Zadanie jest ambitne. Taki wysoki poziom rozwoju nauki trudno osiągnąć, a bez odpowiedniej bazy w ogóle nie jest to możliwe. Przy tym białoruscy uczeni twierdzą: w ostatnich latach doszło do poważnego przełomu w stawaniu i rozwoju biotechnologii w kraju, które stanowią podstawę klastera innowacji bazowych nowego VI układu technologicznego.
Wyraz “biotechnologie” dla większości z nas brzmi obco. Raczej przywołuje z pamięci sceny z amerykańskich horrorów, gdy specjaliści w białych fartuchach hodują w podziemnych laboratoriach różne paskudztwo. W rzeczywistości wcale tak nie jest. Ogromny postęp, jaki zaszedł w biologii w ciągu ostatnich dziesięciu lat, rozszerzył zakres zastosowania procesów biologicznych w produkcji. Są pożyteczne w wielu branżach gospodarki: rolnictwie, opiece zdrowotnej, przemyśle lekkim, chemicznym, farmakologii. Dzięki biotechnologiom produkuje się antybiotyki, hormony, szczepionki, systemy diagnostyczne, bioplastiki, wyroby z komórek. Na potrzeby rolnictwa hoduje się nowe gatunki roślin i zwierząt, dodatki paszowe, aminokwasy, enzymy paszowe, preparaty probiotyczne. Dla przemysłu spożywczego — zakwasy, enzymy spożywcze, drożdże, spirytus, produkty wyżywienia funkcjonalnego i leczniczego.
Gospodarka Białorusi zależy od importu różnych produktów biotechnologicznych. Według danych Komitetu Statystycznego w 2011 roku wielkość dostaw importowych do kraju mieszanek paszowych, kwasu mlekowego, biokonserwantów, koncentratów bakterii, enzymów przekroczyła kwotę 220 milionów dolarów USA. Poszczególne rodzaje produktów biotechnologicznych produkowane są w kraju, ale przed nami stoi zadanie, dotyczące zwiększenia produkcji biotechnologicznej nawet dla potrzeb kraju, nie mówiąc już o eksporcie.
Pierwszym krokiem w drodze rozwiązania tego zadania był program rządowy “Innowacyjne biotechnologie” w latach 2010-2012 i na okres do 2015 roku.
Możemy dokonać pewnego podsumowania. W ciągu ostatnich trzech lat według białoruskich opracowań założono siedem nowych zakładów, rozwinięto produkcję około trzydziestu nowych produktów. Strategia zakłada zastąpienie importu dla ogromnego wspólnego rynku Białorusi, Rosji i Kazachstanu. Szczególnie ważne są branże rolne i farmaceutyczne, mające największy potencjał wzrostu. Wielkie znaczenie nadaje się wdrożeniu technologii komórkowych. Chodzi o leczenie przy pomocy komórek macierzystych oparzeń, wrzodów, sklerozy, białaczki, stawów i in. W grudniu bieżącego roku w Narodowej Akademii Nauk rozpoczął działalność ośrodek medycyny regeneracyjnej, który będzie zajmować się leczeniem schorzeń z zastosowaniem różnych komórek, w pierwszej kolejności komórek macierzystych w przystępnej dla Białorusinów cenie. Według białoruskich technologii produkuje się nowoczesne leki generyczne i substancje farmaceutyczne, w tym przeciwwirusowe i przeciwnowotworowe. Są to inteligentne leki, nowe preparaty nie tylko dla Białorusi, ale i dla państw obszaru poradzieckiego. Do 2015 roku uruchomionych zostanie 10 nowych przedsiębiorstw według norm GMP, co pozwoli produkować ponad 300 różnych produktów farmaceutycznych, zwiększyć wielkość produkcji co najmniej trzykrotnie.
Opinia specjalisty
Ihar Wałatoŭski, akademik Narodowej Akademii Nauk, kierownik laboratorium Instytutu Biofizyki i Inżynierii Komórkowej, kierownik naukowy programu rządowego “Innowacyjne biotechnologie”:
— Nasz kraj jeszcze w latach 2000-2010 według poziomu badań biotechnologicznych i opracowań, ich wdrożenia w przemysł nie nadążał za rozwiniętymi państwami, chociaż istniały przesłanki do stworzenia rozwiniętego sektora biotechnologicznego gospodarki. Podczas I zjazdu uczonych Białorusi problemy biotechnologii stanęły bardzo ostro. W efekcie zgodnie z poleceniem głowy państwa powstał program rządowy “Innowacyjne biotechnologie” w latach 2010-2012 i na okres do 2015 roku. Faktycznie stymulowało to pojawienie się w kraju nowego sektora gospodarki, odpowiedniego poziomu światowego. Program wyznaczył konkretne zadania. Po raz pierwszy na obszarze poradzieckim próbuje rozstrzygnąć problem kompleksowo w obrębie współczesnych dziedzin nauki biotechnologicznej, a mianowicie biotechnologii rolnej (uprawa roślin i hodowla zwierząt), biotechnologii medycznej, biotechnologii dla przemysłu spożywczego, bioenergetyki.
Celem nadrzędnym jest całkowite zaspokojenie w 2015 roku zapotrzebowania rynku wewnętrznego na koncentraty bakterii dla przemysłu mleczarskiego, preparaty z osocza krwi, preparaty probiotyczne i adsorbenty, które dotychczas importowano, oraz zastąpić 80 procent importu na rynku biopestycydów, 85 procent preparatów weterynaryjnych, 25 procent przeszczepów szpiku kości. Zaczynaliśmy od zera, całkowicie importowaliśmy produkty. Zaplanowano również założenie produkcji biopaliwa i zajęcie 8 procent rynku krajowego oleju napędowego, 12 procent — rynku biobenzyny. Do 2015 roku wielkość produkcji innowacyjnych produktów biotechnologicznych wyniesie ponad 500 miliardów rubli rocznie, substytucja importu — około 150 milionów dolarów USA. Nie możemy również zapominać o eksporcie, przekroczy 60 milionów dolarów USA.
Do rozwiązania tych zadań sporządzamy nowy program “Innowacyjne biotechnologie 2” na okres od 2016 do 2025 roku. Przy tym bierzemy pod uwagę polecenia prezydenta, wydane w marcu bieżącego roku podczas posiedzenia z udziałem czołowych uczonych kraju.
Do 2020 roku branża biotechnologiczna powinna osiągnąć wielkość produkcji równą 500 milionom dolarów USA, a wielkość eksportu produktów biotechnologicznych — około 100 milionów. Zakłada się dalszy rozwój białoruskich biotechnologii, stworzenie nowych przedsiębiorstw. W kraju pojawi się między innymi produkcja małotonażowa dotycząca wydzielenia laktoferyny człowieka z mleka kóz transgenicznych.
Wiaczasłaŭ Iwanoŭ
