— Сцены, што вы малюеце, iснуюць у рэальнасцi? Надта ўжо яны падобныя на шчымлiвыя сны пра бабульчыну цi бацькоўскую хату — ваш успамiн?
— Усё абсалютна рэальнае — без натуры я i кроку не ступлю. Сцены выпадковыя, спецыяльна я iх не шукаю, але «свае» бачу адразу, адзначаючы структуру, якая дазволiць мне зрабiць пераканаўчы мастацкi вобраз.
— Заўважу, вельмi цёплы вобраз. Абсалютна кожная з вашых работ выклiкае менавiта такое адчуванне, нават калi фарбы халодныя.
— Ну, я на тое i скiраваны, не люблю агрэсii, не нашу яе нiколi ў сабе, раблю тое, што адпавядае майму светапогляду, светаўспрыманню. I ствараю гэта найперш для сябе. Падазраю, што ва ўсiх так, калi твор не прызначаецца наўмысна для пакупнiка. Кожны, хто думае, наiўна цi не, што стварае мастацтва, натуральна, робiць яго для сябе i Госпада Бога. Высока гучыць, але так i ёсць. Выканаў пастаўленую задачу, атрымаў задавальненне, значыць, знойдзецца дзясятак, а то i болей людзей, якiя адчуюць тое ж задавальненне побач з тваiм творам. Магчыма, што i з настальгiчнай ноткай смутку, бо я малюю тую Беларусь, ды i не толькi Беларусь — той непаўторны свет, якi знiкае на нашых вачах. Адна з маiх задач — узяць банальную рэч, што не ўспрымаецца людзьмi як мастацкая катэгорыя: дровы пасечаныя, бярвенне гнiлое — i зрабiць з гэтага не проста арт–аб’ект, а сучасны. Бо мой рэалiзм не зусiм i рэалiзм, ён на мяжы самых радыкальных i палярных стыляў мастацтва. Заснаваны на прынцыпах канструктывiзму, якiмi кiраваўся Аляксандр Родчанка на пачатку мiнулага стагоддзя, на прынцыпах Малевiча, якi ўплывае на мяне вельмi моцна, хаця, можа, гэта i не так вiдавочна.
— Дазвольце яшчэ пытанне з боку дылетанта — колькi рознакаляровых алоўкаў вы выкарыстоўваеце звычайна на адну работу? Надта ж багата фарбаў усюды...
— Звычайна — 2 каляровыя i 2 простыя. У сваiх малюнках я стрыманы да мiнiмалiзму, рэгламентаваны да таталiтарнай жорсткасцi. Не тое што ў вершах — таму я свядома i не даваў нiякiх рэпрадукцый у сваёй кнiжцы, бо гэта дзве паралельныя плынi, якiя не перасякаюцца. Хаця магу сказаць, што да вершаў я не менш патрабавальны. I ў тэкста павiнна быць абсалютна дасканалая форма, у сэнсе гучання, энергетыкi, вагi слова. Слова ж мае вагу.
— Узгадаеце свой самы першы верш?
— У 1995 годзе я крочыў праз парк Чалюскiнцаў...
— Нечакана — многiя пачынаюць рыфмаваць яшчэ ў юнацтве.
— Безумоўна, i са мною так было. У старэйшых школьных класах вершы фантанавалi i з мяне. Падсеў тады на паэзiю, як на наркотык. Нават сёння на спрэчку гадзiн 5 магу чытаць вершы розных паэтаў на памяць.
— З каго пачняце?
— Багата з каго — з Барадулiна, Караткевiча, Бунiна, Пастэрнака, Вазнясенскага, Еўтушэнкi, урэшце, «маiх» паэтаў шмат. Што да ўласнай рыфмаванай
творчасцi, на самым пачатку гэта была iмiтацыя, я даволi хутка навучыўся быць графаманскiм Ясенiным, Еўтушэнкам, нават друкаваў гэтую iмiтацыю на старонках газет. А ў 1986–м, калi мая свядомасць стала ўжо абсалютна беларускай, а ўсе тэхнiчныя вершаваныя навыкi засталiся рускамоўнымi, узнiк крызiс жанру. I я забаранiў сабе гэтым займацца, гадоў да 40 рабiў з сябе толькi мастака. Безумоўна, вершы ад мяне нiкуды не падзелiся, я «захварэў» на пераклады. Пераклаў нават складаныя рыфмы Бунiна — паехаў са сваiмi навучэнцамi са школы Ахрэмчыка на практыку, узяўшы з сабою кнiжку Бунiна, i неяк яно само адбылося. Пазней, едучы ў адну вандроўку, нiбыта выпадкова апынуўся побач з Рыгорам Барадулiным i прапанаваў яму ацанiць мой пераклад — безумоўна, не паведамляючы пра ўласнае аўтарства. Рыгор Iванавiч, канешне, хутка раскусiў маю хiтрасць, але пераклад ухвалiў, што мяне моцна натхнiла. I вось у 1995 годзе, iдучы ў «парнат», школу iмя Ахрэмчыка, праз парк Чалюскiнцаў, я раптам «знайшоў» свой першы ўласны вершык. З таго часу i пачаў пацiху пiсаць. Але яшчэ доўга нiкому не казаў пра тое — у мяне быў аўтарытэт у творчым асяроддзi, ды i нельга ў такiм узросце выстаўляць сябе на смех. На першай публiкацыi (у «Полымi») настаяў Рыгор Барадулiн, калi ў мяне было ўжо не менш за сотню вершаў, якiя я сам лiчыў вартымi.
— Ваш калега, старшыня расiйскага саюза мастакоў Андрэй Кавальчук неяк заўважыў, што самыя актыўныя творцы маюць вясковае паходжанне. У большасцi нашых мастакоў, чые iмёны на слыху (у тым лiку ў вас), якраз такое ж.
— Я веру ў прызначэнне. Можаце з мяне смяяцца, але, па–мойму, гэта аб’ектыўная рэальнасць. Не ведаю чаму, але нават у свае 5 гадоў я дакладна ведаў, што буду мастаком, i нiяк iнакш. Вясковае паходжанне, яно, безумоўна, каштоўнае з пункту гледжання жыццёвага багажу, але не вырашальнае. Хаця... Падчас навучання ў «парнаце» мяне нават выганялi за «прафнепрыгоднасць» (тады мне было цiкавей пiсаць вершы, усе хадзiў па лiтаб’яднаннях ды рэдакцыях), i я з перапуду пабег здаваць уступныя iспыты ў мастацкае вучылiшча. Атрымаў пяцёркi па ўсiх дысцыплiнах, пасля чаго зрабiў 40 прац, даказаўшы iмi сваiм выкладчыкам, што маю права вучыцца ў «парнаце» далей. Потым была цэлая праблема забраць свае дакументы з «глебаўкi», куды мяне, натуральна, залiчылi. Але гэта ўжо iншая гiсторыя.
— Камп’ютарам не карыстаецеся?
— Камп’ютарам не ўмею — толькi на паперы. Ужо амаль ёсць дзве аповесцi, кароткая i доўгая, дагэтуль дапiсваецца. Такая даволi сюррэалiстычная 100–гадовая гiсторыя маёй сям’i, якая разрастаецца да рамана. А на пачатку года нечакана для сябе напiсаў фiласофскую п’есу. Потым яшчэ. Пра мастакоў i мастацкае асяроддзе. Адну з iх, дарэчы, збiраюся занесцi Мiкалаю Пiнiгiну.
— Спадзеяцеся на пастаноўку ў Купалаўскiм тэатры?
— Не тое каб моцна спадзяюся... Хаця i спадзяюся, чаму не? У тэатры Янкi Купалы ёсць адпаведная сцэна — дзеянне ж маёй п’есы адбываецца адразу на пяцi ўзроўнях. Урэшце, там працуюць мае сябры, з якiмi разам вучылiся. Дарэчы, назва першай п’есы даволi правакацыйная — «Спалiць Эрмiтаж». Другая — «Фармат вечнасцi», якi я паспрабаваў вызначыць, назiраючы за працэсам сучаснага мастацтва i дыскутуючы на гэтую тэму.
cultura@sb.by
