Мы заўсёды чакаем яго ў спякотныя летнія дні і радуемся, калі загляне да нас хоць ненадоўга
Амаль два тыдні стаяла нясцерпная гарачыня, ад якой проста не было паратунку, знясілелі людзі і прырода. Удзень тэмпература паветра — пад 30 градусаў, і гэта ў цяні. Злая спёка даймала ўсюды, марнела лісце на дрэвах, агуркі і цыбуля на агародах пад вечар так вялі, што на іх шкада было глядзець. Шустрыя вераб’і зашыліся ў глухія куточкі, ім было зусім нявесела, бо нельга размяць крылы. Толькі пад раніцу ў паветры крыху плыла лёгкая жывая прахалода, але ж яе хутка з’ядалі пякельныя прамені сонца.
Сёння раніцай я не пачуў пчалінага гудзення на нашым агародзе, не ўбачыў ні адной гэтай руплівіцы. Ага, пчолы не рызыкуюць далятаць сюды кіламетра з паўтара ад сваіх вулляў, а так яны паводзяць сябе, па народных прыкметах, перад дажджом. І сапраўды, гадзіне а дванаццатай з захаду паволі нацягнулася хмара. Праўда, усё неба яна не абняла, але над нашай вёскай навісла густа і шматабяцаюча. “Божа, пашлі дожджык, ну хоць на дзесяць хвілінак”, — амаль моляцца вяскоўцы, асабліва дачнікі. Яны прыдбалі ў вёсцы пустуючыя зямельныя ўчасткі і са сваёй практыкі даўно ведаюць: такая хмара ў спякотны летні дзень — якраз тое нябеснае збаўленне, якое не дасць загінуць ураджаю, што так даглядаюць і песцяць пенсіянеры-дачнікі на сваіх сотках.
І вось першыя кроплі ўпалі на зямлю, яны быццам гукі доўгачаканай музыкі. Але ж пакуль радасці мала, бо з далёкага дзяцінства памятаю: калі дождж пачынаецца буйнымі кроплямі, ён нядоўгі, хутка скончыцца. Таму са зразумелым хваляваннем і непакоем чакаю, што ж будзе далей.
А пачалося тое, што можна назваць святам дажджу ў спякотны ліпеньскі дзень, якое прыносіць усяму жывому столькі радасці, задавальнення, надзеі. Дождж зачасціў, буйныя кроплі гулка барабаняць па даху хаты, шалясцяць у траве, у кронах дрэў, збіваючы пажаўцелае лісце. Вохці, забаўны малюнак: на галінцы грушы сядзіць верабей. “Што такое, — думаю, — чаму ён не хаваецца ад дажджу?” Бачу, верабей раз-пораз атрасаецца, ды так энергічна, што ажно пырскі з яго ляцяць ва ўсе бакі. То падыме адно крыло, то другое, адкрываючы свае бакі дажджу. Потым зноў сядзіць некалькі секунд нерухома. Усё зразумела: практычны верабей скарыстаў зручны момант і прымае халодны душ. Нічога не скажаш, разумная “задума” пры такой гарачыні. Ну вось, атрымаў задавальненне, пакінуў галінку і весела паляцеў да густога куста парэчак.
Дождж ужо не барабаніць, а густа шуміць навокал, шугае на поўную сілу — густы, спорны, здаровы. Па вуліцы бяжыць паток вады, разліваюцца лужыны. Злёгку ўздрыгваюць кветкі, трава, канешне ж, ад прыемнага дотыку кропель з неба, у якіх столькі жывой сілы. Мы з жонкай глядзім на гэты вясёлы разгул стыхіі з радасцю і нейкім непакоем. Радасць ад таго, што нарэшце дачакаліся такога дружнага дажджу, што жыццё вернецца на нашы агароды. Хвалюемся ж таму, каб хаця б не лівень, не град: што тады застанецца ад нашых дбайна дагледжаных градак...
Прайшло хвілін дваццаць, і ўсё сціхла. Дождж перастаў нечакана, хмара пасунулася на поўнач, выглянула яркае сонца, і ўсё навокал зазіхацела, заіграла рознымі колерамі. Выходжу з хаты, іду па мокрай траве — якая асалода: трава мяккая, пяшчотная і вельмі цёплая, адчуваю, як мае ногі прымаюць ад яе прыемную свежасць і здаровую сілу. Быццам срэбранымі пацеркамі, асыпаны дрыготкімі кроплямі кроны дрэў, кусты парэчак, кветкі і нават лісце зялёных агуркоў на градках. А як лёгка дыхаецца. Усё гэтае хараство, свежасць, вясёлы настрой, што жыве навокал, убіраеш у сябе...
У вёску прыехала, расплёскваючы лужы, спажывецкая аўталаўка, прывезла прадукты. Вадзіцель здзіўлена пытаецца: “У вас быў дождж? Во пашанцавала, кіламетра паўтара адсюль не выпала ні кроплі”. — “Дык гэта ж летні дождж, — адказваюць вяскоўцы. — Ён часцей за ўсё ідзе паласою, нядоўгі, наляціць хмара, сыпане з яе добра, хвілін праз дзесяць, глядзіш, неба чыстае і зноў ззяе сонца. Але ж і такі кароткі дождж, дзякуй Богу, як падарунак з неба, няхай часцей прыходзіць да нас”.
Дажджы бываюць розныя, і ў гэтым вялікая мудрасць, практычнасць, жывая сіла нашай матухны-прыроды. Бадай, самыя жаданыя яны ў маі, калі кожная расліна так хоча вільгаці. Чакаем мы дажджу ў чэрвені—ліпені, калі гарачае сонца высушыць зямлю. Даўно пераканаўся, што ўсю прыгажосць, сілу і дабрыню летняга дажджу поўнасцю можна адчуць толькі ў вёсцы. Ах, як некаторыя гараджане баяцца, каб летам не застаў іх нечакана дзе-небудзь дождж. Калі збіраюцца на работу ці ў выхадны дзень на прыроду за горад, абавязкова некалькі разоў праслухаюць прагноз надвор’я, глядзяць, якое неба, на ўсякі выпадак бяруць з сабою парасоны.
Канешне, трапіць за горадам пад густы лівень — радасці ніякай. Калі няма дзе схавацца, то і прамокнеш да апошняй ніткі, а ў дзяўчат, жанчын нічога не застанецца ад прыгожай прычоскі, макіяжу. Але гэта лівень, ён амаль заўсёды прыходзіць з навальніцай.
Кароткі ж вясёлы дождж, пра які мой аповяд, ну чым, скажыце, не задавальненне. Успамінаю сваё пасляваеннае дзяцінства, калі маці жала сярпом у полі жыта, бацька вязаў снапы, а я, колькі хапала сіл, насіў іх у адно месца. І тут мы потым ставілі бабкі, так называлі кучкі з некалькіх снапоў, шчыльна пастаўленых разам і абавязкова каласамі ўверх. Работа надзвычай цяжкая. Пад спякотным сонцам, на разагрэтым полі, дзе няма ніводнага дрэўца, каб перадыхнуць у цяньку.
І вось іншы раз налятаў дождж, ну зусім такі, як гэты цяпер, у нашай вёсцы. Куды схаваешся? Сядзім каля гэтых самых бабак, мокнем, а настрой добры. “Дожджык жыцейку не страшны, — разважала маці. — Скончыцца, прыпячэ сонейка, каласы адразу і прасохнуць, можна жаць. Летам гэта заўсёды так. А дождж патрэбны і ўсяму полю, і лугу, і агародам. Нездарма ж кажуць, што дожджык у пору — ураджай угору”.
Мне зусім не сядзіцца каля бабак. Выбіраюся на мокрую цёплую пожню, кірую да недалёкай сцяжынкі. Да мяне бяжыць мой сябар з суседняга поля. І мы давай гойсаць па цёплых лужынах. Якая ні ёсць, а ўсё ж забава для вясковых падлеткаў. Бегаем пад ласкавым дажджом і пяём песеньку, прыдуманую для нас дарослымі: “Хмарка, не спяшайся,// Ты над полем затрымайся,// Сып свае дажджынкі// На ўсе раслінкі.// Гэта шчасце з неба,// Значыць, будзем з хлебам,// З бульбай і капустай,// Сып жа, хмарка, густа”.
Песенька зусім простая, ды сэнс у ёй глыбокі: дождж — значыць, не збяднее сялянская хата, і на стале будзе не толькі хлеб. Такую жыццёвую філасофію з самага дзяцінства даводзілі нам бацькі.
У жыцці селяніна на працягу года шмат розных з’яў. Але дождж у пару — заўсёды свята, хоць і маленькае, але жаданае і радаснае.
