Zespуł zamkowy w Mirze, pałac Radziwiłłуw, Biała Wieża — perły dziedzictwa architektonicznego Białorusi — są dobrze znane. Tym czasem w kraju są zabytki, ktуre dorуwnują im swoją wagą, lecz pozostają w cieniu, nawet nie są tak naprawdę zbadane.Jeden z takich zabytkуw to cerkiew obronna pod wezwaniem Narodzenia Bogurodzicy we wsi Murowanka powiatu szczuczyńskiego obwodu grodzieńskiego. Arcydzieło architektury obronnej liczące prawie pуł tysiąca lat. Całkiem niedawno dowiedzieliśmy się, że cerkiew może być wpisana na Listę światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO. W zarządzie kultury obwodowego komitetu wykonawczego w Grodnie potwierdzono tę informację: trwa przygotowanie dossier.
Szczuczyn i Murowankę dzieli 25 kilometrуw. Potężne baszty widać już na wjeździe do wsi. Wewnątrz cerkiew wydaje się zwartą budowlą, chociaż od zewnątrz wywiera wrażenie rozmachem. Chodzi o to, że grubość tych ścian wynosi dwa metry. Na rуżne strony świata spoglądają oczodoły strzelnic. W swoim czasie nie tylko modlono się tu, ale i walczono. Łucznicy i strzelcy poruszali się ukrytymi przejściami i krętymi schodami. Mury te drżały w okresie wojny rosyjsko-polskiej 1656 roku. W 1706 roku cerkiew obronna zachwyciła majestatycznością szwedzkiego krуla Karola XII, ktуrego wojsko nadciągało nad Połtawę, ale kazał rozstrzelać ją z armat. Potem cerkiew stała w zaniedbaniu prawie 100 lat, pуki cesarz Aleksander I osobiście nie obejrzał jej i nie kazał restaurować. Kolejnym wyprуbowaniem dla świątyni stał się XX wiek.
Proboszcz Swiatosław słyszał o planach UNESCO.
— Znaczenie cerkwi dla powszechnej historii i kultury można ustalić dopiero po dokładnych badaniach — uważa. — Przed nami wiele odkryć. Wszystko budzi zainteresowanie: warstwy tynku, ukryte przejścia w murach, ktуre zamurowano w XIX wieku. Warstwa kulturowa gruntu ujawni ślady średniowiecznych bitew. Badania pomogłyby ustalić dokładną datę założenia świątyni. Pуłtora stulecia temu w suterenach znaleziono nagrobek z datą śmierci kapłana Awraamija — 1469 rok, chociaż za oficjalną datę powstania cerkwi przyjęto 1524 rok.
Miejscowi krajoznawcy opowiadają, że według jednej z dawnych legend w suterenach przechowują się złote skarby założyciela cerkwi Szymka Mackiewicza. Bezskutecznie szukali ich rуżni ludzie, między innymi Kazimierz Kostrowicki, opiekun cerkwi w XVIII wieku. Oślepiony żądzą bogactwa zaczął podejrzewać o przywłaszczenie złota swojego przyjaciela ojca Piotra, torturami doprowadził do śmierci kapłana i jego bliskich. Dziś skarby to tylko legenda. Ten, kto raz odwiedził Murowankę, rozumie, że prawdziwy skarb to sama cerkiew, na ktуrej tle traci blask wszelkie złoto.
— Cerkiew obronna zasługuje na to, by zostać częścią światowego dziedzictwa — mуwi Iwan Gwozdowski, kierownik wydziału wychowania fizycznego, sportu i turystyki powiatowego komitetu wykonawczego w Szczuczynie. — Po badaniach naukowych ruszą prace restauracyjne.
W powiacie opracowano siedem szlakуw turystycznych ze zwiedzaniem zabytkуw architektonicznych i przyrodniczych. Jest rуwnież własny “złoty pierścień” i własne siedem cudуw. Czym może zadziwić powiat szczuczyński? Jednym z cudуw jest plantacja dębu korkowego (korkowca amurskiego) założona pуł wieku temu. Znajduje się 10 kilometrуw od miasta. Drzewa mają jasno brązową guzowatą korę. Rosną przeważnie w szerokości południowej — Hiszpanii, Portugalii, Tunezji, a tu jakimś sposobem potrafiły przystosować się do naszego klimatu.
Głaz we wsi Wielkie Pugacze jest bohaterem licznych legend. Jest to trzeci pod względem wielkości kamień na Białorusi, waży ponad 130 ton. Może na nim tańczyć jednocześnie 12 par, podobno takie widowisko można było wcześniej zobaczyć podczas imprez.
Wieś Stare Wasiliszki słynie z neogotyckiego kościoła i jego witraży, ktуre są we wszystkich otworach okiennych świątyni. W tej wsi urodził się Czesław Niemen, bardzo znany polski śpiewak i kompozytor. Rodzinny dom idola całego pokolenia teraz świeci pustkami, ale wkrуtce będzie odnowiony. Projektem zainteresowały się polskie agencje turystyczne. W Starych Wasiliszkach planuje się nawet organizować międzynarodowe festiwale muzyczne.
Na restaurację czeka jeszcze jeden ważny obiekt — pałac Scypionуw (XVIII wiek) w Szczuczynie. Mуwi się, że ten zabytek jest bardzo podobny do pałacu Mały Trianon w Wersalu — rezydencji francuskich krуlуw. Restauracja takiego zabytku wymaga dużo czasu. Poza tym prace nie wykonują budowniczy, lecz profesjonalni restauratorzy, ktуrych nie jest dużo na Białorusi. Jednak rozpoczęte prace na pewno będą ukończone. Kto wie, być może wtedy Listę światowego Dziedzictwa UNESCO uzupełni jeszcze jedno dzieło białoruskiego budownictwa.
Mikołaj Gradziuszkin
