У Дзяржаўным літаратурна-мемарыяльным музеi Якуба Коласа прайшла навуковая канферэнцыя «Каласавіны» да юбілею класіка. Як заўсёды, арганізатары і выступоўцы пастараліся здзівіць перш за ўсё новымі фактамі з жыцця пісьменніка і даследаваннямі яго творчасці. Таксама ў музеі адкрылася маштабная выстаўка калекцыі кніг з інскрыптамі Коласа. Навінкі з’явіліся дзякуючы гранту Прэзідэнта Беларусi ў межах праекта «Ад усяго сэрца, ад усёй душы». Выстава сапраўды ўражвае: у калекцыі музея 93 кнігі з інскрыптамі класіка. Сабраны тут матэрыял і з фондаў іншых культурных устаноў.
Фота з сямейнага альбома пiсьменнiка.— Хацелася паказаць асобу класіка не адарванай, а ў коле акружэння, — канкрэтызуе праўнучка Коласа Васіліна Міцкевіч. — Дзякуючы экспазіцыі бачым, каму дарыў свае кнігі пісьменнік і якія памятныя радкі на іх пакідаў. Яго адрасаты некалі перадалі ў музей гэтыя выданні, перад тым беражліва захоўвалі іх доўгія гады. Акрамя нашай калекцыі, на выставе прадстаўлены экзэмпляры з Цэнтральнай навуковай бібліятэкі імя Якуба Коласа НАН, Музея гісторыі беларускай літаратуры, са Слонімскай раённай бібліятэкі, з розных прыватных калекцый. Напрыклад, літаратар і журналіст Навум Гальпяровіч прынёс кнігі, якія Колас падпісаў сваёй знаёмай Алесі Кетлер.
Кожны новы матэрыял раскрывае невядомыя факты, новую і цікавую гісторыю знаёмства, сяброўства, перапіскі пісьменніка з рознымі людзьмі. У адкрытай экспазіцыі паказана ўсё багацце, тым не менш з інскрыптамі супрацоўнікі музея знаёмяць наведвальнікаў на працягу ўсяго юбілейнага года.
— Рыхтуем серыю ролікаў на гэту тэму, каб падаграваць інтарэс людзей, — падкрэслівае Васіліна Міцкевіч.
— З дапамогай гэтага праекта, падтрыманага грантам нашага Прэзідэнта, знойдзена 18 новых інскрыптаў Якуба Коласа. Вось, напрыклад, на зборніках паэм і вершаў дароўны надпіс Гродзенскаму гісторыка-археалагічнаму музею. У 1946 годзе дырэктар гэтага музея Вольга Разенталь звярнулася да яго з просьбай даслаць цікавыя матэрыялы. І ён даслаў з цёплымі словамі.Бачым дароўны надпіс Якуба Коласа Максіму Танку, Міхаілу Шолахаву, а дачка Твардоўскага пазнаёміла з такім зваротам: «Дарагому Аляксандру Трыфанавічу Твардоўскаму. Люблю Вас, ганаруся Вамі, красою савецкай паэзіі». Або «Сердечно любимому и горячо уважаемому писателю Советской земли Михаилу Александровичу Шолохову». У многіх інскрыптах ярка праглядаюцца адносіны паэта да той ці іншай асобы. Гэта таксама раздзел для даследавання. Напрыклад, ракрылася гісторыя знаёмства Якуба Коласа і Самуіла Маршака — яны абменьваліся сваімі зборнікамі.
Iлюстрацыі да паэмы «Рыбакова хата».На выставе не толькі кнігі, тут мемарыяльныя рэчы Якуба Коласа, якія можна ўбачыць зблізку. Напрыклад, прыцягваюць увагу шахматы, падораныя пісьменніку на яго 70‑годдзе. А ўпрыгожана экспазіцыя ілюстрацыямі беларускіх мастакоў да розных твораў Коласа — паэм «Сымон-музыка», «Рыбакова хата», трылогіі «На ростанях». Асабліва ўражваюць карціны да «Новай зямлі» народнага мастака Васіля Шаранговіча.
Першы намеснік міністра культуры Валерый Грамада на навуковай канферэнцыі ўручыў узнагароды калектыву і яго супрацоўнікам за вялікі ўклад у рэалізацыю сацыяльнай палітыкі нашай краіны, папулярызацыю нацыянальнай культуры і заслугі ў развіцці музейнай справы. Каманда літаратурна-мемарыяльнага музея атрымала падзяку ад старшыні Савета Рэспублікі Нацыянальнага сходу Наталлі Качанавай.Навукоўцы падзяліліся сваімі даследаваннямі. Напрыклад, прафесар, доктар гістарычных навук, вучоны-культуролаг Эмануіл Іофе прывёў цікавы прыклад пра сумесныя грамадска-палітычныя справы Якуба Коласа і Уладзіміра Пічэты. Іх жыццё і дзейнасць непарыўна звязаны не толькі з гісторыяй БДУ, Інбелкульта, але і Акадэміі навук, правядзеннем дзяржаўнай палітыкі беларусізацыі нашай рэспублікі.
Кандыдат філалагічных навук Анатоль Трафімчык прааналізаваў аб’ём паэмы «Новая зямля» ў параўнанні з аналагамі ў іншых літаратурах. Цікавы факт: у старажытных творах такога кшталту звычайна выкарыстоўваюцца дзясяткі тысяч радкоў, а ў «Новай зямлі» — крыху больш за дзесяць тысяч. Да гэтай жа колькасці набліжаюцца эпапеі новага часу, такія як «Боская камедыя», «Пан Тадэвуш», «Яўген Анегін».
— Чаму Колас выбраў менавіта такі аб’ём? — задаецца пытаннем навуковец. — Усё проста: спрацаваў геній класіка. Паэма «Новая зямля» — сапраўдная энцыклапедыя жыцця беларускага сялянства. Прачытаўшы яе, усё ведаем пра простых людзей XIX стагоддзя.
basikirskaya@sb.by
