Pytania w obłokach

“Nаsza wspуłpraca to nie tylko wymiana danych naukowych, lecz rуwnież kontakty przyjacielskie uczestnikуw projektu” — opowiada Jean-Fransua. — Teraz jestem w odwiedzinach u mojego białoruskiego przyjaciela Walerego Szczerbakowa, ktуry już niejednokrotnie bywał w Clermont-Ferrandie. J-F. Gayet zaznaczył, że naukowcy z laboratoriуw Zakładu Fizyki mają szeroką renomę w światowym społeczeństwie naukowym i pracują na wysokim poziomie technicznym.
Jak nawiązywano białorusko-francuską wspуłpracę i na czym polega istota wspуlnego projektu?
Doktor nauk fizyko-matematycznych, starszy pracownik naukowy Zakładu Fizyki NAN Białorusi Walery Szczerbakow oraz jego koledzy z laboratorium optyki środowisk rozpraszających uzyskali dostęp do unikalnych informacji o składzie chmur dzięki Porozumieniu o wspуłpracy naukowo-technicznej pomiędzy NAN Białorusi i Narodowym Centrum Badań naukowych Francji (2003 r.). W roku 2004 drogą konkursową wybrano 11 najlepszych projektуw obopуlnie korzystnych dla obydwуch krajуw, w tym rуwnież projekt dotyczący zbadania chmur.
Okazuje się, wyjaśnia W.Szczerbakow, że badanie chmur sprzyja wyjaśnieniu aktualnej kwestii, ktуra już od dawna niepokoi rozumy uczonych z całego świata: czy nastąpi ocieplenie klimatu? Wyjaśnić ją potrafią chmury, ktуre w istotny sposуb wpływają na ukształtowanie klimatu: odbijają światło słoneczne i jednocześnie tworzą dla Ziemi efekt cieplarniany, dzięki czemu utrzymywana jest rуwnowaga cieplna planety. Rуwnież tak zwane obłoki antropogeniczne, ktуre tworzą się w wyniku ruchu samolotуw, oddziałują na pogodę.
Walery pokazuje mi zdjęcia nieba nad Francją. Jest całe porysowane białymi pasami śladуw inwersyjnych statkуw powietrznych. Zresztą, jak mуwi mуj wspуłrozmуwca, tego rodzaju widoki niebieskie są charakterystyczne rуwnież dla innych krajуw. Na mapie Europy właśnie wzdłuż tras międzynarodowych lotуw notowana jest największa liczba pochmurnych dni. A propos, chmury są odpowiednim transportem do transgranicznego przenoszenia zanieczyszczeń.
Do zbadania obłokуw potrzebny jest specjalny sprzęt. Niezastąpionym pomocnikiem uczonych podczas kampanii badawczych, ktуre a propos przeprowadzane są w Clermont-Ferrandie dwa razy w roku, jest niemiecki samolot-laboratorium “Falkon”. Wyposażony jest w urządzenia naukowe zainstalowane nie tylko na pokładzie, lecz rуwnież pod skrzydłami. Jak wynika ze słуw W. Szczerbakowa, samolot lata jak pod chmurami, tak rуwnież w ich środku, wykonuje pomiary, aby pуźniej można było zbadać warstwy chmur.
“W ciągu miesiąca wykonuje się 15-18 lotуw, z ktуrych każdy trwa około 4 godzin.” — opowiada uczony. “Bada się osobliwości zanieczyszczeń, efekt rozproszenia światła na cząstkach lodu oraz inne właściwości chmur. W wyniku uzyskuje się ogromne masywy danych, ktуre, aby były pożyteczne, powinny zostać opracowane i zintegrowane”. W tej właśnie żmudnej pracy białoruscy fizycy odnieśli największe sukcesy drogą zastosowania nowoczesnych metod fizyko-matematycznych oraz oprogramowania.
“Od kwietnia 2006 roku w ramach projektu funkcjonuje już 5 francuskich i amerykańskich satelitуw meteorologicznych wyposażonych w najnowszą aparaturę, przy czym cały ten “zestaw” przemieszcza się po jednej orbicie — opowiada fizyk. — Prawie jednocześnie mierzymy rуżne parametry atmosfery: temperaturę, wilgotność, przezroczystość, skład gazowy, chemiczny oraz inne parametry. Badamy stan chmur tworzących osłonę Ziemi. Ponieważ pomiary z kosmosu wykonywane są jednocześnie z naziemnymi oraz “samolotowymi”, udaje się uzyskać obiektywny wynik — z uwzględnieniem wszystkich zniekształceń i poprawek. Na tym polega istota eksperymentуw przeprowadzanych w ramach projektu.
Materiał naukowy ma duże znaczenie podczas kontroli transgranicznego przenoszenia zanieczyszczeń. “Prace te — przekonany jest Walery Szczerbakow — przynoszą korzyści jak dla białoruskiej, tak rуwnież dla francuskiej strony”.

Iwan Iwanow