Адвечна спрэчка выкладчыкаў і дырэктараў аб якасці выпускнікоў. Першыя выхваляюцца сваімі падапечнымі, іх комплекснымі і глыбокімі ведамі, другія сцвярджаюць: не хапае маладым спецыялістам практычных навыкаў. Дыскусію разбавілі канкрэтнымі лічбамі. Падчас рэалізацыі праекта «Садзейнічанне развіццю кампетэнцый у беларускай вышэйшай адукацыі» правялі апытанне 269 працадаўцаў, якія прадаставілі першыя працоўныя месцы выпускнікам нашых ВНУ. Рэальны сэктар ацаніў па пяцібальнай шкале кампетэнцыі маладых спецыялістаў дэ-факта і жаданы ўзровень.
Нашы выпускнікі ўспрымальныя да новых ведаў, але дрэнна працуюць у складаных сітуацыях.
Працадаўцы ацэньвалі выпускнікоў па больш чым 20 крытэрыях. Ад магчымасці мець зносіны на замежнай мове да здольнасці працаваць і прымаць рашэнні пад ціскам неспрыяльных знешніх фактараў. На жаль, у апошнія гады дастаткова распаўсюджаная сітуацыя ў рэальным сектары. У цэлым нашы выпускнікі не выглядаюць няўмекамі. Хоць ні па адным крытэрыі не дацягваюць да чаканых рэальным сектарам вышынь. У нейкай ступені вынік прадказальны: учарашні студэнт, нават цямлівы і руплівы, не можа адразу параўнацца з работнікамі са стажам. Мінімум год-другі спатрэбіцца для назапашвання практычнага вопыту. Вялікую важнасць мае разрыў паміж фактычнымі навыкамі моладзі і патрабаваннямі рэальнага сектара. І тут карціна атрымліваецца цікавая.
Найменшая розніца — у межах 0,3—0,4 бала — назіраецца па такіх якасцях, як «здольнасць набываць новыя веды», «атрымліваць веды ў іншых галінах», «здольнасць выкарыстоўваць у прафесійнай дзейнасці інфармацыйна-камунікацыйныя тэхналогіі». Затое найбольшая — па практычных навыках (ад 0,8 да 1 бала): «здольнасць натхняць іншых», «здольнасць прымаць рашучыя дзеянні ў сітуацыі нявызначанасці», «здольнасць эфектыўна размяркоўваць час, тайм-менеджмент».
У цэлым лічбы пацвердзілі высновы экспертаў, неаднаразова агучаныя на розных форумах. У нашай вышэйшай школы, нават у параўнанні з многімі замежнымі ВНУ, ёсць велізарная канкурэнтная перавага — шыкоўная агульная тэарэтычная падрыхтоўка. Нашы ўніверсітэты рыхтуюць рознабакова развітых спецыялістаў, якія здольныя ўвабраць веды ў сумежных абласцях з асноўнай прафесіяй. Сёння гэта вельмі важная якасць, і яна вельмі цэніцца на рынку працы. Выдатна беларускія студэнты разбіраюцца і ў сучасных інфармацыйных тэхналогіях. У гэтым таксама няма нічога асабліва дзіўнага, бо краiна заўсёды славілася менавіта школай выкладання тэхнічных навук. Проста калі раней асноўныя кампетэнцыі былі сканцэнтраваныя ў профільных інстытутах і на факультэтах, то цяпер экстрапалююцца на больш шырокі пералік спецыяльнасцей.
У цэлым наша вышэйшая школа валодае ўсімі перавагамі класічнай універсітэцкай адукацыі. З такой базай атрымліваюцца добрыя выкладчыкі і навукоўцы. Але не заўсёды моцныя практыкі. Практыкаарыентаванасць — традыцыйна слабае месца нашых ВНУ. Прадстаўнікі рэальнага сектара скардзяцца, што асабліва не хапае кіраўніцкіх навыкаў. Ім адносна нядрэнна вучаць на тых жа эканамічных спецыяльнасцях. Але, на жаль, гуманітарыі зусім не знаёмыя з прамысловай вытворчасцю, таму плаваюць у рэальным жыцці, якое аказваецца на парадак цікавей за тэорыю. З другога боку, у нас нядрэнныя інжынеры, але вырасціць з іх кіраўніка сярэдняга звяна — добрага брыгадзіра ці майстра цэха — вельмі складаная задача. Выдатна разбіраючыся ў тэхналогіях і абсталяванні, гэтыя спецыялісты ў большасці сваёй пазбаўленыя амаль што цалкам кіраўніцкіх навыкаў. Зрэшты, гэтыя праблемы не з’яўляюцца непераадольнымі. Несумненна, нават пры ўсёй сваёй кансерватыўнасці і інертнасці сістэма адукацыі паступова трансфармуецца пад новыя рэаліі жыцця. Іншае пытанне, што рэальны сектар, мабыць, мяняецца хутчэй. Але гэтыя прабелы нядрэнна закрываюцца паслядыпломнай адукацыяй. Вядома, калі на прадпрыемстве выбудавана стратэгія павышэння падрыхтоўкі кадраў. Але ў цэлым нашы ВНУ пастаўляюць нядрэнны «матэрыял» для вырошчвання чалавечага капіталу. Так, не ідэальны. Але іншым краінам, нават самым перадавым і развітым, даводзіцца сутыкацца з аналагічнымі праблемамі.
volchkov@sb.by
