Wiktor Alszewski należy do generacji malarzy, ktуra wkroczyła do aktywnego życia twуrczego w latach 70. poszukując nowego języka plastycznego. Jego twуrczość opiera się na najlepszych osiągnięciach białoruskiej szkoły malarskiej — metaforyczności, szczerości, poszukiwaniu piękna, plastyczności malarskiego rozwiązania.Dla Wiktora Alszewskiego poszukiwanie własnych środkуw wyrazu stało się podstawą twуrczości. Malarz jest wolny w interpretacji obrazu, po mistrzowsku łączy w jednym dziele rуżne chwyty plastyczne, reminiscencje ze sztuki klasycznej i estetykę ostatnich dziesięcioleci. Nie boi się twуrczych eksperymentуw, swobodnie transformuje swoje prace za pomocą nowych i tradycyjnych środkуw plastycznych. Wiktor Alszewski dąży do ujawnienia natury ludzkiej, ukazania zainteresowania problemami losu i przyszłości. Malarz uchyla zasłonę złudnego świata i własnego “ja”, skupia uwagę na znakach, w ktуrych ukrywa się osobisty stosunek do poznania wiecznych wartości życia.
Obrazy Wiktora Alszewskiego są niezwykłe i na długo zostają w pamięci. Wielkie, monumentalne dzieła, uwaga do symbolicznych szczegуłуw, i co najważniejsze chęć wyjścia poza granice tradycyjnej powierzchni obrazu, stworzenia rzeczy przestrzennej — wszystko to charakteryzuje malarza jako silną twуrczą osobowość, świadczy o indywidualności maniery artystycznej Wiktora Alszewskiego, filozoficznym rozumieniu życia, jej subtelnej i przenikliwej interpretacji, skali pomysłu artystycznego i dojrzałości zawodowej malarza.
W ciągu ostatnich dziesięciu lat Wiktor Alszewski został jednym z najbardziej znanych na Białorusi malarzy. Często i z powodzeniem wystawia obrazy. Względnie szybko zdobyty sukces nie przeszkadza mu w pracy, a raczej podnosi wymagania wobec siebie. Przy tym Wiktor Alszewski nie stoi osobno w środowisku białoruskich malarzy, jego obrazy organicznie uzupełniają ekspozycję dowolnej wspуlnej wystawy. Duże zainteresowanie jego twуrczością wykazują dyrektorzy galerii i historycy sztuki z innych krajуw.
Prace Wiktora Alszewskiego łączą obrazowość i konstruktywność budowania kompozycji. Malarz oddaje pierwszeństwo w swojej twуrczości nie tyle uczuciom, ile grze myśli, intelektualnym schematom, nieoczekiwanym eksperymentom konstruktywnym. Bawi się treścią obrazu, sensem a zarazem jego wyrażeniem zewnętrznym. Obraz nie staje się przez to zbyt racjonalny, zmysłowość obrazуw, zwłaszcza portretуw, zachowująca spontaniczność percepcji, przyciąga do jego płуcien uwagę zarуwno intelektualistуw, jak i masowego widza. Ta okoliczność zapewnia malarzowi niezmienny sukces także poza granicami Białorusi.
“Twуrczość dzisiaj jest niemożliwa poza światowymi tendencjami estetycznymi, plastycznymi, filozoficznymi — uważa Wiktor Alszewski. — Konieczność większej twуrczej otwartości uświadamia się poprzez dialog kultur”. Proces ten kryje w sobie dużo niespodzianek. Krąg białoruskich malarzy, aktywnie włączonych do światowych procesуw malarskich, nie jest tak szeroki, jak mуgłby być. Analiza międzynarodowych wystaw ostatniego dziesięciolecia — od paryskiej sali Pierre’a Cardina po Centralny Dom Malarza w Moskwie — nasuwa wnioski, że w tych projektach uczestniczą najczęściej ci sami malarze, wśrуd ktуrych jest i Wiktor Alszewski.
Malarz zawsze ostro reaguje na uznanie lub brak uznania w swoim kraju i za granicą. Europejski rynek sztuki, ktуry oswaja większość białoruskich malarzy, ma swoje specyficzne prawa. Przeżył już powrуt do dziedzictwa historycznego narodуw i uniwersalność projektуw modernizmu, i realistyczną obrazowość sztuki. Dzisiejsza Europa dąży do całkowitej przystępności dowolnych produktуw kulturalnych, do globalizacji wspуłczesnych rynkуw informacyjnych i kulturalnych. Szuka swojej przyszłości nie w czasie, a w przestrzeni, w grafice podrуży i migracji.
Jednym słowem obserwujemy globalny ruch wspуłczesnej sztuki, jej zdolność zachowania się w rуżnych warunkach kulturalnych, politycznych, społecznych, pozostania barwną i wzruszającą. Nie każdy znany na Białorusi malarz może oświadczyć, że jego twуrczość zdolna jest do włączenia w nieograniczone i jednocześnie sztywne ramy wspуłczesnego rynku, znaleźć rуwnowagę obrazowania i tematуw, ktуre jednakowo ciekawie odczytują się w rуżnych sytuacjach kulturalnych.
Wiktor Alszewski został reprezentantem nowego malarskiego myślenia, obejmującego uogуlnione obrazy światowej kultury. Na tematy jego prac składają się fragmenty historii i wspуłczesności, oderwane od gruntu prostolinijnej rzeczywistości, symbolika odczytywana poprzez uduchowienie obrazуw, służąca podstawą osobliwej filozofii malarza. Alszewski proponuje odbiorcy szyfr — wiele razy powtarzany w rуżnych pracach, utrwala w świadomości stałą autorską plastykę języka. Pokazana w rуżnych sytuacjach kulturalnych (malarz aktywnie wystawia obrazy w Norwegii, Włoszech, Niemczech, Rosji, Francji, Austrii), szyfr Wiktora Alszewskiego nabiera nowego brzmienia i zabarwienia.
Droga do konceptualnej wyrazistości w twуrczości Wiktora Alszewskiego, jak i innych reprezentantуw jego generacji, nie była łatwa. Skomplikowały ją zmiany, ktуre przyszło przeżyć młodym malarzom w latach 70. — 80. oraz na przełomie lat 90. i globalnych zmian w świadomości, ktуre wpłynęły na ostatnie dziesięciolecie XX wieku. Podstawa pierwotnego artystycznego poznania życia tej generacji wynikała z dawnych priorytetуw, akademizmu malarskiego myślenia. Nie wszyscy z tego grona potrafili znaleźć oryginalną autorską wizję i odpowidającą wspуłczesnym wymaganiom plastykę języka. Ci malarze, ktуrzy pokazali siebie jako ciekawych i nieordynarnych twуrcуw, przeszli długą drogę walki ze społecznymi stereotypami.
Epoka przemian zawsze komplikowała życie ludzi, zwłaszcza twуrczych. Wiktorowi Alszewskiemu nie tylko przypadło żyć w takiej epoce, ale i szukać swojego twуrczego credo, miejsca w sztuce, bronić nowych artystycznych idei, specyfiki malarskiej plastyki i autorskiej wizji obrazowości.
Pierwsze kroki poznania życia Wiktor robił na wsi, wśrуd malowniczych krajobrazуw Mohylewszczyzny. Wiktora Alszewskiego zawsze zasilała wiejska mądrość, szacunek do przyrody i wszystkiego, co stworzył człowiek, przekazane przez matkę. Dzisiaj, gdy malarz bierze do rąk długopis i w grubej w skуrzanej oprawie książce, jakby obliczonej na stulecia, zapisuje swoje wspomnienia i refleksje, wspomina o cieple stosunkуw międzyludzkich w dzieciństwie. Jest to ten fundament, na ktуrym opierały się upуr i pewność każdego kroku. Upуr — gdy cztery razy prуbował dostać się na Białoruski Państwowy Instytut Teatru i Sztuki na wydział monumentalny. Pewność — w swoich dążeniach i ambicjach, niezwykłych dla młodego człowieka, ktуry przyjechał ze wsi.
Jak wspomina Gabriel Waszczenko, malarz narodowy Białorusi, profesor, уwczesny kierownik katedry sztuki monumentalno-zdobniczej, “Wiktora Alszewskiego zawsze wyrуżniały wytrwałość i upуr. Dla malarza to wspaniałe cechy charakteru. W samodzielnym życiu najważniejsze są siły dla codziennej pracy, poszukiwania swojego nurtu, własnego miejsca w sztuce, ktуre potem uznają wszyscy. Ale pierwsze kroki na tej drodze zawsze są trudne. Wiktorowi Alszewskiemu wpojony w dzieciństwie upуr pozwolił wejść do grona najlepszych reprezentantуw teraz już średniej generacji”.
Wiktor Alszewski miał szczęście. Trafił na katedrę nie tylko w momencie jej szczytowego rozwoju. Pogrążył się w atmosferze wolnej twуrczości. Sztuka monumentalna, ktуra z istoty swej tworzyła obrazy “unoszące się” nad ziemią, zamiast określoności wymagała uogуlnienia, uwypuklenia głуwnego i znakowego w kompozycji i to zmieniało myślenie młodych malarzy. Absolwenci nie tylko opanowali sztukę mozaiki, malowideł, enkaustyki i witrażu, operowali abstrakcyjnymi kategoriami, zwracali uwagę na formę i poszukiwanie plastyki wyrazu.
Wiktor Alszewski — reprezentant, jak sam określa swoją twуrczość, “nowej rzeczywistości” — kształtował się nie jeden rok. Dla niego był to etap pokazania siebie jako mistrza, potrafiącego uogуlnić temat, poszukującego w wielowymiarowych kompozycjach metaforyczności uniwersalnego brzmienia. Od początku w twуrczości żył narodowymi ideami, jak i jego koledzy, młodzi malarze, identyfikujący Białoruś jako historycznie ukształtowany ogуł w świecie.
Jednocześnie z przełomem w świadomości ludzi pod koniec lat 80. zmieniła się twуrczość malarza Alszewskiego. Coraz częściej figury na jego ogromnych obrazach stawały się abstrakcyjne, odrealnione. Oddalała się perspektywa, zmieniała się kolorystyka.
Co prawda pejzaż nie zniknął całkiem z twуrczości Alszewskiego, ale jest mało znany szerokiej publiczności. Większość pejzaży malarz przywiуzł z podrуży, stały się częścią sprawozdań wędrownika, obrazową informacją o zwiedzonych miejscach.
Portretami natomiast Wiktor Alszewski zawsze się pasjonował. Wydawałoby się, co może być bardziej konkretne niż portret? Malarz prуbuje dokładnie uchwycić istotę człowieka, jego przyzwyczajenia, przeżycia. Wychodzi z emocjonalnego wrażenia, wizerunku, ktуry powinien wzruszać, przyciągać uwagę. Stąd dynamiczne, plastyczne kobiece sylwetki, łabędzie szyje, uwydatnione, a nie ukryte ubraniem kobiece kształty. Kobiety na obrazach Alszewskiego są tajemnicze i atrakcyjne, ich ujęcie jest niezwykle poetyckie.
Malarz lubi malować także portrety mężczyzn. Ale jest w nich więcej dokładności, podobieństwa do pierwowzoru. Na obrazach jest dużo jaskrawych plam, odwołanie do zawodu, odbicie działalności i charakteru.
Twуrczej drodze Wiktora Alszewskiego zawsze towarzyszyły dojrzałość refleksji i malarskich rozwiązań. Interesował go cały świat, ludzie i ich myśli, losy, osobiste przeżycia, podrуże i sama sztuka. Burzliwe wydarzenia w życiu kraju nie ominęły pracowni malarza. Nie znalazły w jego twуrczości bezpośredniego odzwierciedlenia. Przy tym stawały się podstawą filozoficznego pojmowania, skupiały na przeszłości, tworzyły nowe obrazowe struktury.
Wiktor Alszewski zawsze był skłonny do malowania ogromnych płуcien, monumentalnych obrazуw, nie obciążonych szczegуłami kompozycji. Z czasem te upodobania coraz bardziej rozwijały się w stronę znakowości i metaforyczności aż wreszcie stały się własną filozofią malarza.
Najważniejszy symbol to rycerz w zbroi. Co to? Okrutność? Szlachetność? Dyktat siły, prawa? Każdy decyduje sam. Pod zbroją niektуrych jeźdźcуw wyczuwa się pustka. Może to być niewidzialna potężna siła albo jej iluzja. Prawdopodobnie, jak zaznaczyła niemiecki historyk sztuki Barbara Eberhard w opinii o twуrczości Wiktora Alszewskiego, mуwi to o sprzeczności pragnień i możliwości.
Sam malarz określa swoją twуrczość jako “nową rzeczywistość”. Zachodni krytycy mуwią, że Alszewski jest surrealistą. Sam malarz nie zaprzecza, jeden z obrazуw poświęcił pamięci Salvadora Dalego, gdzie na czerwonym tle bije serce słynnego mistrza. Nasze czasy na pozуr nie są obecne na obrazach, ale w każdym z nich zawarty jest pulsujący nerw wspуłczesności. Nie da się przed tym ukryć — w żadnej alternatywnej rzeczywistości, w żadnej innej przestrzeni.
Każdy jego obraz to tajemnica. Pustynia i wędrownik, ktуry niesie na plecach świątynię. Centaur schwytany na lasso chwila przed upadkiem do bezdonnej studni. Nieuzbrojeni wojownicy, idący na oślep przez zalaną zimnym światłem księżyca rzekę. Ikar spadający w dуł, symbolizujący rozdźwięk między pragnieniami duszy a możliwościami ciała. Zegar jako symbol czasu i przestrzeni, ptaki — ludzie, koło — wrzeciono życia, muszle — domy, sowy — mądrość. Zebrane razem na pierwszy rzut oka niczym nie związane figury i rzeczy postrzegają się irrealnie jako zaszyfrowane posłanie. Sztuki plastycznej nie można odczytywać powierzchownie, uważa malarz. Obraz nie jest kopiowaniem zewnętrznej formy. Malarz daje do zrozumienia, że postrzeganie sensu jego obrazуw zależy od wyobraźni. Nie należy zamykać się na stereotypach, a dać wolę wyobraźni, zaufać intuicji i emocjom.
Wiktor Alszewski nie tworzy tylko obraz artystyczny. To jego osobiste pojmowanie świata, jego doświadczenie, przez ktуre stawia diagnozę naszym czasom. Jego filozofia budowana jest na osobistych wrażeniach od podrуży, tego, co przeczytał, o czym myślał.
Podrуże i filozoficzne refleksje, zebrane w jeden system w twуrczości Wiktora Alszewskiego, materializowały się w jego pracach, globalizowały twуrczość malarza poprzez szyfr. Pojmowanie życia Wiktora Alszewskiego ukształtowało się w Norwegii, gdzie przebywał przez rok jako stypendysta Ministerstwa Edukacji Norwegii, a także w czasie licznych wyjazdуw za granicę.
W latach 90. rozpoczął się nowy etap twуrczości Wiktora Alszewskiego. Zwraca się do historii powszechnej, korzysta z niej w serii “Listy czasu”. To, co malarz uważa za kluczowe w historii, wychwytuje z kontekstu czasu i sytuacji architektonicznej. Kopuły i kolumny, elewacje i portale, sfinksy i piramidy, San Pietro i Krzywa Wieża w Pizie, architektura Białorusi, Rosji, Włoch, Francji, Egiptu. Alszewski częstokroć nie akcentuje uwagi na absolutnej precyzji lub rozpoznawalności, zabytki stają się dla niego częścią pejzażu, to ślady, znaki działalności człowieka, iluzje i nowe zjawiska czasu i przestrzeni. Każdy znak, figura, gest stają się nicią łączącą go ze sobą samym, z wyznaczeniem swojego miejsca w świecie, z życiową filozofią.
Dwa ważne wydarzenia niedawno uzupełniły twуrczą biografię Wiktora Alszewskiego. Na mocy rozporządzenia prezydenta Białorusi malarzowi przyznano Nagrodę Państwową w dziedzinie sztuki za serię obrazуw dla zespołu pałacowo-ogrodowego w Homlu. Kolejną personalną wystawę malarz zadedykował ogłoszonemu w kraju Rokowi Ziemi Ojczystej i 65. rocznicy wyzwolenia Białorusi od faszyzmu. Właściwie to szereg jego wystaw, ktуre odbędą się w miastach obwodu mohylewskiego. Widzowie obejrzeli już najlepsze prace autora w Biełyniczach, Szkłowie, Kryczewie, zostały Bobrujsk i Mohylew. Tej wystawowej trasie nadano nazwę “Legendy naszej cywilizacji”. Malarz nadal poznaje w swoich pracach życie, jego filozofię.
Wiktor Michajłow
