По статистике, около четырех процентов детей рождаются недоношенными. Так, в прошлом году в нашей стране на свет появились более 94 тысяч малышей, около 4 тысяч из них родились чуть раньше срока. К сожалению, часть этих малюток в дальнейшем получают степень инвалидности. Чаще всего у них развиваются проблемы с легкими, нервной системой, а также со слухом и зрением. Но есть истории, которые заканчиваются вполне благополучно. Корреспондент «Р» заглянула в отделение недоношенных новорожденных детей РНПЦ «Мать и дитя» и посмотрела, как там выхаживают малюток.
Каждый на своем месте
Прямо на пороге нас с фотографом встречает полноправная хозяйка отделения недоношенных Юлия Рожко. С рожденными не в положенный срок малышами она работает уже больше двадцати лет. За этот период успела хорошенько подружиться со многими родителями маленьких пациентов, а в свое время даже стала крестной мамой для одной недоношенной девочки. Врач как сейчас помнит: малышка родилась в тридцать недель и весила всего полтора килограмма. В этом году крестница уже поступает в лицей БГУ.
— Сегодня выживают около 85 процентов недоношенных. За последние два десятилетия этот показатель увеличился в два раза, причем с каждым годом выхаживаются все более тяжелые детки — с маленьким сроком гестации на 24–25-й неделях беременности, — приводит факты врач-реаниматолог, заведующая педиатрическим отделением для недоношенных новорожденных детей РНПЦ «Мать и дитя», кандидат медицинских наук Юлия Рожко.
Сегодня в отделении недоношенных лежат 50 крох. Третья часть из них — двойни и тройни: эти малыши, как правило, всегда рождаются с низкой массой тела. Одни малютки загорают под лампой в кувезах. Глаза их прикрыты очками, чтобы прямые лучи не повредили сетчатку. Остальные мальчики и девочки лежат в подогреваемых кроватках вдоль стены. В помещении нешумно, лишь изредка тишина прерывается всхлипываниями одного из крошек.
К сожалению, у четвертой части недоношенных с массой тела при рождении менее килограмма в первый год жизни развивается какая-либо патология и они становятся инвалидами. У малышей, рожденных раньше срока, высока вероятность развития детского церебрального паралича. Чаще малюток ожидают проблемы с легкими (бронхолегочная дисплазия), а также со слухом (тугоухость) и зрением (ретинопатия, приводящая к миопии или близорукости высокой степени, а в редких случаях даже к слепоте).
Недоношенность возникает не на ровном месте. Главное пожелание врачей — беременность должна быть запланированной. Мамам перед принятием важного решения рекомендуется залечить все имеющиеся в организме хронические очаги инфекций, ведь именно они больше всего влияют на здоровье и развитие плода. Воздействует на вынашивание и возраст женщины: чем она старше, тем больше риски.
Юлия РОЖКО: «Для меня очень важно работать с родителями и дальше, по выписке из отделения, и отслеживать долгосрочные результаты».Очень важно в выхаживании детей-торопыжек не отчаиваться в первую очередь родителям. У многих мам и пап опускаются руки, особенно когда малышам ставят серьезные диагнозы. Так, для помощи родителям недоношенных два года назад было создано республиканское общественное объединение «Рано».
Оно стало своеобразной площадкой для общения профильных специалистов и родителей детей, рожденных не в срок. Также на базе объединения проходят неформальные встречи мам и пап, где обсуждаются актуальные вопросы о недоношенных. И это спасает: когда лежащие в отделении мамочки видят позитивные примеры, у них появляется энтузиазм.
— Для меня очень важно работать с родителями и дальше, по выписке из отделения, и отслеживать долгосрочные результаты. У нас действует школа матерей, где ведущие специалисты обучают родителей уходу за недоношенным ребенком и упражнениям для реабилитации, — продолжает Юлия Викторовна. — Спустя два-три года мамы приводят за ручку ребенка, который имел большой риск серьезных проблем со здоровьем. Была вероятность, что он не научится самостоятельно ходить. Спрашиваешь, где реабилитировались, а они мне: «У себя в деревне. Включали видеоуроки на сайте «Рано» и занимались».
Сегодня в отделении недоношенных лежат 50 крох. Третья часть из них — двойни и тройни.Кожа к коже
Раньше выхаживание было более «агрессивным»: деток чаще помещали в кувезы из-за их кислородозависимости, а затем растили аж до трех килограммов. Сейчас такие малютки зачастую могут дышать самостоятельно, и выписывают их уже с весом 2 килограмма 200 граммов.
Для выхаживания используются специальные укладки-гнездышки, где дети лежат в физиологической позе эмбриона — как у мамы в животе. Доказано, что такая укладка снижает риск развития неврологических нарушений в будущем.
Методика «кожа к коже» помогает быстрее выходить малыша.— Не так давно мы начали практиковать семейное выхаживание, то есть в процессе стали участвовать наряду с мамами и папы. Родители всегда могли посещать реанимации, но другие отделения для пап были закрыты. Сейчас в отделении оборудована специальная комната, в которой отцы могут провести время с детьми. И, знаете, помещение не пустует. Когда у нас появились кресла для методики кенгуру, которая основана на принципе «кожа к коже», заинтересованные папы тоже захотели попробовать. Так, у нас один отец выходил кислородозависимых близняшек: девчонок клали ему на грудь — и дыхание налаживалось, — рассказывает историю из практики Юлия Рожко. — В последнее время наши папочки активизировались, даже сами просят поменять ребенку подгузник или покормить его через зонд.
Заинтересованность мужчин подтверждает и статистика. Раньше около половины мам недоношенных деток, особенно с угрозой инвалидности в дальнейшем, продолжали растить малышей в одиночку. Когда пап стали привлекать к выхаживанию малышей, разводов в семьях с рожденными не в срок стало меньше.
Хлопчык з ногцiк
990 грамаў i жаданне жыць: як пяць гадоў таму медыкi выхадзiлi немаўля з крытычна нiзкай масай цела
Пяць з паловай гадоў таму ў сям’і Карповіч з’явілася доўгачаканае дзіця. Ярык нарадзіўся нашмат раней тэрміну — на 29-м тыдні — і важыў усяго 990 грамаў. Сёння, пасля праходжання складанага шляху рэабілітацыі, хлопчык пачувае сябе не горш за аднагодкаў. У вольны час займаецца гімнастыкай і плаваннем, гуляе ў хакей і вывучае англійскую мову. А бацькі годна вытрымалі выпрабаванне лёсу і праз чатыры гады нарадзілі яшчэ аднаго сына. Карэспандэнт «Р» даведалася аб падрабязнасцях гэтай сямейнай гісторыі.
Хвілінка рамантыкі
Да Карповічаў еду з мінскага вакзала каля паўгадзіны. Жывуць яны за горадам, у пасёлку Мачулішчы. Невялічкую вясковую хатку шмат гадоў назад набыў гаспадар сямейства, усталяваў унутры санвузел і прывёз жонку з сынам адразу з радзільнага дома ў свой кут. Зараз на падворку каля звычайнай хаты будуецца вялікі дом з усімі выгодамі. Аднак пра ўсё па парадку.
Дзмітрый і Алена Карповіч запэўніваюць: іх сям’я будзе толькі папаўняцца, хлопчыкам патрэбна сястрычка…Першае дзіця маладыя людзі чакалі аж восем гадоў. Калі Алена зацяжарала, усё ішло гладка: без таксікозу і нервовых зрываў. Яна працягвала працаваць — вяла аквааэробіку для цяжарных і дзяцей.
Неспадзяваныя непрыемнасці напаткалі цяжарную ў дарозе, калі яна ехала з Бабруйска ад бацькоў: жывот рэзка зрабіўся незвычайна цвёрдым. У Мінску «хуткая» спачатку даставіла жанчыну ў бальніцу, а потым — у радзільны дом. Урачы ставілі кропельніцы,якiя стрымлівалі схваткі. І так больш за два тыдні.
— Калі ў чарговы раз пачаліся схваткі, я здалася. Як аказалася, тады ўжо пачалося адслаенне плацэнты, лінула кроў. Лiтаральна за пяць хвілін апынулася ў аперацыйнай, — прыгадвае не самыя прыемныя моманты Алена і адначасова ўгаворвае ўжо дарослага Ярыка з’есці яшчэ адзін сырнік. — Хлопчык нарадзіўся на 29-м тыдні цяжарнасці вагой усяго 990 грамаў. Рост яго быў 34 сантыметры. Каля месяца ён знаходзіўся ў дзіцячай рэанімацыі. Калі ўбачыла сыночка ўпершыню, ён быў вельмі маленькі і слабенькі, на галоўцы — чорны віхор валасоў, а памперс ледзь не да вушэй нацягнуты.
Калі перашкоды ў плюс
Па пытанні магчымых наступстваў заўчасных родаў першым спецыялісты пракансультавалі бацьку малога. Дзмітрый успрыняў інфармацыю спакойна, без лішніх эмоцый, у адрозненне ад жонкі:
— Так, хлопчык з’явіўся на свет сапраўды маленькім, аднак я не ўспрыняў гэта як недахоп. Галоўнае, што малы нарадзіўся, мы так доўга да гэтага ішлі.
У аддзяленні неданошаных дзяцей Ярык вучыўся самастойна дыхаць і трымаць тэмпературу цела. Спецыялісты дапамагалі распрацоўваць смактальны рэфлекс, сачылі за вачамі, каб рэцiнапатыя першай ступені (такі дыягназ малому паставілі з самага нараджэння) не развівалася далей. Выпісалі дзіця, калі пагроза жыццю мінула і ён важыў 2 кілаграмы 450 грамаў.
— Першы год быў самы цяжкі. Я наклеіла вялізны спіс неабходных працэдур над спавівальным столікам і ўсё рабіла па пунктах: каплі, масаж, практыкаванні, плаванне… Увесь час займалася дзіцем, — Алена паглыбляецца ў праграму рэабілітацыі. — Яшчэ на пачатку дэкрэтнага адпачынку мне прапанавалі працягваць працаваць і весці некалькі груп — вучыць грудных дзетак плаваць. Вялікі дзякуй мужу, што адпусціў і падтрымаў. Гэта не займала шмат часу, і я прыязджала дадому зусім іншым чалавекам. Займалася сынам і хатнімі абавязкамі з такой радасцю, што сама сабе зайздросціла.
Сёння пяцігадовы Ярык можа даць фору ў развіцці любому аднагодку. Па характары ён расце больш спакойным, у адрозненне ад жвавага малодшага брата Гардзея. Дарэчы, другі малы «прыплыў» у тэрмін — на 39-м тыдні вагой 3300 грамаў.
Напрыканцы сустрэчы гаспадары запэўніваюць, што сям’я Карповіч будзе толькі папаўняцца. А як жа інакш? Хлопчыкам патрэбна сястрычка.
Сястрычкі па шчасці
Неацэнны досвед — як мінчане выхоўваюць дзвюх неданошаных дачушак
У .сем’ях, дзе першае дзіця нараджаецца раней запланаванага тэрміну, звычайна нават не задумваюцца пра другое малое. Гэтак жа было і ў сям’і Ліцянковых. Другая цяжарнасць гаспадыні атрымалася неспадзяванай — амаль праз два гады пасля з’яўлення на свет на трыццаць другім тыдні неданошанай Сафіі на дваццаць пятым тыдні нараджаецца яшчэ большая малютка Елісавета. Канешне, два каштоўныя дзіцячыя жыцці абышліся бацькам немалымі клопатамі і нервамі. Аднак яно таго варта…
Па сястрычках Ліцянковых нават не скажаш, што калісьці яны былі памерам з далонь, а за іх жыцці змагаліся дзясяткі прафесіяналаў.
Да вяселля будучыя муж і жонка Ліцянковы сустракаліся шэсць гадоў. Да моманту роспісу ў маладых было ўсё: стабільная работа, жыллё і, галоўнае, узаемнае каханне. Не хапала толькі дзіцячай усмешкі.
Першая цяжарнасць Святланы спачатку працякала цудоўна. А вось напрыканцы прыйшлося паматацца па бальнічных палатах. У жанчыны выявілі генетычны гестоз — даволі сур’ёзнае ўскладненне позніх тэрмінаў цяжарнасці. У такіх выпадках пагаршаецца работа нырак, сасудаў і галаўнога мозгу будучай мамы.
— Я зранку здала чарговую партыю аналізаў і спакойна прыйшла дадому. А ўжо ў абед патэлефанавалі з паліклінікі і сказалі спешна выклікаць «хуткую» — у аналізах мачы выяўлены бялок, — выкладае падрабязнасці першага вопыту Святлана. — А ўвечары на свет з’явілася Софушка, важыла яна ўсяго 1 кілаграм 450 грамаў. Тады я яшчэ не ведала, што нараджаюцца і меншымі…
Дзяўчынка хутка набірала вагу. Праз месяц яна была дома. Хто б мог падумаць, што ўжо праз год і дзевяць месяцаў у яе з’явіцца сястрычка.
Пакінуць месца цуду
— Другая цяжарнасць была незапланаванай. Канешне, вельмі з мужам хваляваліся, каб ізноў не ўзніклі праблемы. І ўсё ішло цудоўна, пакуль усе мы, разам с Софай і мужам, не прастудзіліся, — пачынае гісторыю другой цяжарнасці Святлана. — Калі ўжо вылечыліся, я вырашыла прайсціся па магазінах, хацела пабыць адна. У самы разгар прагулкі адчула, быццам адыходзяць воды. «Хуткая» адразу завезла ў РНПЦ «Маці і дзіця». Спецыялісты сказалі, што ў каляплодным пузыры ўтварылася трэшчына. А крыху пазней пачалося адслаенне плацэнты. Так, нарадзіць давялося на вельмі раннім тэрміне — на дваццаць пятым тыдні. А важыла дачушка ўсяго 870 грамаў. Тады я ўвесь час задавалася пытаннямі: чаму менавіта мы?
У выпадку з Лісаветай дапамагло рэспубліканскае грамадскае аб’яднанне «Рано». Яны набіраліся досведу ў іншых бацькоў неданошаных дзяцей, бачылі станоўчыя прыклады і не падалі духам.
Маленькая Лісавета прабыла ў рэанімацыі два месяцы, а потым яшчэ столькі ж часу — у аддзяленні неданошаных дзяцей. На шаснаццатыя суткі жыцця яна перанесла аперацыю на адкрытым сэрцы: урачы хірургічным метадам закрылі артэрыяльную пратоку, якая павінна была самкнуцца самастойна на трэція суткі пасля нараджэння. Акрамя гэтага, у дзяўчынкі развілася бронхалёгачная дысплазія з-за доўгага перыяду знаходжання на апараце штучнай вентыляцыі лёгкіх.
Ужо дома матуля займалася з дачушкай лячэбнай фізічнай культурай па відэаўроках. Таксама для рэабілітацыі выкарыстоўвалі методыку Дамана, які надае ўвагу як фізічнаму, так і разумоваму развіццю. Плюс да ўсяго кожную раніцу займаліся гімнастыкай з фітболам, некалькі разоў на месяц дзяўчынцы рабілі масаж. А з моманту выпіскі да гэтага часу Лісавета па два разы на тыдзень адточвае майстэрства з інструктарам па плаванні.
Зараз малодшая дачка развіваецца нараўне з равеснікамі, неўролаг нават зняў яе з уліку. Праблем з сэрцам у яе няма, а з часам павінны знікнуць і праблемы з лёгкімi. Зараз цяжкасці з дыханнем у выглядзе абструкцыі і задышкі ўзнікаюць толькі падчас прастуды. Сафія ж у свае тры гады пераўзышла па вазе і развіцці некаторых аднагодак. Год таму яна ўжо паўнавартасна размаўляла цэлымі сказамі.
Растуць дзяўчынкі абсалютна рознымі па характары: Лісавета больш актыўная і жвавая, а Софа, наадварот, спакойная і разважлівая. Зараз па сястрычках і не сказаш, што калісьці яны былі памерам з далонь, а за іх жыцці змагаліся дзясяткі прафесіяналаў.
veronulas@sb.by
