Масквічка Ірына Капчынская, у якой родавыя карані на Гродзеншчыне, ушанавана за падзвіжніцкую дзейнасць медалём Францыска Скарыны

Ірына Капчынская: Каб і чулі беларусаў, і бачылі…

Масквічка Ірына Капчынская, у якой родавыя карані на Гродзеншчыне, ушанавана за падзвіжніцкую дзейнасць медалём Францыска Скарыны

Нядаўна Прэзідэнт Беларусі ўзнагародзіў медалём Францыска Скарыны мастацкага кіраўніка Беларускага фальклорна-этнаграфічнага ансамбля “Кірмаш” з Масквы Ірыну Капчынскую. “Гэтай узнагароды яна ўдастоена за значны асабісты ўклад ва ўмацаванне культурных сувязяў паміж Беларуссю і Расіяй”, — гаворыцца ў паведамленні прэс-службы Прэзідэнта.


Ірына Капчынская

У прэсе, на інтэрнэт-рэсурсах ёсць некаторыя звесткі пра масквічку-супляменніцу, што незвычайным чынам узбагачае беларускую народную культуру. Напрыклад, у газеце “Голас Радзімы” выйшаў тэкст “Калі ў сэрцы дзве радзімы” (ГР, 24.01.2008). Тады Таварыства па сувязях з суайчыннікамі за мяжой “Радзіма” праводзіла семінар для кіраўнікоў творчых гуртоў з беларускіх суполак замежжа, і спадарыня Ірына была ў іх ліку. У інтэрв’ю госця расказала, што гурт “Кірмаш” узнік у немалой ступені дзякуючы яе за­хапленню беларускім нацыянальным касцюмам: “Я аднаўляю дэталі старадаўняга адзення, шукаючы іх па этнаграфічных крыніцах. Мая калекцыя не такая ўжо і малая: налічвае дванаццаць рэканструяваных мадэляў. Уявіла, як шыкоўна будзе выглядаць спалучэнне касцюма і песні на сцэне, і вырашыла стварыць самадзейны калектыў”. Тады ж спадарыня Ірына паведаміла: “Сама я нарадзілася ў сталіцы, і бацькі мае масквічы, а вось дзядуля — карэнны беларус”. Дзялілася і далейшымі планамі.

А сёлета, калі ў Маскве праходзіў чарговы з’езд Федэральнай нацыянальна-культурнай аўтаноміі “Беларусы Расіі”, старшыня суполкі Валерый Казакоў запрасіў Ірыну Германаўну на трыбуну... прама пад час справаздачнага даклада. “У рамках аўтаноміі дзейнічае ўнікальны проект — а можа быць і сама аўтаномія дзейнічае ў рамках гэтага сакральнага праекта… — гаварыў з лёгкім гумарам дакладчык. — Я маю на ўвазе шматгадовую тытанічную працу Ірыны Капчынскай. І яе бясцэннага калектыву”. Вядомы ў Расіі, ды і ў Беларусі пісьменнік Валерый Казакоў папрасіў з’езд “даць Ірыне пяць мінут” — каб яна паказала, чым канкрэтна займаецца. Каб усе пачулі, што такое наша сапраўдная старажытная беларуская песня. Яшчэ дадаў: Ірына не толькі спявае, але і аднаўляе мелодыі песень, узнаўляе беларускія касцюмы, прычым — адметныя строі з розных рэгіёнаў. Па касцюмах можна меркаваць: як выглядалі ў святы — бо такую ж вопратку насілі не штодня — нашы бабулі ды прабабулі.


На розныя імпрэзы артысткі гурта “Кірмаш” апранаюць розныя строі

Чаму, падаецца нам, у “касцюмнай” справе важная такая, як у дзейнасці Ірыны Капчынскай, няспешнасць, дакладнасць і карпатлівасць? Бо з народнымі беларускімі ўборамі ў шэрагу суполак замежжа, іх творчых гуртоў не ўсё, на жаль, заўсёды добра атрымліваецца. Ды і ў Беларусі ёсць нямала спробаў у гуртоў, салістаў рознага кшталту выходзіць на сцэну быццам бы “а-ля народ”, не ўнікаючы ў адметнасці беларускіх народных традыцый адзення. І на здымках, якія трапляюць у рэдакцыю, часам бачыш проста нейкую вульгарную прафанацыю, а не народныя строі, з безгустоўным і грубым, нетыповым для беларускіх традыцый змяшэннем і стыляў, і колераў, і крояў... Таму і вельмі важна, каб нехта, ведаючы традыцыі, мог камусьці нешта падказаць, ды і сам падаць добры прыклад для іншых.

Вернемся, аднак, на з’езд ФНКА. Карэнная масквічка вітала ўсіх па-беларуску: “Дзень добры, шаноўнае гаспадарства! Віншую ўсіх з гэтай сустрэчай!” І далей перайшла на рускую мову. Звярнула ўвагу, што сёння яна — у касцюме сваіх продкаў з Гродзеншчыны. Нагадала, што копіі традыцыйных беларускіх касцюмаў з розных рэгіёнаў Беларусі робіць ужо цягам 20 гадоў і ў прамым кантакце з этнографамі з Беларусі. Гэта, у прыватнасці, супрацоўнікі Нацыянальнай акадэміі навук, а таксама кафедры этналогіі з Універсітэта культуры і мастацтваў: Таццяна Пладунова і Вячаслаў Калацэй. “Адметнае ўзаемадзеянне народнага адзення і песень — апошнія ж мы атрымліваем ад нашых вядучых спецыялістаў — з вялікай цікавасцю ўспрымаецца і тут, у Маскве, і на розных фэстах, — казала спадарыня Ірына. — Амаль 10 гадоў мы рэгулярна выязджаем і ў іншыя месцы. Дзякуючы адзенню і песням многія бачаць і чуюць: ёсць адметная беларуская мова, у якой чатыры асноўныя дыялекты, ёсць адметны беларускі строй адзення... Ансамбль наш сёлета справіў 20-годдзе, і ў ім чацвёра спявачак — ад яго заснавання, носьбіты беларускай мовы. Гэта сёння, акрамя мяне, Таццяна Грэкава, Вольга Яцкова, Галіна Іванова, Людміла Масленнікава. Мы вельмі стараемся, спяваем песні на розных дыялектах. Робім шмат, каб і чулі беларусаў, і бачылі ў Маскве. У нас падрыхтавана ўжо 16 этнаграфічных праграм”. Ірына Капчынская праспявала для прыкладу ў розных стылях два куплеты з песень, запісаных у розных рэгіёнах, ёй апладзіравалі дэлегаты і госці з’езду.


Удзельнікі гурта “Кірмаш” часта бываюць на розных святах і фестывалях

Напрыканцы верасня, калі ў Маскве пры Пасольстве Беларусі адкрываўся Дзелавы і культурны цэнтр, высокіх гасцей віталі самадзейныя артысткі гурта “Кірмаш”. Ірына Капчынская прадставіла цікавы відэарад (так яна гэта называе, хоць касцюмы дэманструюцца ўжывую ўдзельніцамі гурта) з пяці традыцыйных беларускіх строяў, з розных рэгіёнаў краіны. Заўважым, да творчасці гурта, яго кіраўніцы ў сталіцы Расіі па-ранейшаму жывы і вялікі інтарэс. Як і ў Беларусі. Скажам, гурт “Кірмаш” удзельнічаў у першым Фэсце творчасці беларусаў свету, які праходзіў у 2012 годзе ў Мінску і Віцебску. А журналісцкія шляхі бліжэй звялі нас з Ірынай Германаўнай менавіта ў Маскве. Хацелася больш даведацца пра яе працу. Цікаваю, як нам падаецца, атрымалася размова.

— Ірына Германаўна, даводзілася чуць, што, ствараючы народныя строі, вы скарыстоўваеце, у прыватнасці, і чарцяжы, эскізы вядомага даследчыка Міхася Раманюка...


— Так, напрацоўкі такога знакамітага спецыяліста ніяк не абысці. Яшчэ і розных слайдаў, фотаздымкаў, на якіх у дэталях бачны каштоўныя экспанаты рэгіянальных беларускіх этнаграфічных музеяў, у мяне шмат. Дарэчы, я ведаю, што творчую спадчыну Раманюка выкарыстоўваюць і юныя мастакі з Растова-на-Доне, з якімі займаецца мастак-беларус Уладзімір Банцэвіч.

— Спадар Уладзімір, дарэчы, і аўтар цікавых кніг для дзяцей, і расійска-беларускіх культурных праектаў, ён шмат гадоў узначальвае Саюз беларусаў Дона. Дык што: і яго выхаванцы, малюючы сюжэты пра народныя беларускія абрады, звяртаюцца да эскізаў даследчыка?

— Прынамсі, я пра тое чула. І выйшаў прыгожы буклет з творамі, малюнкамі тых дзяцей. І гэта, мяркую, здорава, што ёсць такая ўвага ў юных да беларускіх народных строяў. Ну і я напрацоўкамі Раманюка таксама карыстаюся. Бо лічу: гэта агульная культурная спадчына ўсіх беларусаў.

— Можна яшчэ сказаць, што Міхась Раманюк — мудры пасярэднік-праваднік паміж усё больш рэдкімі ў нашым часе ўладальнікамі аўтэнтычных строяў і сучаснымі мастакамі, а таксама дызайнерамі, мадэльерамі. Ён жа, напэўна, рабіў эскізы з натуры…

— У мяне ёсць цікавыя альбомы Міхася Раманюка “Беларускае народнае адзенне”, выдадзеныя ў Мінску ў 1981 і 1992 гадах, “Беларускiя народныя строi” (2003 год). Адзін з іх у 80-я гады Раманюк зрабіў сумесна з Віктарам Антонавічам Говарам — апошняга былі слайды. Прычым, заўважу, іх у альбом увайшла толькі частка, а тыя, што не былі выкарыстаны, цяпер у мяне: іх перадала ўдава фатографа, журналіста, пісьменніка. Ён яшчэ рамёствы беларускія цікава апісаў: аднаўляў і кавальства, і кераміку — праз сябе, сам усё сваімі рукамі спрабаваў рабіць. У нас, дарэчы, 20 кастрычніка 2012 года быў Вечар памяці, прысвечаны Віктару Антонавічу Говару: паказвалі каля 600 яго слайдаў, і ўсё — з адметным гукамузычным афармленнем. Заўважу: я правяла цэлы цыкл, больш за 20 літаратурна-музычных сустрэч “Знаёмцеся: Беларусь” у культурных цэнтрах і бібліятэках Масквы. Віктар Антонавіч пераехаў жыць у Маскву ў 70-я гады, а родам быў з Веткі, з вядомага раённага цэнтра пад Гомелем. У мяне, дарэчы, у калекцыі ёсць адзiн Неглюбскі касцюм, будзе і Веткаўскi — амаль з тых мясцін... Праўда, чуць мне ў Маскве даводзілася і такое: паколькі, маўляў, у Ветцы і ў тым паўднёвым рэгіёне Беларусі ў многіх стараверскія родавыя карані, то гэта дае права расейцам казаць, быццам Гомель — зямля спрадвечна руская. Напрыклад, маскоўскі ансамбль “Народный праздник” у сваім праекце “Похороны стрелы” падае палесскую традыцыю як “исконно русскую” (хоць яна з беларускай Гомельшчыны) і навучае народным спевам усіх жадаючых, і пры тым проста калечыць беларускія словы. Выйшаў нават аўдыёальбом, дзе спрадвечна беларускія песні падаюцца як рускія. На мае заўвагі мне заяўляюць: “Какая разница!!!”..

— Толькі ад невукаў пра спрадвечна рускую зямлю Гомельшчыны і пачуеш... Лёгка звярнуцца да гісторыі Веткі, усяго таго рэгіёну, каб зразумець, хто там спрадвечныя гаспадары, а хто госці. Дарэчы, яшчэ больш часу, чым стараверы, жылі там і яўрэі — у Тураве, Рэчыцы, Гомелі... Рускія, яўрэі, татары, украінцы, прадстаўнікі іншых народаў спрадвеку жывуць на Беларусі ў міры і згодзе. А чаму стараверы пусцілі карані на беларускай зямлі? Бо ў беларусаў, як вядома, вельмі багаты досвед шматканфесійнага, шматнацыянальнага жыцця. Стараверы ўцякалі — з Расіі — туды, дзе маглі свабодна спавядаць сваю веру. Яны прыйшлі на Беларусь як госці, а іх мясцовыя жыхары-беларусы, па сутнасці, абаранілі, прытулілі, далі магчымасць жыць, развівацца. Не разбурылі іх веру, культуру: вось яна і расцвіла... Вернемся, аднак, да касцюмаў. Як вы называеце тое, што робіце?

— Нашы касцюмы — гэта рэканструкцыі. Яны ствараюцца наноў па тых беларускіх узорах, якія ёсць у краязнаўчых, этнаграфічных музеях: адно да аднаго. Таму што ўзоры тыя ў мяне зазнятыя.

— Але як такое магчыма? Няўжо вам самім даводзіцца прасці лён, каб потым з яго выткаць палатно? Для гэтага ж патрэбны кросны ды іншыя прылады…

— Не, я не пралля і не ткачыха... У дадзеным выпадку ідзе аднаўленне не тэхналогіі, а колеру і формы. Менавіта крой і форма строяў адпавядае таму, як гэта рабілі раней. А як рабілі — тое можна пабачыць і ў каштоўным альбоме “Белорусский народный костюм: крой, вышивка и декоративные швы” Вольгі Лабачэўскай і Зінаіды Зімінай (Мн., “Беларуская навука”, 2013). А фактура тканіны ў маіх строяў іншая, хоць я, вядома ж, імкнуся падабраць найбольш блізкую да арыгінала. Аднак не іду шляхам поўнай рэканструкцыі, бо і жыцця майго на тое не хапіла б. Я бяру сучасны лён, палатно, з яго крояцца, шыюцца элементы адзення. На палатне раблю глыбокую імітацыю ручной тканай (!) работы, і вышыўку раблю сама. У выніку атрымліваецца максімальнае набліжэнне да аўтэнтычных узораў. Прычым гэта не падробкі, як некаторым можа падацца. Я называю такую працу: стварэнне відэараду. Гэта маё такое глыбокае хобі.

— Усё ж такі вы цяпер — спецыяліст па беларускіх строях?


— Не, аматар... Хоць, сказаць па шчырасці, ужо добра разбіраюся ў асаблівасцях малюнка і крою. У Беларусі тым займаюцца прафесійна вядомыя мастацтвазнаўцы Вольга Лабачэўская, Зiнаiда Зiмiна, Марыя Віннікава. А я не магу ўсё ахапіць. Бачу пэўны ўзор — і вырашаю: магу яго аднавіць ці не. Гляджу па колеравай гаме, прычым для аналізу выкарыстоўваю ўсё, што магу знайсці па пэўным рэгіёне. Яшчэ звяртаю ўвагу: шчыльны малюнак тканіны альбо разрэджаны? Ну і на іншыя нюансы. Зыходзячы з гэтага з кучы розных тканін выбіраю патрэбную — і раблю касцюм. У мяне ўжо, дарэчы, гатова больш за дзесяць касцюмаў. А паколькі я не вельмі багатая на грошы, то розныя “анучкі” збіраю, і людзі прыносяць: што можа ў працы спатрэбіцца. Дарэчы, раблю таксама і выцінанкі. Некаторыя потым дару добрым людзям...

— А на жыццё як зарабляеце?


— Веданнем нямецкай культуры, мовы і нямецкіх дыялектаў. Праўда, 20 гадоў адпрацавала і ў абарончым комплексе: распрацоўвала радыёэлектронную апаратуру. Калі на пачатку 90-х абаронка рухнула, закончыла курсы пры Маскоўскім дзяржуніверсітэце імя Ламаносава с правам выкладання нямецкай мовы і стала метадыстам-выкладчыкам нямецкай мовы. Працавала-выкладала ў школе пры Акадэміі педагагічных наук, у Вальдорфскай школе, у спецшколах нямецкай мовы. Дарэчы, да некаторых нашых праектаў, фотасесій падключалі мы і дзяцей ліцэя №1571, дзе я выкладала раней нямецкую мову. А цяпер, ужо 6 гадоў, вяду там заняткі па праграме “Беларуская выцінанка”, якую сама ж і склала. Вось паглядзіце, тут на здымку — прыгожы Гродзенскі строй. Дарэчы, маскоўскі ліцэй №1571 уваходзіць у “Ліцэйскае брацтва” з падобнымі навучальнымі ўстановамі Гродзеншчыны, там ёсць ліцэйскі музей руска-беларуской культуры, ліцаісты з Беларусі ездзяць у госці да равеснікаў у Маскву і наадварот. Так што не выпадкова я менавіта ў гэтым ліцэі працую.

— Цікава! Дарэчы, з Гродзеншчыны, з-пад Скідэля родавыя карані некаторых продкаў і вядомага маскоўскага генеалога Станіслава Думіна — пра яго пад загалоўкам “Рамантык, улюбёны ў архівы” пісала газета “Голас Радзімы”(4.10.2012).

— Дзякуй за падказку. Можа, ён дапаможа мне даведацца больш пра шляхціцаў Губарэвічаў герба RADWAN — там, магчыма, карані і майго роду. Я ў 2011-м атрымала на рукі так званыя рэпрэсіўныя дакументы, і патрэбна ідэнтыфікацыя майго дзеда: яго звалі Сцяпан Восіпавіч, а прозвішча Губарэвіч-Губарэня. Ён быў родам з вёскі Кашубінцы, кіламетраў за 10-20 ад Скідэля на рацэ Котры.  

— Ці змяніўся з часам ваш ансамбль?


— Не надта. У ім чацвёра нас — яшчэ з 94-га года, з 97-га ансамбль называецца “Кірмаш”. Усе выраслі, у мам — па трое-чацвёра дзяцей. Цяпер у гурце 8 чалавек, да “старажылак” дадаліся І. Бетанава, Е. Нарыжных, Л. Сапёлкіна, Н.Селіверстава,Т. Елісеева. Шмат выступаем, праводзілі фестывалі — у маскоўскім Доме нацыянальнасцяў, у Паўночна-Заходняй акрузе Масквы (Строгіна). Тут, аднак, ёсць праблема: да гурта прыцягваюцца, хацелі б у нас працаваць пераважна тыя, хто імнецца пакрасавацца на сцэне, хоча славы, апладысментаў. А патрэбныя этнографы, мастакі, кампазітары.

— А дзесьці ў кіно ці на нейкія прэзентацыі вы даяце свае строі?

— Нічога нікому не даю. Свядома. Каб “не исказили”, не перацягнулі. Ну і каб не прапала! Дзе бываем, выступаем — там даецца інфармацыя, што мы і песні, і строі з пэўнага рэгіёну Беларусі выкарыстоўваем. У рэпертуары нашым цяпер — больш за 400 песень, якія ўдалося сабраць па розных рэгіёнах, а потым і расшыфраваць аўдыёэтназапісы. Зроблена 16 праграм. Прычым усе розныя. Увогуле ж да кожнага выступу я пішу праграму, згадваю імёны фалькларыстаў, месца запісу, імёны вясковых спявачак.

— І песні, і дзеянні ў вас ёсць на сцэне?

— Дзеянняў вельмі мала, бо звычайна ў канцэртах на тое мала часу. Ёсць, напрыклад, у зборніках этнаграфічных нейкія выслоўі, песні без нот запісаныя. Я падбіраю пад пэўнае каляндарнае свята народныя выказванні. Бярэм той фальклор, які не быў яшчэ запісаны з музычным афармленнем. Я, дарэчы, налічыла звыш 240 людзей-этнографаў, якія больш за 120 гадоў працавалі на гэтай ніве: збіралі ўсё, запісвалі.


Ірына Капчынская з супляменнікамі на з´ездзе суполкі “Беларусы Расіі”

— У адной з кніг Анатоля Статкевіча-Чабаганава з серыі “Я — сын ваш...” — а іх лёгка знайсці і ў інтэрнэце, іх аўтар перадаваў і ў бібліятэку нашага Пасольства ў Маскве... — ёсць артыкул пра літаратуразнаўцу Еўлалію Казановіч. Яна — ураджэнка Магілёва, з беларускага шляхецкага роду, працавала ў Пушкінскім доме ў Піцеры і была адной з яго заснавальніц. Запісвала і даследавала беларускія валачобныя песні, апублікавала “Говоры Озеранского края”, яны пададзены ў кнізе. Гэта для вас можа быць цікава.

— Дзякуй, пагляджу. Дарэчы, я і сама ўвесь час у пошуках, бо праводжу вечарыны на тэму “Знаёмцеся: Беларусь”. Гэта займае шмат часу, але і сама рухаюся наперад, шмат даведваюся цікавага.

— У адным з інтэрнэт-тэкстаў даводзілася чытаць, як нейкая расіянка на канцэрце ў Маскоўскім доме нацыянальнасцяў характарызавала вашае спяванне як “озорное, зазывное, горловое какое-то, с современной терминологии даже эротическое”... Як вам такія ацэнкі?

— Гэта ўсяго толькі меркаванне дылетанткі... Прафесіяналы, пачытаўшы такое, пасмяюцца. Бо тое гучанне нашых беларускіх песень, як спявае іх, напрыклад, Наталля Матыліцкая, як імкнемся спяваць мы ў гурце “Кірмаш”, называецца: глыбокарэзанатарнае. У Расіі так спяваюць хіба на беларускіх этнічных землях: Смаленшчына, Браншчына, заходняя частка Курскай вобласці. А гарлавое спяванне, не нізкапазіцыйнае — гэта ўжо такі расійскі “дзічок”. Мы ж вучыліся спяваць аўтэнтычна па-беларуску ў беларускай глыбінцы, а экзамен здавалі ў Мінску дацэнту кафедры этналогіі і фольклору Універсітэта культуры і мастацтваў Таццяне Пладуновай.

— На чым, акрамя музейных узораў, грунтуюцца вашы рэканструкцыі строяў?

— У калекцыі Віктара Антонавіча Говара, пра якога я казала, дзве з паловай тысячы слайдаў. З іх алічбавана 600, у тым ліку і на сродкі пісьменніка, актывіста беларускай дыяспары ў Маскве Валерыя Казакова. І гэты працэс працягваецца. З часам хачу каштоўны матэрыял, які зберагаю ў сябе як памяць пра цудоўнага чалавека і даследчыка, у лічбавым фармаце падарыць Беларусі, у Гомель. Варта б зрабіць там Вечар памяці Віктара Говара — як і ў Маскве правяла.

— Ці ёсць яшчэ праекты?

— Ёсць. Хачу выдаць рэтра-альбом пад назвай “Падарожжа па Беларусі 60-80-х гадоў”: гэта калі Віктар Антонавіч рабіў тыя слайды. А яшчэ планую песні, якія ў мяне на слыху, але не запісаныя, давесці да ладу. Праспяваць, запісаць, пераклады зрабіць на рускую мову... І выдаць зборнікам “Спявае беларускі “Кірмаш”: 20 гадоў”, аформіўшы здымкамі строяў ды аповедамі пра асобныя рэгіёны. Мне неяк далі фальклорны зборнік, 1934 года. Цікавыя тэксты, а нот няма. Адной песні я памятаю музыку, мелодыю — у мяне, дарэчы, абсалютны слых — і знайшла словы ў зборніку, якіх не ведала. Трэба тэрмінова запісваць.

— У Беларусі некаторыя фальклорныя гурты выступаюць на выставах-кірмашах — весяляць пакупнікоў. Так ствараецца вясёлая, святочная атмасфера… А вам даводзілася ўдзельнічаць у масавых мерапыемствах?

— Так, удзельнічаем у Калядах, былі на Купаллі ў маскоўскім парку Кузьмінкі, Днях славянскага пісьменства ў Падмаскоўі, на Калядных сустрэчах у адным з касцёлаў Масквы. Удзельнічалі ў нацыянальных святах у Суздалі, Бранску. Але фальклор бывае розным... Тое, што мы робім, на мой погляд, нельга выносіць на плошчу. Бо калі выносім — гэта ўжо тавар. Нашае мастацтва лічу ў нейкай ступені элітарным, бо ведаю: у нацыянальнай культуры высокая духоўная місія.

Гутарылі Іван і Валянціна Ждановічы

Час асэнсаваць традыцыі

Якім бачыцца досвед працы Ірыны Капчынскай спецыялістам? Наколькі каштоўныя, у прыватнасці, для беларускай культуры яе рэканструкцыі-аднаўленні народных строяў па ўзорах? Пра тое мы папрасілі паразважаць вядомага даследчыка, этнакультуролага, фалькларыста і педагога Івана Крука. Цяпер аўтар 15 манаграфій і шматлікіх артыкулаў пра духоўную спадчыну беларусаў працуе галоўным рэдактарам у выдавецтва “Адукацыя і выхаванне”.


Можна з упэўненасцю сцвярджаць, што працы Ірыны Капчынскай маюць вялікую каштоўнасць. Як, скажам, і знакамітыя слуцкія паясы. У Беларусі ёсць і такі досвед: поўная рэканструкцыя, аднаўленне слуцкіх пясоў. Такія аўтарытэтныя спецыялісты, як Валеры Жук, Барыс Лазука лічаць, што такое — дапушчальна і можа быць брэндам. Вядома ж, трэба агаворвацца: вось тут аўтэнтыка, арыгінал, а тут — рэканструкцыя. Гістарычную рэканструкцыю робяць і майстры-збройнікі, аднаўляючы даўнюю зброю, рыцарскія даспехі. Калі рэканструкцыя зроблена на высокім прафесійным, мастацкім узроўні — гэта мае права быць. Возьмем такую аналогію. У мяне ўнук нарадзіўся. Як далучаць яго да казак беларускіх, іншай народнай творчасці? Я магу і на памяць расказваць, і чытаць з кніг, і выкарыстоўваць розныя сучасныя прыстасаванні. Галоўнае — каб духоўныя традыцыі перадаваліся з пакалення ў пакаленне.

Часам на сустрэчах у розных аўдыторыях узнікаюць спрэчкі: хадзіць нам ці не хадзіць дзеля захавання сваёй беларускай аўтэнтычнасці ў вышываных кашулях, напрыклад. Пра лапці, на шчасце, спрэчкі не ідуць... І я, бывае, на такія развагі кажу жартам: ну вы ж ездзіце, спадары, на розных іншамарках, а не на дзедавым возе. І вазіце сябе, калі ласка, на нямецкіх, амерыканскіх, французкіх, карэйскіх ды іншых аўто — але вязіце пры тым вашу беларускую душу. Каб яна не стала нейкай занадта “сусветнай”, а заставалася, нягледзячы на ўсе знешнія абставіны, нашай, беларускай. І ўсё ж мушу я пры ўсім пры тым зрабіць важную агаворку: адзенне — зусім не апошняя рэч у духоўным свеце чалавека. Гэта тое, што ўплывае на душу. І гэта добра ведаюць, напрыклад, акцёры. Ад іх даводзілася чуць: апранаеш у нейкім спектаклі адзенне роднае — і зусім па-іншаму сябе адчуваеш, ролю іграеш…

Яшчэ адзін момант: не трэба, разважаючы пра культуру адзення, у адну кучу, як кажуць, згортваць прафаннае і сакральнае. Бо ўсяму павінна быць сваё месца, свой час. Можна ж у паўсядзённасці хадзіць “як усе”, а на Каляды, напрыклад, нашае спрадвечнае адзенне апранаць. І крый Божа нам са сцэны ўвесь беларускі фальклор паказваць. Гэта будзе такая прафанацыя! Не ўсё, што за душою маем, варта пераўтвараць у шоу, а тым больш аддаваць“на продаж”. Помніцца, прыехалі мы ў экспедыцыю ў Лоеўскі раён Гомельшчыны. Жанчыны мясцовыя кажуць: “Пабарануем раку”. Як гэта? Выйшлі яны на бераг адзін, а з другога боку Дняпра — другі такі ж гурт. Гэта ўвесну, кіламетры тры люстэка вады паміж імі. І як заспявалі!.. Спеў праз раку паляцеў — з таго боку вяртаецца. Як такую прыгажосць паўторыш у сцэнічных умовах?
Заметили ошибку? Пожалуйста, выделите её и нажмите Ctrl+Enter