Niezwykłe eksponaty jednej wystawy

Taki urozmaicony Skaryna

Chcielibyście przymierzyć na siebie wizerunek Franciszka Skaryny? Zapraszamy do Narodowej Biblioteki Białorusi. Tutaj została otwarta zdumiewająca wystawa — “Franciszek Skaryna i nasze czasy”. Podchodzimy do podobizny wielkiego krzewiciela oświaty, przesuwamy głowę do otworu — i voilà, na zdjęciu wszyscy zobaczą nas w szesnastym wieku w postaci Franciszka Skaryny.



Na tej wystawie nie odnajdziecie ani foliałów, ani płócien monumentalnych. Za to będziecie zdziwieni, w jakim stopniu wizerunek Franciszka Skaryny, dzięki któremu uczcimy 500-lecie drukarstwa narodowego, wkroczył w nasze życie codzienne. To prawdziwy i dobrze rozpoznawalny narodowy brand!

Eksponaty były zbierane wszędzie. W muzeach, szkołach, a nawet w prywatnych mieszkaniach. Kawiarnia “U Franciszka” udzieliła kufle, talerze, okładki do menu — wszystko ze znakami pierwszego drukarza. Obok za szkłem — hand made, czyli Skaryna “własnymi rękami”. Śliczne wyroby uczniów z gimnazjum w Połocku wywołują uśmiech na twarzy niejednej osoby. Czegoż tu nie ma! Kubki, opakowania herbaty, reklamówki, długopisy... Są plastikowe karty płatnicze z wizerunkiem Skaryny. Jest mundurek dla gimnazjalisty... Kolorowanki dla dzieci, które są używane przez radosnych młodych zwiedzających w tym samym miejscu.

À propos, dla jasności: ekspozycja jest podzielona na części. Na przykład, gablota “Uczony”: krawat, teczka, broszury, materiały z konferencji, długopisy. Cały ekwipunek! Nawiasem mówiąc, to są rzeczy z prywatnej kolekcji kuratora wystawy Aleksandra Suszy. Gablota “Uczeń”, “Kolekcjoner”, “Sprawa bankowa”... Skaryna jest wszędzie!


Student


Tę postać widzimy od razu przy wejściu. Manekin ma na sobie jaskrawy czerwony podkoszulek, który informuje, że Franciszek Skaryna jest “bogatym dzieciakiem”. Wielki połocczanin ze spiskowym uśmiechem na minie salutuje nam kuflem. Tak, w subkulturze młodzieżowej wizerunek pierwszego drukarza też jest pozytywnie odbierany. “Student” ma “koleżankę” — to też manekin , tylko na jej podkoszulku widzimy Skarynę w postaci... lekarza czasów dżumy. Dlaczego nie? Zapomnieliśmy, że nasz Franciszek nie jest idolem z brązu. Zakochiwał się i był szpiegiem, zajmował się alchemią, i oczywiście, był praktykującym lekarzem. Ponieważ epidemie w tamtych czasach były sprawą zwyczajną, całkiem możliwe, że miał okazję przymierzyć to złowieszcze ubranie ochronny ze skórzaną maską w kształcie “dzioba”, gdzie, jak wiadomo, wkładano zioło odkażające. Jako dodatek do modnych strojów jest wykorzystany plecak z przypiętymi znaczkami. Znaczki pamiątkowe — to prosty i dostępny sposób na demonstrację swoich poglądów i upodobań. Dlaczego nie? Postać bohatera narodowego też może być.


Order Franciszka Skaryny


Bardzo się spodobało, że każdy eksponat ma własną twarz. Prawie wszystkie przedmioty mają swoich właścicieli. Na oszklonej gablocie, dedykowanej nagrodom, są medal i order. Medal Franciszka Skaryny należy do Haliny Kiriejewej, kierowniczki wydziału Narodowej Biblioteki Białorusi. Swój Order Franciszka Skaryny dla wystawy udzielił też wiadomy białoruski pisarz Władimir Lipskij:  “Skaryna — to nasz geniusz, to wielki zaszczyt posiadać nagrodę, która nosi jego imię. Jego przedmowy do ksiąg wydawałbym w wyglądzie osobnych broszur i rozdawałbym każdemu Białorusinowi!” — uważa kawaler orderu.

Pierwszy skaryninski znaczek


Może, ten eksponat nie od razu rzuca się w oczy. Jednak jest unikalnym: to pierwszy znaczek pocztowy z podobizną Franciszka Skaryny. Został wydany w 1921 roku. Znaczek jest bardzo rzadki, filateliści zakładają się, czyżby nie właśnie ten znaczek pocztowy był pierwszym białoruskim znaczkiem pocztowym, ponieważ, według niektórych danych, został wydany drukiem wcześniej, w 1918 roku. Jak pisze kolekcjoner Lew Kołosow: “W centrum znajduje się podobizna Skaryny, jest kopią z portretu grawerskiego z “Biblii”. Odznacza się wyjątkową precyzją w przerobieniu twarzy, figury, ubrania i innych detali. W górze jest napis cyrylicą “Białoruś. Poczta” (“Беларусь. Почта”). U dołu drobnym drukiem jest napisane łaciną “Franciszek Skaryna z Połocka. 1517 -1917”.

Oprócz tego rarytasu, znajdują się tu też inne znaczki pocztowe z podobizną krzewiciela oświaty, wydane w BRL (Białoruska Republika Ludowa), BSRR (Białoruska Socjalistyczna Republika Radziecka), w obecnych czasach.


Ekslibrisy


Białoruska książka i Franciszek Skaryna — to pojęcia nieodłączne. Często wizerunek pierwszego drukarza jest wykorzystany w ekslibrysach, stemplach prywatnych bibliotek. “Poprawny” ekslibris — to dzieło sztuki. Takich udzielił wiadomy kolekcjoner Oleg Sudlenkow. Oto skarynowska symbolika na ekslibrisie prywatnej biblioteki Michała Mickiewicza, syna Jakuba Kołasa. A oto niezwykły eksponat: “To nie tylko ekslibris wiadomego malarza Wiktora Szmatowa wykonany własnoręcznie — opowiada kolekcjoner. — Możemy też zobaczyć całą technologię. Oto pierwotny szkic, wykonany ołówkiem na papierze, drewniana deseczka, na której został wyrzeźbiony, odbitka”.

Twarz Skaryny na stemplu wygląda na zamyśloną, natchnioną: krzewiciel oświaty jest gotowy, aby zapisać rodzące się myśli. Dla nas, potomków, do pouczania.


Magnesy na lodówkę i bilet loteryjny


Za swoich czasów, 500-lecie Skaryny też nie minęło bez obchodów. Pięćdziesiąt lat temu, jeszcze w ZSRR, Ministerstwo Kultury BSRR zorganizowało jubileuszowe wydanie loterii. Losowanie odbyło się 7 września 1990 roku, a to były trudne czasy upadku starego układu politycznego. Oto bilet loteryjny z tamtych czasów. Nie wiem, czy coś wygrał. Chyba nie, oczywiście wtedy nie zostałby eksponatem na wystawie. Za to wygraliśmy wszyscy, bo mamy możliwość zobaczyć zabawny nostalgiczny artefakt. Ciekawe, czy była wtedy losowana lodówka, jakaś “warcząca”, na przykład “Mińsk”? Dzisiaj lodówka — to jeszcze jedno miejsce... dla propagandy. Tak, tak! Magnesy na lodówkę to właśnie to, co przywozimy zewsząd, to, co widzimy każdego dnia w kuchni. Białorusin po porostu powinien mieć podobiznę Franciszka Skaryny z Połocka na lodówce! Ileż ich tu, tych magnesów na lodówkę z jego portretem — do wyboru, do koloru!

Ludmiła Rublewskaja
Заметили ошибку? Пожалуйста, выделите её и нажмите Ctrl+Enter