Грибной сезон начался: в лесах появились первые съедобные грибы

Смаржок страчку не таварыш

Чатыры чалавекi ўжо атруцiлiся сёлетнiмi грыбамi: даведалiся, калi далiкатэсы нясуць небяспеку

У лясах з’явiлiся першыя доўгачаканыя грыбы — смаржкi i страчкi. Яны не сваякi, бо з пункта гле­джання батанiкi адносяцца да розных сямействаў. Аднак многiя iх блытаюць, таму што пладовыя целы грыбоў вельмi падобныя. А дарэмна. Карэспандэнт «Р» даведалася, якiя грыбы ўжо цяпер можна знайсцi ў лясах i чым яны небяспечныя.

Калi iсцi за масавым ураджаем смаржкоў, то шукаць iх лепш за ўсё ў iглiстых лясах, дзе шмат ападу.

Падобныя, як браты

«Паехалi мы сёння па страчкi гiганцкiя, пазбiраць апошнiя грыбочкi, а аказалася, што малышоў яшчэ хапае». «Вiлейка. Вось ураджай. Магу прадаць. Нам столькi i не трэба». «Смаржкi ўсё часцей i часцей сустракаюцца чарвiвыя, страчкi ўжо пачынаюць падрумяньвацца на сонцы i становяцца вельмi далiкатныя». Такiмi паведамленнямi абменьваюцца ў сацсетках аматары цiхага палявання i суправаджаюць пасты фотадоказамi. У адрозненне ад прафесiяналаў, аматары часта блытаюць смаржкi i страчкi. Гэтыя раннiя грыбы з сугучнымi назвамi i вонкава падобныя. Абодва — вясновыя, «паляванне» на iх пачынаюць з канца красавiка, калi iншых прадстаўнiкоў грыбнага царства няма. Нягледзячы на ​​падабенства, гэтыя грыбы нават не належаць да аднаго сямейства. Зусiм неабавязкова ведаць, да якога вiду адносяцца тыя цi iншыя грыбы, значна важней запомнiць, што ядуць смаржкi, а страчкi лепш абыходзiць бокам — занадта шмат атручванняў iмi. Малодшы навуковы супрацоўнiк лабараторыi мiкалогii Iнстытута эксперыментальнай батанiкi НАН Ганна Антановiч патлумачыла:

— Смаржкi адносяцца да ядомым грыбоў, у многiх краiнах iх нават лiчаць далiкатэснымi. Страчкi ж у залежнасцi ад месца вырастання лiчацца дзесьцi ўмоўна ядомымi, як у нас, а дзесьцi атрутнымi нароўнi з бледнай паганкай. Страчкi строга забараняецца есцi сырымi. Некаторыя выкарыстоўваюць iх у кулiнарыi толькi пасля стараннай апрацоўкi — адварвання на працягу доўгага часу пры частай поўнай змене вады. Страчкi ўтрымлiваюць небяспечны таксiн — гiрамiтрын. Прычым яго ўтрыманне змяняецца ў залежнасцi ад месца вырастання i надвор’я. Асаблiва атрутныя страчкi, калi вясна засушлiвая.

Страчкi i смаржкi шмат у чым падобныя, але галоўнае, што iх аб’ядноўвае, — цудоўны насычаны грыбны смак. Гурманы нiколi не прамяняюць iх на шампiньёны, выгадаваныя на субстраце. Аднак згодна з санiтарна-эпiдэмiялагiчнымi патрабаваннямi для арганiзацый, якiя ажыццяўляюць нарыхтоўку, перапрацоўку i продаж грыбоў, зацверджанымi пастановай Мiнiстэрства аховы здароўя, страчок звычайны ўнесены ў пералiк атрутных i неядомых грыбоў. Смаржкi ж дазволены да нарыхтоўкi i перапрацоўкi.

Каб страчок памылкова не прыняць за смаржок, важна ведаць i добра распазнаваць iх батанiчныя прыкметы. Якiя менавiта — пералiчыла Ганна Антановiч:

— Смаржкi, як правiла, больш высокiя. Пладовае цела можа дасягаць 10—30 сантыметраў. Узрост грыба падкажа колер ножкi. У маладога яна белая або бэжавая, у старога — бурая. Адрознiць смаржкi i страчкi даволi проста. Знешне смаржок нагадвае сапраўдны грыб. У яго ёсць i ножка, i капялюшык, ён выцягнуты, канiчнай формы. Чыста вонкава яго малюнак нагадвае ячэйкi пчалiных сот. У страчка ж ножкi практычна не вiдаць, а капялюшык з-за шматлiкiх зморшчын нагадвае грэцкi арэх.

Смаржкi, у адрозненне ад iншых ядомых грыбоў, з’яўляюцца на вельмi кароткi час. Як толькi з глебы сыдзе вясновая вiльгаць, яны знiкаюць. Калi iсцi за масавым зборам смаржкоў, то шукаць iх лепш за ўсё ў iглiстых лясах, дзе шмат ападу.

Грыбнiкi, якiя прадаюць дары вясновага лесу ля Камароўскага рынку ў Мiнску, кажуць, што смаржкоў у лесе хапае, але трэба спяшацца. Хутка час гэтых грыбоў пройдзе. Аднак у паўночным рэгiёне краiны яны могуць плоданасiць да канца мая.

Ганна Антонавiч — аб тым, калi чакаць наступную хвалю грыбоў:

— Зараз у лесе можна знайсцi яшчэ адзiн ядомы вiд — радоўку майскую. Яна аддае перавагу пяшчаным глебам. Яе можна знайсцi на асветленых участках, уздоўж абочын лясных дарог, на лугах i нават у садах. У яе капялюшык, ножка i пласцiнкi аднаго колеру — бялёсага або крэмавага, таму часам яе блытаюць з шампiньёнамi. Далей усё будзе залежаць ад надвор’я. Калi пройдзе дастаткова ападкаў, то чырвонагаловiкi, маслякi, лiсiчкi пачнуць з’яўляцца з сярэдзiны чэрвеня.

Небяспечная вячэра

Намеснiк галоўнага ўрача па медыцынскай частцы Бальнiцы хуткай медыцынскай дапамогi Мiнска, кiраўнiк Рэспублiканскага цэнтра па лячэннi вострых атручванняў, галоўны пазаштатны таксiколаг Мiнiстэрства аховы здароўя Iгар Грыгор’еў расказаў, што сёлета ўжо было чатыры пацыенты з атручваннем страчкамi: 

— Жанчыну даставiлi ў ноч на сераду. Займаемся яе лячэннем. Клiнiка атручвання пачынаецца з вострага гастраэнтэрыту — млоснасцi, ванiты, вадкага стула... Могуць назiрацца недамаганне, слабасць, галаўны боль. Прычым развiваецца клiнiка досыць хутка. Пацыентка адчула недамаганне праз 4 гадзiны пасля ўжывання страчкоў. Справа ў тым, што ў гэтых грыбах утрымлiваецца небяспечны гемалiтычны яд (гельвелавая кiслата), якi выклiкае гемолiз — паражэнне нырак. Зараз мы займаемся папярэджаннем развiцця пашкоджання нырак пацыенткi. Наступствы могуць быць найсур’ёзнейшыя. Калi атручванне прыводзіць да вострай нырачнай недастатковасцi, даводзiцца выкарыстоўваць гемадыялiз. У гэтым годзе такiх выпадкаў не было, але ў маёй практыцы здаралiся. Памятаю, да нас прывезлi двухгадовае дзiця, якое адкусiла кавалачак сырога страчка, пакуль бацькi перабiралi грыбы. Тады маленькага пацыента ўдалося выратаваць.

Урач параiў не займацца самалячэннем i пры першым жа падазрэннi на атручванне грыбамi абавязкова звярнуцца па медыцынскую дапамогу. 

gorbatenko@sb.by
Полная перепечатка текста и фотографий запрещена. Частичное цитирование разрешено при наличии гиперссылки.
Заметили ошибку? Пожалуйста, выделите её и нажмите Ctrl+Enter