Олени, лисы, волки и журавли: как приютить раненое животное без нарушений

Глядзіш па Discovery перадачы пра выратаванне дзікіх жывёл і захапляешся людзьмі, якія такой справай займаюцца. Гэта ж не котку ці сабаку на вуліцы падабраць. І ў нас неабыякавых людзей хапае! Казулі, ваўкі, лісы, кабаны... Вось далёка не поўны спіс дзікіх жывёл, якім беларусы далі прытулак пад сваім дахам. Як дапамагчы бяздомнаму кату, быццам бы зразумела. А як быць, калі дапамога патрэбна збітай аўтамабілем саве ці лісяняцi, якое стала сіратой па віне паляўнічых? Карэспандэнт «Р» разбіралася ў нюансах.

Колер настрою рыжы

— Лізу нам прынеслі знаёмыя, якія знайшлі ў стогу сена гняздо з пяццю лісянятамі, — Вольга Вярцінская з Пастаў успамінае, як стала прыёмнай мамай для рудога лісяняткі Лізы. — Малым было літаральна некалькі дзён ад нараджэння. Гняздо вырашылі не чапаць, каб не спудзіць самку староннімі пахамі. Неўзабаве яна вярнулася, але забрала толькі траіх дзіцянят. Праз суткі, калі стала зразумела, што за двума астатнімі ліса не вернецца, людзі забралі іх у дом. Нас угаварылі ўзяць аднаго.

Лісяня было зусім маленечкае, памерам з далонь. З часам яно пасябравала з гаспадарскімi катом і сабакам і пачало выходзіць на вуліцу на ланцужку. Нават прывучылася да латка. Паўтара года лiсяня жыло ў доме з астатнімі гадаванцамі, а потым для жывёлы пабудавалі асобны вальер. Там усё ўладкавана па апошнім слове лісінай тэхнікі: і прасторная будка, і нара, якую Ліза выкапала сабе сама.

— Мы яе рэгулярна паказваем ветэрынару і прышчапляем, — Вольга Вярцінская разумее, што яе ўлюбёнка не выжыве ў дзікай прыродзе, бо заўсёды была сярод людзей і іншага жыцця  проста не ведае. — Есць практычна ўсё з хатняга стала. Любіць кашы, асабліва рысавую. І, вядома, кураціну! Мяса даём адварное, каб жывёльныя інстынкты не выяўляліся. Ды яна і не любіць сырое, адмаўляецца…

Добрая справа

Пясец, ліса, два яноты, пяць соў і ястраб. Вось спіс тых, хто атрымаў пастаянную прапіску ў цэнтры дапамогі дзікім жывёлам «Сірын» у Дзяржынскім раёне. З-за траўмаў і іншых прычын яны ўжо не змогуць вярнуцца ў дзікую прыроду. 

— Тры трусы, дзве марскія свінкі, парачка козачак і чорны вослік складалі наш кантактны заапарк у 2015 годзе. Ад слова «кантактны» мы хутка адмовіліся і для кожнай жывёлы імкнуліся стварыць максімальна натуральныя ўмовы пражывання, — кіраўнік цэнтра Ірына Траяноўская ўзгадвае, з чаго ўсё пачыналася. — Вельмі хутка мы пачалі «абрастаць» жывёламі: сурок, лісы, яноты, свінкі... 

У сакавіку 2016 года Ірына прачытала, што ў Брэсцкай вобласці паміж азёрамі Белае і Чорнае машына ўрэзалася ў слуп, пашкодзіўшы гняздо буслоў. Адно птушаня загінула адразу, дваіх забрала мясцовая жыхарка. Яна прасіла дапамогі ў дасведчаных людзей. Спецыялісты цэнтра забралі птушак, прааперыравалі ў Мінску і пачалі выходжваць. Аднаго ўдалося выратаваць. Менавіта гэты бусел паклаў пачатак існавання ўжо не проста заапарка, а сучаснага цэнтра дапамогі дзікім птушкам і жывёлам.

Хвастатых і крылатых пацыентаў пасля аказання ім дапамогі імкнуцца вяртаць у звыклае асяроддзе. У гэтым годзе назад у прыроду выпусцяць чатырох соў, пару лебедзяў і буслоў. Дарэчы, менавіта тут знайшоў дапамогу той самы лебедзь-шыпун, якога выратавалі супрацоўнікі ДАІ ў Мінску. 1 студзеня птушка зачапіла кантактную трамвайную сетку і ўпала на праезную частку на праспекце Машэрава.

— Часцей за ўсё гэта збітыя машынамі жывёлы і птушкі, якія не зляцелі на зіму, — Ірына Траяноўская расказвае, як да яе трапляюць гадаванцы. — Нярэдка паступаюць тыя, каго падабралі, нагуляліся, а потым раптам зразумелі, што трымаць дзікую жывёлу ў доме не па сілах. Часцей адмаўляюцца ад янотаў і ліс. Адзін янот з’явіўся ў нас узімку, другога хутка прывязуць. Некаторых проста падкідваюць...

Часцей за ўсё дапамога чалавека патрэбна збітым машынамі жывёлам і птушкам, якія не зляцелі на зіму.

За год праз цэнтр праходзіць ад 50 да 100 жывёл. З іх выжываюць працэнтаў 70. Дзякуючы намаганням спецыялістаў палова вяртаецца назад у дзікую прыроду.

— Зімой дзяўчына прывезла нам канюка, — успамінае Ірына Траяноўская. — Яна ўбачыла, як птушка пікіруе на абочыну дарогі, падабрала яе, паказала ветэрынару і прывезла нам. У канюка была чэрапна-мазгавая траўма, мабыць, пасля ДТЗ. Тры месяцы лячэння — і ён вярнуўся ў прыроду.

Больш за ўсё зваротаў у цэнтр паступае вясной. Па-першае, у жывёл з’яўляюцца дзіцяняты, якія па розных прычынах аказваюцца ў бядотным становішчы. Па-другое, птушаняты, якія не навучыліся лятаць, нярэдка трапляюць у непрыемныя сітуацыі. Ды і людзі вясной-летам масава едуць на дачы і ідуць у лес у грыбы, а значыць, верагоднасць сустрэчы з дзікай жывёлай узрастае. Так за летні сезон у цэнтры аказалася некалькі зайчанят. Семярых выпусцілі ў прыроду, адзін пакуль застаецца ў цэнтры.

Такія правілы

Савет Міністраў у 2014 годзе змяніў парадак канфіскацыі дзікіх звяроў і птушак з прыроды. Гэта зроблена для таго, каб людзі менш шкодзілі ім няправільным лячэннем і ўтрыманнем у няволі. Яшчэ адна прычына — пазбавіць браканьераў магчымасці пазбегнуць пакарання. Гэтага дамагалася Дзяржаўная інспекцыя аховы жывёльнага і расліннага свету. Цяпер, калі браканьер застрэліць жывёлу ў лесе, апраўданне накшталт «я падабраў раненага звера і вязу дахаты лячыць» не пройдзе. 

Як быць, калі вы насамрэч знайшлі параненага звера? Пытанне адрасую кансультанту ўпраўлення біялагічнай і ландшафтнай разнастайнасці Мінпрыроды Таццяне Жалязновай:

— Дапусцiм, вы заўважылі жывёлу, якая, на вашу думку, церпіць бедства. Яна знясіленая ці траўмiраваная. Не спрабуйце дапамагчы самастойна. Па-першае, кантакт з чалавекам — гэта стрэс для жывёлы. Ад вашага непрафесійнага ўмяшання ёй можа стаць толькі горш. Па-другое, жывёла можа пакутаваць на шаленства і прадстаўляць пагрозу.

Тэлефануйце ў міліцыю ці МНС. Яны звяжуцца са спецыяльнай камісіяй. Акрамя спецыялістаў Мінпрыроды ў камісію ўваходзяць прадстаўнікі лясгасаў, Беларускага таварыства паляўнічых і рыбаловаў, ветэрынары. Камісія выязджае па кожным канкрэтным выпадку. Звера, які патрапіў у бяду, могуць пакінуць у дзікай прыро-дзе ці адправіць на лячэнне. Яго могуць аддаць і заяўніку. Аднак для гэтага мала быць проста неабыякавым чалавекам. Трэба забяспечыць жывёле, якая ўжо не зможа самастойна паклапаціцца пра сябе, належныя ўмовы ўтрымання. Гэтыя ж правілы распаўсюджваюцца і на птушак. Тым, хто пойдзе па іншым шляху і стане некваліфікаваным Айбалітам, пагражае штраф да 20 базавых велічынь.

Аформілі «прапіску»

Існуе пералік жывёл, якіх трэба рэгістраваць. У яго ўваходзяць віды, што трапляюць пад дзеянне міжнародных дагавораў і ўваходзяць у Чырвоную кнігу. Мінпрыроды прыводзіць цікавыя лічбы. Сёння ў краіне зарэгістравана больш за 6 тысяч дзікіх жывёл. Яны ўтрымліваюцца ў юрыдычных (85 месцаў утрымання) і фізічных асоб (25 месцаў утрымання).

— Уладальнікі дамоў з прысядзібнымі ўчасткамі часам заводзяць дзікіх жывёл. Прычым не толькі экзатычных котак сервалаў, але і звыклых нам лясных насельнікаў — казуль, аленяў, ліс... Напрыклад, хтосьці знайшоў логава з ваўчанятамі, маці якіх была забітая паляўнічымі. Атрымаўшы дазвол спецыяльнай камісіі, людзі бяруць іх да сябе, каб уратаваць. У аграсядзібах у асноўным утрымліваюць птушак — фазанаў, паўлінаў, жураўлёў. У некаторых зарэгістраваныя казулі і алені, — пералічыла Таццяна Жалязнова.

Аднак не ўсе рэгіструюць дзікіх жывёл. Пра гэта мы даведваемся пастфактум з навін. Вось вам нядаўні выпадак. У лютым па Лельчыцах разгульвала рысь. Яе злавілі і перадалі ў заапарк. Але жывёла загінула: яна была моцна пабітая. Мясцовыя жыхары расказалі, што паляўнічы прынёс рысь з лесу, калі яна была яшчэ кацянём. Пазней ён падарыў яе свайму сябру. Ад яго яна і збегла. Рысь не праяўляла агрэсіі, аднак, каб злавіць яе, спатрэбілася дапамога ратавальнікаў і работнікаў ЖКГ.

— Тых, хто легальна ўтрымлівае дзікіх жывёл, не так і шмат, — дадала напрыканцы Таццяна Жалязнова. — Хоць працэдура рэгістрацыі дзікай жывёліны бясплатная.

gorbatenko@sb.by 

Фота з архіва герояў матэрыялу