Андрэй Федарэнка. Жэтон на метро
Мiнск, Мастацкая лiтаратура, 2020Новую кнiгу Андрэя Федарэнкi даўно чакалi прыхiльнiкi ягонай прозы. А прозу Федарэнкi прынята называць традыцыйнай. Вiдаць, аўтар паставiў задачу разбiць стэрэатыпы наконт самога сябе, таму што фармальна напiсаў трылер, па ўсiх законах дэтэктыўнага жанру. Так, каб шмат версiй, каб фальшывыя канцоўкi, каб саспенс, як кажуць, нагнятаўся… Але мне здаецца, што i ў сюжэце рамана, i ў пазiцыi аўтара закладзеная гульня з чытачом: хацелi дэтэктыву? Вось вам дэтэктыў! Бо за звыклымi схемамi знаходзiцца зусiм iншае. Напрыклад, развагi пра беларускую культуру i лёс беларускага пiсьменнiка: «У нас няма чытацкай масы, якую можна было б прааналiзаваць i зразумець, што яна хоча. У нас сто, ад сiлы дзвесце чытачоў, якiя сумленна чытаюць усё, што мы пiшам. Але яны хутчэй блiзкiя сябры, суаўтары, чым чытачы». Ёсць апiсаннi, за якiя Федарэнку любяць чытачы i крытыкi: «Неба выпуклае, як кропля, усярэдзiне сiняя, па баках светлая. Некалi трэба было даказваць, што Зямля круглая, гэта ж так вiдавочна. Аблокi марудна плывуць па небе, як iльдзiны па блакiтнай вадзе. Дзве жаўтлявыя iвалгi ў кроне асiны над галавой спяваюць адна адной цi то спаборнiчаюць, якая лепш». Экзiстэнцыйныя развагi: «Жыць ахвота! Вось i будзеш жыць — кветкаю, коранем бярозы, травой, пяском, воблакам. Калi пашэнцiць, iвалгай». Сюжэт раскрываецца, як кiтайскi куфэрак, калi пад чарговай накрыўкай апынаецца наступная. Кожны герой атрымае трыбуну, каб выказаць сваю версiю падзей. Рэальнасцяў акажацца шмат. Спрацуе i артэфакт — той самы жэтон на метро, якi захоўваецца ў калекцыi галоўнага героя, паэта Вiктара Рака. Што нагадвае гульнi лiтаратараў мiнулага, калi трэба было зрабiць рухавiком дзеяння нейкi звычайны прадмет, напрыклад шклянку вады альбо веер.
Паэзiя перыяду Вялiкай Айчыннай вайны. Залатая калекцыя беларускай лiтаратуры. Т. 19
Мiнск, Мастацкая лiтаратура, 2020У прадмове да гэтага тому доктар фiлалагiчных навук, прафесар Алесь Бельскi сцвярджае: «Калi падвялi вынiкi Другой сусветнай вайны i вызначылi дзесяць фактараў, якiя абумовiлi перамогу над фашызмам, адным з галоўных, вызначальных была названая лiтаратура». Дзевятнаццаты том «Залатой калекцыi беларускай лiтаратуры» прадстаўляе гэтую магутную зброю — творы беларускiх паэтаў, напiсаныя ў трагiчную эпоху. Сярод аўтараў — i класiкi Якуб Колас, Янка Купала, Максiм Танк, Кандрат Крапiва, i паэты‑франтавiкi, слава да якiх прыйшла пасля вайны, — Анатоль Вялюгiн, Кастусь Кiрэенка, Пiмен Панчанка. I тыя, хто загiнуў падчас ваенных падзей, не паспеўшы напоўнiцу рэалiзаваць свой талент, кшталту Мiколы Сурначова i Аляксея Коршака. Хвалююча чытаць вершы, пад якiмi пазначаныя даты i месцы напiсання, што сведчаць: верш ствараўся ў самым пекле ваенных дзеянняў цi ў гiтлераўскiм астрогу. Янка Непачаловiч, якi быў сувязным партызанскай брыгады iмя С.М.Кiрава, у 1944‑м пiша верш «Явачная кватэра»:
Дуб‑волат пры цiхай паляне,
Што з бурай змагаўся не раз,
Ад штаба ўручае заданнi
I звесткi прымае ад нас.
I гэта не выдуманая мастацкая дэталь, а свежы ўспамiн. А Паўлюк Прануза свой верш пазначыў так: «1945 г. Рэйхстаг».
Не экскурсантам, а салдатам,
Абпаленым агнём баёў,
З гранатамi ды аўтаматам
На дах рэйхстага я ўзыйшоў.
Стваралiся ў той час не толькi творы грамадзянскага пафасу, але i выдатныя ўзоры любоўнай лiрыкi, i пейзажныя вершы, i байкi. Аб’ёмiсты, больш за восем соцень старонак том дазваляе ўбачыць панараму паэзii ваеннай пары i адкрыць для сябе шмат новых яе складнiкаў.
Во время Великой Отечественной войны писали не только гражданскую лирику, но и любовную.
Франсуаза Саган. Любите ли вы Брамса?
Санкт‑Петербург, Азбука, 2019Говорят, романы Франсуазы Саган — о любви. Но они скорее о еще более мимолетном — о счастье, которое, несомненно, зависит от любви. Про тоску о счастье и невозможность его задержать. Увы, люди делают несчастными друг друга, даже когда прекрасно понимают, как добиться обратного. Молодой художнице Поль — тридцать девять. Когда‑то она бросила мужа, посчитав его скучным. Теперь у нее постоянный друг Роже, брутальный харизматичный мужчина, который вроде и любит, но так, как ему удобно. Приходит, когда захочет, позволяет себе необязательные интрижки и отгоняет понимание, что его женщина несчастна. Ее пугают одиночество, ненадежность отношений. Но Поль не решается сказать об этом эгоистичному Роже. Он‑то себя ничем связывать не хочет. А вот когда за Поль начинает ухаживать юный красавец Симон, Роже занервничал. В общем, звучит как пересказ сюжета мыльной оперы. Отличие — в нюансах, в психологической точности и попытке проанализировать запутанные чувства и признания. Как писала о прозе Саган писательница и философ Симона де Бовуар: «Самое трудное в любовных приключениях женщины, в которых принимает участие не только ее душа, но и тело, — это встретить мужчину, которого она считает равным себе и который при этом не считает ее ниже себя».
Издания для обзора предоставлены книжным магазином «Академическая книга», Минск, пр. Независимости, 72
