Do otrzymania przynajmniej emerytury socjalnej jeszcze rok temu starczało pięciu lat pracy. W 2014 roku minimalny staż pracy zwiększono do dziesięciu lat. Od 1 stycznia 2015 roku będzie stanowić 15 lat.

Osobom, które mają mniejszy staż pracy, emerytura równa połowie budżetu minimum egzystencji — nieco mniej niż 700 tysięcy białoruskich rubli — przyznana zostanie o pięć lat później. Mężczyznom w wieku 65 lat, kobietom — w wieku 60 lat. Ministerstwo Pracy i Opieki Społecznej oświadczyło, że zwiększenie stażu z jednej strony będzie motywować każdego do długiej i legalnej działalności, a z drugiej — ograniczy liczbę osób, pozostających na utrzymaniu innych. Najwyraźniej są również inne przyczyny.

Dotychczas na trzech-czterech zatrudnionych było dwóch emerytów. W chwili obecnej sytuacja wygląda zupełnie inaczej. W naszym kraju mieszka około 2,5 miliona emerytów, prawie ćwierć ogółu ludności. W ubiegłym roku ich liczba wzrosła o ponad 37 tysięcy. Ta tendencja prawdopodobnie się zachowa. Liczba osób aktywnych zawodowo będzie spadać, jest przekonana specjalistka Wydziału Dynamiki Systemów Społeczno-Gospodarczych Insty-tutu Ekonomii Narodowej Akademii Nauk Ludmiła Szachoćka:

— W latach 1990. i na początku lat 2000. w naszym kraju była niska liczba urodzeń. W najbliższym dziesięcioleciu będzie coraz mniej osób aktywnych zawodowo. Mniej składek będzie się odprowadzać do Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Problem starzenia się ludności jest aktualny dla wielu krajów. Państwa muszą sięgać po niepopularne rozwiązania, w tym wydłużenie powszechnego wieku emerytalnego i zmniejszenie wielkości wypłat. W państwach Unii Europejskiej odbywają się liczne protesty z tego powodu, między innymi przed gmachem Ministerstwa Gospodarki w środku Aten. “Starczy podatków!”, “Nie możemy jeść tylko orzechy!”. W Grecji zasiłki zmniejszono o ćwierć po tym, jak kraj zaczął oszczędzać. Kilka tysięcy przeciwników reformy emerytalnej wyszło na ulicy Sofii. Mimo protestów ludności zmiany nacierają jak czołg.

Przeciętna wielkość emerytury w powszechnym wieku emerytalnym w 2015 roku pozwoli zapewnić stosunek emerytury do przeciętnego wynagrodzenia na poziomie co najmniej 40 procent. Główne wydatki z budżetu Funduszu Ubezpieczeń Społecznych to właśnie emerytury — 87 bilionów białoruskich rubli, czyli 75,6 procent wszystkich zaplanowanych wydatków. Dzięki czemu utrzymywana będzie stabilność systemu? Prawdopodobnie w najbliższej przyszłości nie unikniemy wydłużenia powszechnego wieku emerytalnego.

W Niemczech emerytem się zostaje w wieku 67 lat, w Wielkiej Brytanii i Włoszech w wieku 68 lat. Przy tym przeciętna długość życia stanowi 80 lat. Na Białorusi kobiety żyją średnio 77 lat, mężczyźni natomiast o dziesięć lat mniej. “Różnica między długością życia i powszechnym wiekiem emerytalnym powinna stanowić około 12 lat. Dlatego można podnieść wiek emerytalny dla kobiet, a dla mężczyzn — nie” — uważa kierowniczka Miejskiego Ośrodka Gerontologicznego Iryna Tokarawa. Bank Światowy poleca do 2020 roku powoli podnieść wiek emerytalny kobiet do 60 lat, do 2026 roku — do 63 lat, ale już dla wszystkich obywateli, a do 2030 — do 65 lat.

Obciążenie funduszu emerytalnego w okresie długoterminowym teoretycznie można zmniejszyć, rozwijając system otwartych funduszy emerytalnych. Na razie emerytura jest przydzielana, składki pracujących nie są przechowywane w postaci oszczędności, a są wypłacane emerytom. W przypadku otwartego funduszu emerytalnego wykorzystuje się inny mechanizm: składki wpłaca się na specjalne konto w ciągu stażu pracy, a po przejściu na emeryturę jej wielkość oblicza się na podstawie zgromadzonej kwoty. Trzeba jednak rozwijać rynek papierów wartościowych. Poza tym jakie są gwarancje, że środki, zainwestowane w akcje dużych spółek, zwłaszcza za granicą, przyniosą zyski? Jeśli jednak obliczyć wszystkie ryzyka, system otwartych funduszy emerytalnych może się sprawdzić. W Kazachstanie ten system funkcjonuje od 1998 roku.

Istnieje również inne rozwiązanie, mówi ekonomista Alaksandr Sinkiewicz. Chodzi o wprowadzenie ubezpieczenia dodatkowej emerytury. Na razie ten mechanizm nie jest u nas zbyt popularny. W Europie natomiast dość pomyślnie funkcjonuje.

W Niemczech jest obowiązkowe ubezpieczenie emerytalne. W tym celu powstało nawet stowarzyszenie, zrzeszające szereg korporacji, ubezpieczających emerytury.

Wybór rozwiązania na razie jest w stadium dyskusji. Uwzględnia się wszystkie opinie. Decyzja podjęta zostanie nie tylko wychodząc z doświadczenia światowego, ale i specyfiki naszego kraju. Jedno jest jasne: nie warto liczyć tylko na pomoc państwa. Trzeba myśleć o tym, jak samemu zapewnić sobie spokojną starość.

Iryna Sawieliewa

Minimalny staż do otrzymania emerytury w powszechnym wieku emerytalnym dla kobiet obecnie stanowi 20 lat, dla mężczyzn — 25 lat. 

Jeśli jest odpowiedni staż, do obliczenia emerytury bierze się 55 procent średniej miesięcznej. Od 1 stycznia z każdym następnym rokiem pracy do mi-nimum będzie doliczany dodatkowo jeden procent. Jeśli kobieta pracowała przez 21 lat, będzie to już 56 procent od wynagrodzenia i tak dalej. 

Poza tym państwo wesprze osoby, które mają bardzo duży staż, ale względnie mało zarabiały z obiektywnych przyczyn. Przykładowo z powodu braku kwalifikacji. W tym przypadku od początku roku dla kobiet, które pracowały przez ponad 30 lat, i mężczyzn, którzy pracowali przez ponad 35 lat, wzrośnie wartość jednego roku stażu. Będzie kosztował nie mniej niż 0,7 procent średniej krajowej robotników.

— Raczej nie chodzi o reformowanie systemu emerytalnego, lecz o wprowadzenie zmian do obowiązujących zasad. Pilnej potrzeby wydłużenia wieku emerytalnego w naszym kraju nie ma. Zwłaszcza, gdy emeryci chcą pracować, pracują nawet po przejściu na emeryturę. Z drugiej strony wydłużenie wieku emerytalnego dla osob, ktore przez większość życia obijały się, jest sprawiedliwe i gospodarczo uzasadnione. Z otwartymi funduszami emerytalnymi rownież nie jest łatwo. Doświadczenie wdrożenia ich na przykład w Rosji okazało się negatywne. Dlatego należy zdecydować, co będziemy rozumieć przez otwarty fundusz emerytalny i jakie są jego realne zalety. I co najważniejsze, czy prywatne fundusze emerytalne rzeczywiście będą w stanie lepiej zarządzać pieniędzmi “emerytalnymi” niż państwo? To pytanie wcale nie jest retoryczne, ponieważ do tej pory ani w teorii, ani w praktyce nie udowodniono, ktora z form własności jest bardziej skuteczna pod względem gospodarczym. 

— Obowiązujący model systemu emerytalnego od dawna powinien zostać zrefor-mowany. Liczba osob zdolnych do pracy w naszym kraju spada. Wszystkie środki, ktore osoby pracujące wpłacają do Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, od razu wydawane są na emerytury. Gdzie wziąć dodatkowe fundusze, żeby przynajmniej nie zmniejszały się? Należy albo podnieść wiek emerytalny, albo wielkość składek na rzecz funduszu. Są to niepopularne i nieskuteczne działania. Problem reformy jest bardzo skomplikowany, ponieważ wymaga przemyślanego programu, zainteresowania ludności i dużych nakładow. Dodatkowe środki można pozyskać na przykład z prywatyzacji