Як сведчыць рэлігійны каляндар, 15 лютага праваслаўныя вернікі адзначаюць Стрэчанне Гасподняе. У беларускім народным календары гэта свята вядома як Грамніцы — дзень сустрэчы зімы з летам, свята свечкі і «жывога агню», які ачышчае і абараняе чалавека ад злых духаў.
Назва «Грамніцы» паходзіць ад імя язычніцкага бога Грамаўніка, або Перуна, — уладара навальніц і дажджу. Галоўны атрыбут свята — васковыя свечкі, якія асвячаліся ў гэты дзень у храме і надзяляліся магічнымі функцыямі. Раней грамнічныя свечкі рыхтавалі самастойна і, як правіла, у бліжэйшую да свята суботу. Свечку стараліся зрабіць як мага большую. Лічылася, што ад яе памеру залежыць сямейны дабрабыт. Пасля асвячэння ў храме, пішуць этнографы Янка Крук і Аксана Катовіч, свечку прыносілі дадому, запальвалі каля парога і яе агнём крыжападобна падсмальвалі кожнаму з членаў сям'і валасы на галаве. Пасля са свечкай абыходзілі ўсю хату, каб ачысціць жыллё ад ўсялякай нечысці. Заходзілі з ёй і ў хлеў, каб абараніць жывёлу.
З Грамніцамі звязаны і шэраг метэаралагічных прыкмет. Вялікі мароз на свята азначаў, што снег праляжыць нядоўга, а лета будзе пагоднае і сухое. Мяцеліца прадказвала доўгую вясну, а пацяпленне ў гэты дзень сведчыла пра раннюю вясну і непагоднае лета з невялікім ураджаем: «На Грамніцы адліга — з ураджаю будзе хвіга».
Больш падрабязна пра традыцыі і прыкметы свята можна будзе даведацца заўтра, 13 лютага, у Беларускім дзяржаўным музеі народнай архітэктуры і побыту падчас абрадавага мерапрыемства «Грамніцы». У праграме — майстар-клас па вырабе грамнічнай свечкі, частаванне гарбатай з зёлак, беларускія народныя забавы і танцы, карагоды і спевы каля вогнішча.
mila@sb.by
