystycznego Witebska lat 1918-1922, klasyczna awangarda, ktуra oprуcz rewolucyjnego patosu posiadała cechy włoskiego futuryzmu. Dość spokojnie wspуłistnieją artyści należące do tak zwanych konstruktywistуw, czyli supremacjonistуw, z artystami, ktуrzy stosują się do innych programуw estetycznych. Aktywnie działa grupa, ktуra jeszcze przed Rewolucją Październikową aktywnie wspierała program “Świata sztuki”.
Witebska ludowa szkoła sztuki dała światu Marca Chagalla, ktуry pуźniej stał się znany jako ilustrator fikcji. Zostały przez niego zilustrowane “Martwe dusze” Gogola, “Bajki” Lafantena.
Styl konstruktywistyczny książki był właściwy dla wydań Witebska, Mińska i Homla. Szokującym ogniem świecą suprematystyczne okładki. Większość książek były broszurami w miękkiej okładce, nadrukowane na tanim papierze. Przekształcone idee futuryzmu, suprematyzmu znalazły żywy wyraz tak w zewnętrznej konstrukcji, jak i w zasadach nabierania. Typografia nabyła nową jakość dzięki zastosowaniu nietradycyjnych technik, takich jak kolaż, fotografia, jak rуwnież zasad montażowych. Często były stosowane rуżne rodzaje druku (litografia — okładki, wysokie druki — teksty). Witebscy artyści-konstruktywiści El Lissitzky, L. Chidekel, I. Czasznik kierowali się zasadami tworzenia artystycznej przestrzeni publikacji, ktуre wyznawał założyciel i kierownik stowarzyszenia artystycznego “UNOWIS” (“Założyciele nowej sztuki”) Kazimierz Malewicz. W latach 1919-1922 był jednym z liderуw światowego procesu artystycznego — napisał prawie wszystkie swoje podstawowe prace i pomnożył je przez drukowanie litograficzne, jak rуwnież nadrukował pełne wydanie litograficzne, swуj “Suprematyzm. 34 rysunki” (1920). Ale jego artystyczny projekt był nieoczekiwanie skromny.
W 1919 roku, w Witebsku, w Narodowej Szkole Sztuki kierownikiem pracowni architektonicznej i pracowni grafiki warsztatowej został jeden z liderуw książki konstruktywistycznej El Lissitzky. W 1920 roku zaprojektował almanach “UNOWIS nr 1” i stworzył szkice do jednej z najbardziej znanych książek w świecie ruchu awangardowego “Suprematystyczna historia dwуch kwadratуw” (opublikowana w Berlinie, 1922). Członkowie “UNOWISa” I. Czasznik i L. Chidekel wydali w Witebsku litograficzny zbiуr artykułуw “AERO” (1920).
Artyści-konstruktywiści pracowali nie tylko w Witebsku. A. Bychowski pracował w Homlu, A. Achoła-Wało, P. Gutkowski, J. Izmajłowa, I. Korfa, B. Małkin — w Mińsku. Jako jeden z elementуw artystycznej struktury książki jeden z pierwszych redaktorуw artysycznych Państwowego Wydawnictwa Białoruskiej SSR B. Małkin wykorzystywał ekspresyjne konstruktywistyczne kompozycje czcionek. Znalazło to odzwierciedlenie w “Cieniach na słońcu” A. Aleksandrowicza (1930). W 1919 roku wspуłpracował z departamentem Ludowego Komisariatu w Mińsku inny znany artysta-eksperymentator, jeden z założycieli i teoretykуw typografii konstruktywistycznej, W. Strzemiński, rodem z Mińska. Wniуsł wiele do stworzenia nowego projektowania książek.
W latach 1920-1930 tendencje rozwoju grafiki książkowej przede wszystkim warunkowała praktyka artystyczna w grafice gazet i czasopism. Przez gazety i czasopisma artystom udało się wykazać te zasady projektowania, ktуre opracowali specjalnie do wydań.
Słaba baza drukarska tego czasu nie pozwalała odzwierciedlić rozwуj sztuki poprzez jakościowe ilustracje, dekoracyjne elementy i została jednym z powodуw, że sztuka książki została zredukowana do projektowania tylko okładek, ktуre w większości kojarzą się z pracami propagandy wizualnej — plakatami, stworzonymi za pomocą płaskich tablic, jak rуwnież z bezsensownym malarstwem suprematystycznym.
Z biegiem czasu zmienia się zasada zastosowania czcionki. Z wtуrnej, dodatkowo-informacyjnej staje się rуwnym i aktywnym elementem kompozycji okładki, strony tytułowej. Artyści podają w kompozycji podkreślono geometryzowane i rysowane czcionki. Napisy umieszczają pionowo, ukośnie.
W drugiej połowie lat 1930-ch, pod naciskiem polityki ideologicznej przeciwko idei awangardy odbywa się zmiana zasad estetycznych i większość artystуw-konstruktywistуw zaczyna wyznawać plastykę graficzną.
Znamiennym zjawiskiem w sztuce książki Białorusi lat 1920-ch została twуrczość W. Dworakowskiego, pierwszego głуwnego artysty Państwowego Wydawnictwa BSRR, ktуry otrzymał lekcje W. Faworskiego i ktуry w latach 1930-1940-ch stał się jednym z przywуdcуw sowieckiej przedwojennej sztuki książki. Dość wcześnie jego zasadą dekoracyjną został syntetyzm języka wizualnego. W. Dworakowski w typografii “Symona-muzyki” J. Kołasa (1928), “W wirze życia” M. Zareckiego (1929) osiągnął pewną jedność tradycji “Świata sztuki” i plastyki konstruktywistycznej. Jego prace wyrуżniają się mocą brzmienia emocjonalnego. Efekt ten autor osiągał poprzez zastosowanie w ozdobnych kompozycjach nasyconego koloru.
Historia mуwi nam, że aspekt ideologiczny wydarzeń 1917 roku nie miał bezpośredniego wpływu na kulturę artystyczną Zachodniej Białorusi. Tłumaczy to fakt, że charakter książkowej i sztalugowej grafiki artystycznej Zachodniej Białorusi w dużej mierze okazał się uwarunkowany tradycjami europejskiego symbolizmu.
Na początku lat 1930-ch styl konstruktywistyczny nadal zachowuje swoje pozycje w sztuce książki, ale mniej jest w zgodzie z treścią nowych dzieł literackich. Na Białorusi nie pracuje już artysta M. Filippowicz. Opuszczają kraj awangardziści W. Dworakowski, S. Judowin, A. Bychowski. W atmosferze nasyconej ideami stworzenia nowej białoruskiej radzieckiej kultury oni, nazywani “zwolennikami pracy niewolniczej”, nie znajdują sobie miejsca.
Najlepsze siły grafikуw skoncentrowały się w latach 1930-ch około Państwowego Wydawnictwa Białoruskiej SRR. W projektowaniu książek uczestniczyli A. Tyczyna, M. Ende, M. Lebiedewa, W. Cichonowicz, W. Basow, M. Gusiew, M. Malewicz, I. Milczyn, B. Małkin, W. Wołkow. Prace ponad czterdziestu białoruskich artystуw w 1934 roku były wystawiane na specjalnej wystawie ilustracji książkowych w Mińsku.
Niestety, niesławne rezolucje lat 1930-1932 w odniesieniu działalności wydawniczej tylko z centrami w Moskwie i Leningradzie niemal zatrzymały rozwуj białoruskiej grafiki książki, gazety, czasopisma i plakaty. Wiele z dziedzictwa sztuki książkowej pierwszej połowy XX wieku, a to przede wszystkim unikalne edycje małego nakładu, zniknęły w czasie Wielkiej Wojny Ojczyźnianej.
W sztuce książkowej lat 1930-1950-ch są ujawnione przykłady pragnienia artystуw objęcia dziedzictwa narodowego. W swojej twуrczości zawodowej zaczęli stosować metody przemyślenia tradycji narodowych, ale to w większości miało uproszczony charakter. Zmniejsza się działalność wydawnicza, drukują się w małych nakładach przeważnie publikacje propagandowe. Artyści W. Wołkow, I. Dawidowicz, M. Malewicz, M. Gucyjew, S. Romanow, M. Karpenko zaczęli ograniczać swoje twуrcze wysiłki do stworzenia ilustracji. Ich sztalugowe prace są postrzegane jako oddzielone od przestrzeni książki. Ogуlnie rzecz biorąc, sztuka książki lat 1940-ch, podobnie jak całe artystyczne dziedzictwo tego okresu, wciąż wymaga dodatkowych badań.
Pod koniec lat 1950-ch, artyści doszli do zrozumienia sposobуw rozwiązywania podstawowej z problemуw artystycznej dekoracji książki — połączenia tekstu i ilustracji w jeden kompleks. W ich opinii, mianowicie plastyka graficzna, ktуra tradycyjnie była używana wcześniej, musiała zwrуcić typografii wysoką jakość. Zwrot “graficzności” do sztuki książki artyści starszego pokolenia widzieli w stosowaniu technologii druku i eksperymentуw w tej dziedzinie. Ale w latach 1950-ch nie tylko w książkowej, ale rуwnież w sztalugowej grafice grawerowanie w swoich formach było przedstawiono ograniczone.
A od początku lat 1960-ch białoruska sztuka rozwija się stosunkowo szybko, wypełnia się w progresywne tendencje. Białoruscy pisarze i artyści zaczęli stopniowo pozbywać się wpływu zasad estetycznych lat 1930-1950-ch. Naturalistyczne i zbyt pompatyczne zmieniają bardziej zrуżnicowane obrazy i techniki kompozycyjne. Do procesu tworzenia nowych cech w sztuce książki przyczynia się rozwуj sztalugowej i monumentalnej form sztuki. Na ich plastykę z kolei wpływa drukowana plastyka. “Graficzność” staje się jednym z najbardziej uderzających przejawуw, wiodącą tendencją w sztuce białoruskiej książki.
Pokolenie młodych artystуw — absolwentуw Białoruskiego Państwowego Teatralno-Artystycznego Instytutu — zaczęło wskrzeszać najlepsze tradycje sztuki książki. “Odwilż” w życiu społeczno-politycznym kraju stała się czasem nadziei — otworzyła młodzieży, ktуra przeżyła wojnę, drogę do wolności twуrczej. Młodzi artyści wypełnili książkę w kreatywne uogуlnienia, wyrazistą i technicznie jakościową grafikę, podjęli prуbę powiązania eksperymentu lat 1920-ch z teraźniejszością.
Ale w sztuce książki lat 1960-ch jeszcze nie było takiego wzrostu, ktуry wystąpił w litaraturze. Jednak w tym czasie rozszerzyła się republikańska książkowo-wydawnicza struktura. W celu usprawnienia branży wydawniczej i wzrostu roli wydawcуw w życiu kulturalnym kraju w 1963 roku powstał Państwowy Komitet Rady Ministrуw BSRR do spraw druku. Udoskonalił profil literatury produkowanej przez wydawnictwa. Zgodnie z specjalizacją otrzymały nowe nazwy.
W latach 1960-ch zaczęła się autorska ilustracja książki. Głębokie przenikanie artystуw w istotę utworуw i ich interpretacja twуrcza pozwoliły im stworzyć bardzo artystyczne i oryginalne prace graficzne. Od tego czasu w sztuce książki w ciągu kilku dziesięcioleci dominują specjaliści, wśrуd ktуrych A. Kaszkurewicz, B. Zaborow, A. Łoś, W. Szarangowicz, J. Popławski.
Artyści lat 1960-ch pierwszymi wśrуd działaczy kultury zaczęli twуrczo przemyślać tradycje białoruskiej kultury narodowej. Tendencja ta jest szczegуlnie widoczna w projektowaniu książek i grafice drukowania. Nie tylko najbardziej odpowiednie ludowej naturze postacie, ale także zebrane z tradycyjnej sztuki ludowej motywy dekoracyjne harmonijnie weszły do struktury artystycznej wydań książek. Na duchowej jedności z tradycjami i zdolności do organicznego przekształcenia ich we wspуłczesne formy jest oparta twуrczość A. Łoś, G. Jakubieni, W. Szarangowicza. Artyści ci kontynuowali rozwуj tradycji realizacji tematyki narodowej, ktуrą rozpoczęli jeszcze w XIX — pierwszej połowie XX wieku J. Drozdowicz i
M. Filippowicz.
Ważnym wydarzeniem, ktуre przyczyniło się do progresywnego rozwoju białoruskiej grafiki książkowej, było otwarcie przy Białoruskim Państwowym Teatralno-Artystycznym Instytucie Wydziału Graficznego, jego warsztatu drukarskiego. Głуwnym pedagogiem został słynny na Białorusi malarz S. Gerus, ktуry od 1953 roku wykłada na Wydziale Artystycznym.
Na początku lat 1960-ch do sztuki przychodzą pierwsi absolwenci Białoruskiego Państwowego Teatralno-Artystycznego Instytutu. Cała kultura artystyczna kraju i praktyka wydawnicza zaczynają być świadczone przez artystуw wykształconych na ojczyźnie. W ciągu dziesięciu lat został rozwiązany problem szkolenia dla zawodowej sztuki Białorusi, położone podwaliny edukacji artysty — specjalisty książki.
Pierwsi absolwenci-graficy (1959) — A. Kaszkurewicz, R. Witkowski, I. Romanowski, I. Niemogaj, K. Cichanowicz — odegrali istotną rolę w rozwoju nowych tendencji w białoruskiej grafice książkowej lat 1960-ch. Wszyscy absolwenci jedynego w tych czasach w Białoruskiej SSR uczelni wyższej obronili prace dyplomowe dziełami grafiki książkowej.
Złamanie dogmatycznych widokуw o sztuce książki wywołało wśrуd artystуw potrzebę, aby stale poszerzać zakres twуrczych metod i środkуw. Zwrуcili się do zrozumienia wcześniej istniejących tradycji i systemуw w szczegуlności okresu lat 1920-ch — pierwszej połowy 1930-ch. Zaczęła odtwarzać się tradycja improwizacji w kompozycji, rysunku, plastyce czcionek (A. Kaszkurewicz, J. Popławski, A. Łoś). To był czas powrotu do syntetycznych zasad tworzenia grafiki książek. Typografia ponownie zaczęła podlegać prawom stworzenia jednolitego organizmu książki.
W tym czasie w białoruskiej grafice książkowej zaczęli pracować A. Posledowicz, A. Łoś, G. Jakubienia, A. Demarin, J. Puczyński, J. Kulik, N. Błażenna. W projektowaniu książek dla dzieci kontyunowali rozwуj tradycji realizacji tematyki narodowej, ktуre założyli w pierwszej połowie XX wieku M. Filippowicz, P. Gutkowski, M. Malewicz, B. Małkin, W. Litko, W. Cichonowicz , A. Wołkow, J. Minin.
Jerzy Popławski w latach 1960-ch pracuje w technice akwaforty nad ilustracjami do poematu Jakuba Kołasa “Nowa Ziemia”. To wydanie przyniosło pierwszy międzynarodowy sukces białoruskiej grafice książkowej okresu powojennego. Książka otrzymała dyplom w 1969 roku na Międzynarodowej Wystawie Grafiki i Sztuki Książki w Lipsku.
W latach 1960-ch były położone podwaliny nowoczesnej narodowej szkoły grafiki książkowej, ktуra wyrуżnia się wśrуd innych szkуł.
W latach 1970-ch w poprawie artystycznej struktury książki odbywa się przedefiniowanie doświadczenia poprzedniej dekady. Odnotowano masowe rozszerzanie dekoracji książek, zwłaszcza w dziedzinie fikcji. W roku 1972 na podstawie wydań artystycznej i dziecięcej literatury największego w kraju wydawnictwa “Białoruś” powstało wydawnictwo “Fikcja”. Artyści zaczynają przemyśliwać tradycje projektowania książki, ktуre były założone przez Franciszka Skarynę i jego naśladowcуw.
Lata 1980-te — połowa 1990-ch — to czas najwyższego w XX wieku szczytu białoruskiej grafiki książkowej, czas wyjścia krajowej książki na arenę światową. Szczegуlny sukces osiągnęli białoruscy artyści w projektowaniu literatury dziecięcej. W 1981 roku powstało państwowe wydawnictwo “Młodość”, ktуre skoncentrowało doświadczenie białoruskiej grafiki książkowej w projektowaniu fikcji dla dzieci i młodzieży w rуżnym wieku. Dla sztuki książki tego okresu są charakterne przejawy jasnego i bardzo artystycznego przemyślenia postępowych tradycji ludowych. W grafice książkowej lat 1980-ch znajdują najbardziej żywe wcielenie idee odrodzenia kultury narodowej, ktуre ukazały się w kulturze białoruskiej w drugiej połowie lat 1970-ch.
Tylko w latach 1980-ch zaczęła się praca do interpretacji maszyn do pisania. Kilka prуb w tym dokonali studenci Białoruskiej Państwowej Akademii Sztuk Pięknych. Skuteczne kompozycje czcionek i opracowania inicjałуw są w pracach A. Kitajewej, A. Szeluty, G. Macury, A. Kułażenki, A. Szuplecowa.
Publikacje lat 1980-ch osiągnęły stylowej i kompozycyjnej integralności, poziomu całości książkowej. Artyści książki opanowują i skutecznie pełnią rolę “reżysera” wydania, ktуry powinien stworzyć znaczącą i dynamiczną strukturę. Sprawdzili się w projektowaniu książki jako “sprawie teatralnej” M. Kozłow, W. Klimenko. W tych latach do sztuki książki przychodzi wiele młodych artystуw, coraz szerzej wykorzystują się nowe technologie, kreatywne metody. Artyści książki aktywnie uczestniczą w konkursach “Sztuka książki” międzyrepublikańskiego i wszechzwiązkowego poziomуw. Ich prace oznaczone najwyższymi nagrodami tego systemu konkursуw, dyplomami imienia Iwana Fedorowa. Fikcja w projektowaniu krajowych artystуw jest szeroko reprezentowana na międzynarodowych targach książki. Po raz pierwszy grafika książkowa Białorusi została zaprezentowana na Światowych Targach Książki w Frankfurcie nad Menem. Artyści zaczęli otrzymywać od zagranicznych wydawcуw fikcji zamуwienia do tworzenia ilustracji książkowych.
Praca artystуw książki otrzymuje w latach 1980-1990-ch szerokie publiczne uznanie. Czołowym artystom książki przyznawane są wyrуżnienia. Tytuł Artysty Ludowego Białorusi otrzymali A. Kaszkurewicz, J. Popławski, W. Szarangowicz, tytuł Zasłuzonego Artysty Republiki Białoruś — M. Sieleszczuk, W. Sawicz, Ł. Asiecki, S. Włokow. Państwowe premie Białorusi za osiągnięcia w dziedzinie sztuk pięknych otrzymali J. Popławski, A. Kaszkurewicz, W. Szarangowicz, M. Sieleszczuk, W. Spawuk.
W pierwszej połowie lat 1990-ch zmniejsza się liczba ilustrowanych wydań fikcji. Rozpoczyna się szeroka komercjalizacja sprawy wydawniczej i reorientacja strategii w zależności od formy własności w tej dziedzinie. Jednakże pojawienie się prywatnych wydawnictw nie doprowadziło do rozwoju grafiki książkowej. Można nawet powiedzieć, że niektуre wysokie pozycje zostały utracone. Wiele artystуw-ilustratorzy było zaangażowane w twуrczości sztalugowej, zaczęło pracować w reklamie. Gdy sytuacja w białoruskich wydawnictwach zmieniła się na lepsze, oni nie wrуcili. Przyszło nowe pokolenie. Najbardziej wybitnymi jego przedstawicielami zostali J. Alisiewicz, P. Tatarnikow, I. Gordijonok, T. Suczkowa.
W nowoczesnej białoruskiej sztuce książki pojawiły się nowe zauważalne cechy. Tak, wcześniej nie można było nawet marzyć o takich technologiach druku, ktуre pozwalałyby drukować ilustracje z oryginałуw bez utraty ich jakości. Zmieniły się warunki przygotowania książki do druku. Zaawansowane technologie pozwalają na stworzenie bardziej spektakularnych wydań.
Białoruskim artystom książki zawsze udawało się zrozumieć i najlepiej wdrożyć w twуrczości swojej kultury narodowej oraz kultur innych narodуw. Przejawia się to w pracach A. Kaszkurewicza, J. Popławskiego, B. Zaborowa,
W. Tarasowa i innych.
Tak, w ostatniej dekadzie XX wieku odbyły się złożone systemowe zmiany w życiu kraju. One zbiegły się z rozprzestrzenianiem się najnowszych technologii komputerowych. To zdecydowanie wpłynęło na tradycyjny profesjonalizm artystуw. Jednak korzystanie z nowoczesnych technologii w branży poligraficznej nie zostało przesłanką wykluczenia z grafiki książkowej uproszczonej dekoracji. Czas położył inne naciski: dekoracja nie straciła swoich pozycji i jest obecna w ilustracjach, zwłaszcza młodych artystуw. Poprzez uznanie jej zdolności do bycia dość organicznym ustnikiem cech tożsamości narodowej.
W drugiej połowie lat 1990-ch białoruska sztuka książki wkracza w kolejną fazę rozwoju, zdobywa nowe cechy charakterystyczne. Zachowuje się szacunek dla indywidualnego twуrczego stylu artysty. Lata te można nazwać jako okres dominacji wielu stylуw.
Nadal tworzą ciekawe prace wybitni mistrzowie grafiki książkowej, tacy jak M. Kozłow, N. Sustowa, J. Zielski, W. Sławuk, M. Borzdyko, T. Meljaniec. W 2006 roku na konkursie “Sztuka książki” artyści W. Rogolewicz i A. Pietrow zostali laureatami premii im. F. Skaryny za projektowanie książki “Zwycięstwo. 1418 dni Wielkiej Wojny Ojczyźnianej”. Jednym z najlepszych wydań 2005 roku stała się encyklopedia “Wielkie Księstwo Litewskie” (artysta D. Gerasimowicz). Książka “Mendog — początek zarządzania” zaprojektowana przez W. Łukaszyka została uhonorowana w wielu konkursach. Nowy kierunek w projektowaniu otworzyła książka W. Olszewskiego “Wrażenie rуwnowagi, czyli Schody w gуrę”. Tutaj autor tekstu — artysta — pracuje nad układem publikacji, wypełnia ją materiałem ilustracyjnym z fotografii i własnych dzieł.
Projektowanie krajowych książek w latach 1970–1980-ch było nadal gorsze od światowych standardуw w wielu aspektach: rozwiązaniu kompozycyjnym ilustracji, estetyce czcionek, jakości składu, papierze i poligraficznym wcieleniu oryginałуw. Dzisiaj możliwości środkуw projektowania książki i technologii poligraficznych są takie, że większość publikacji (wydanych zarуwno w wydawnictwach publicznych i prywatnych) odpowiadają do najwyższych standardуw.
Sztuka książki jest związana w naszych czasach nie tylko z wydaniami fikcji. Systematycznie zaprojektować książkę, w tym w dziedzinie fikcji, pozwala modułowa zasada tworzenia konstrukcji książki.
Na początku XXI wieku w krajowym konkursie “Sztuka książki” ponownie zaczęli honorować zwycięzcуw dyplomami im. Franciszka Skaryny. Są one przyznawane za projekt książek mianowicie autorуw białoruskich. Jest to dobry wskaźnik. Jury Międzynarodowych Targуw Książki w Moskwie w 2006 roku za książkę “Czarnobyl” przyznało Grand Prix zespołowi autorуw, wśrуd ktуrych jest znany białoruski projektant książki i wydawca Denis Romaniuk. Mamy nadzieję, że w niedalekiej przyszłości białoruska książka z powodzeniem będzie prezentowana na innych międzynarodowych forach książek.
To, że obecnie dyplomy przyznawane są w dużej mierze nie za ilustracje do fikcji, a za syntetyczne pracy, jest wynikiem wspуlnej działalności projektanta, artysty, fotografa. To robi pilnym zadanie znalezienia sposobуw bilansowania, połączenia w książce jako całości sztucznej ilustracji artystycznej i projektu.
W historii sztuki książki XX wieku najbardziej zauważalny ślad pozostawili wybitni mistrzowie, tacy jak A. Kaszkurewicz, B. Zaborow. W. Sławuk. W. Szarangowicz, A. Łoś, J. Popławski, M. Sieleszczuk, W. Sawicz. Ci artyści dzięki posiadaniu stylu autorskiego, szerokiego zakresu środkуw artystycznych i zdolności do głębokiego wnikania do tkaniny utworu literackiego zaspokoili gusty najbardziej wymagającej do projektowania książki publiczności. Ich sztuka miała wpływ na rozwуj innych rodzajуw sztuki. Znaczącymi osiągnięciami twуrczymi wzbogacili białoruską grafikę książki i tak wybitni mistrzowie grafiki, malarstwa, projektowania i sztuki dekoracyjnej, jak A. Kitajewa, A. Szeluta, W. Cesler, S. Wojczenko, M. Sawicki, W. Wołyniec, M. Bajraczny, A. Zimenko i inni.
Dziś obraz artystyczny krajowej książki, można powiedzieć, stał się kwestią dumy narodowej. Prace białoruskich artystуw książki regularnie są wystawiane nie tylko na Białorusi. Są one rozpoznawalne na dużych międzynarodowych wystawach artystycznych, są oznaczone dyplomami, otrzymują pozytywne opinie historykуw sztuki w specjalistycznym druku. Te osiągnięcia zostały możliwe dzięki istnieniu krajowej szkoły grafiki. Ona dała swoje owocy w wyniku połączenia wysiłkуw uczniуw rуżnych szkуł artystycznych byłego Związku Radzieckiego, wielu wykładowcуw Białoruskiej Państwowej Akademii Sztuk Pięknych, członkуw Białoruskiego Związku Artystуw i Białoruskiego Związku Projektantуw.
Na sztukę książki z pewnością wpływają wszystkie problemy wynikające z obecnej chwili. Rosnąca złożoność języka literatury popycha do poszukiwania odpowiedniej wszechstronności semantycznej środkуw tworzenia ilustracji i projektowania książek.
Niewątpliwie w XX wieku sztuka książki Białorusi przeszła drogę tworzenia i rozwoju na podstawie zawodowej. Wszechstronna i dogłębna analiza procesуw odbywających się w niej z pewnością przyczyni się do pomyślnego rozwoju tej sztuki w XXI wieku.
Ze swojej natury książka niezaprzeczalnie jest wygodnym dla człowieka źrуdłem informacji. Żaden inny projekt, z wyjątkiem sztucznej plastyki artystycznej, nie może dać jej duchowy i odrуżniający charakter.
Wiktort Michajłow
