Дырэктар клубнага дома Павел Лотвін (на пярэднім плане): «Асаблівасць нашай рэабілітацыйнай мадэлі — удзел на правах раўнавартасных членаў, у тым ліку ў кіраванні».На правах роўнага
Клубны дом размясціўся ў падвальным памяшканні жылога дома. Некалькі невялікіх пакояў і міні-кухня. Сюды штодня прыходзяць 15—20 чалавек. Займаюцца творчасцю, асвойваюць камп’ютар, замежную мову, авалодваюць навыкамі самаабслугоўвання, ездзяць на экскурсіі, спрабуюць знайсці працу. Своеасаблівы гурток па інтарэсах. Толькі абавязковая ўмова наведвання — пастаянны прыём прэпаратаў, прапісаных дактарамі. У кожнага гурткоўца сур’ёзны дыягназ — шызафрэнія, біпалярнае афектыўнае расстройства, клінічная дэпрэсія...
На вучнёўскай дошцы — расклад на тыдзень з размеркаваннем адказных. Гэта другая асаблівасць «Адкрытай душы» — праца тут пабудавана па прынцыпе адказнага ўдзелу. Пачатковец атрымлівае статус члена клуба, а гэта падразумявае не толькі правы, але і абавязкі. Усе ўдзельнічаюць у арганізацыі дзейнасці клубнага дома: напрыклад, робяць там рамонт, клеяць шпалеры, у складчыну купляюць прадукты, прыносяць для агульнага карыстання кнігі, прылады для пісьма і малявання, разам вырашаюць канфлікты і праблемы. На думку дырэктара клубнага дома Паўла Лотвіна, такая рэабілітацыйная мадэль дазваляе вярнуць чалавеку з псіхічным дыягназам адчуванне сваёй значнасці і патрэбнасці, сфарміраваць пачуццё адказнасці, адчуць сябе часткай каманды.
Дзверы клубнага дома адчынены з раніцы, але поўны склад можна ўбачыць бліжэй да абеду. Шмат хто пакутуе на бяссонніцу, прымае седатыўныя прэпараты, і ім патрабуецца некаторы час на разварушванне. Знаёмімся з Іванам, які, мяркуючы па ўсім, ранняя пташка... Называючы свой дыягназ па шыфры, ахвотна раскрывае гісторыю хваробы:
— Захварэў я шэсць гадоў таму. Стаяў раніцай на кухні і раптам убачыў, што стол, які знаходзіўся побач... сплыў. Як потым расказала мама, я ў адной позе прастаяў да вечара, пакуль яна вярнулася. На вуліцы ўжо сцямнела, а я не адчуў ходу часу. Потым доўга быў у бальніцы. Зараз прымаю па пяць таблетак у дзень, адчуваю сябе нармальна, «глюкаў» няма. Але вельмі баюся змяркання.
Страх цемры характэрны і для іншых членаў клуба. Таму ў памяшканнях нават днём, калі на вуліцы на ўсю моц свеціць сонца, заўсёды ўключана святло.
Прыйсці ў «Адкрытую душу» Івана прымусілі абставіны. Мама, з якой ён раней пражываў, памерла. Уся гаспадарка была на ёй, а пасля яе смерці 48-гадовы мужчына, аказалася, не ведае, як заварыць сабе гарбату. У магазінах з-за вялікай колькасці людзей і шырокага асартыменту тавараў Івану становіцца кепска. Ходзіць туды толькі з малодшай сястрой, якая прыязджае да яго з іншага канца горада.
— Сястра ў дзве змены працуе, а тут яшчэ я такі... — уздыхае Іван. — Вось і вучуся хатняй гаспадарцы, каб дазволілі застацца жыць аднаму, — расказвае ён. — Ужо сам чышчу гародніну, гатую салату з яе і вінегрэт, хутка навучуся тушыць капусту.
Каб развіваць у сабе самастойнасць, Іван сёння ў клуб ішоў пешшу, на што спатрэбілася дзве гадзіны. Яго таварыш Аляксей ездзіць на электрычцы з Барысава. Ён, дарэчы, галоўны на кухні па прынцыпе «роўны навучае роўнага». Яго маці доўга хварэла, даглядаў яе, усё па доме рабіў.
— У большасці членаў нашага клуба вышэйшая або няскончаная вышэйшая адукацыя, — каменціруе Павел Лотвін. — Але з-за хваробы не толькі прафесійныя, але і бытавыя навыкі страчаны. Некаторыя панічна баяцца звычайных людзей, але ахвотна маюць зносіны з сабе падобнымі. Каб вярнуць іх у звычайнае асяроддзе, праводзім заняткі з псіхолагам і псіхатэрапеўтам, прыцягваючы спецыялістаў гарадскога і абласнога псіханеўралагічных дыспансераў.
Гатуем салату.Шлях да працяглай рэмісіі
У якасці прыкладу эфектыўнасці дзейнасці клуба Павел Лотвін называе рэальныя выпадкі працаўладкавання. Адзін яго падапечны цяпер працуе ў пякарні прыбіральшчыкам, яго таварыш мые там посуд. Зарабляюць па 300—350 рублёў у месяц.
— Важны этап нашай працоўнай адаптацыі — прымяненне мадэлі прамежкавага працаўладкавання, — адзначае Павел. — Паколькі чалавек з псіхічным дыягназам хутчэй стамляецца і часцяком баіцца новага, яму трэба больш часу на прывыканне. Мы накіроўваем людзей у працоўныя майстэрні Свята-Елісавецінскага манастыра для «пробнай» занятасці. Чалавек спачатку працуе там чатыры гадзіны ў дзень, пры гэтым, калі ён стаміўся ці адчувае сябе кепска, мае права сысці. У другі дзень, калі адчувае сябе добра, то можа адпрацаваць усе 8 гадзін. Грашовае ўзнагароджанне — да 200 рублёў у месяц — для нашых рабят велізарны стымул да незалежнага жыцця.
Некаторыя члены клубнага дома вучацца працаваць на валанцёрскіх пачатках. 36-гадовы Андрэй падчас зносін з іншымі выявіў у сябе цікавасць да фатаграфіі. Яму арганізавалі курсы па фотасправе. Адкладваючы грошы з пенсіі па інваліднасці, мужчына купіў фотаапарат і цяпер з’яўляецца карпаратыўным фатографам клуба. Такім чынам, праблема занятасці, цікавасці да жыцця, пра якую часцей за ўсё заяўляюць сваякі людзей з псіхічнымі захворваннямі, у сценах клуба паспяхова вырашаецца. Тыя, хто прыходзіць пастаянна, раней траплялі ў бальніцу па два-тры разы ў год, а цяпер у іх працяглая рэмісія.
З мінулага месяца ў клубе арганізавана група ўзаемадапамогі для сваякоў, каб папярэджваць канфлікты ў сям’і і вучыць разумець адзін аднаго. Раз у месяц у клубны дом прыходзіць псіхолаг і кансультуе па сямейных пытаннях, праводзіць трэнінгі.
У «Адкрытай душы» ўсяго два штатныя супрацоўнікі. У апошнія гады тут востра не хапае фінансавых рэсурсаў. Раней працавалі за кошт нямецкага гранта. Але на адны і тыя ж мэты іх паўторна не выдаюць, сталі шукаць іншыя крыніцы. Паўгода працавалі па дзяржсацзаказе. Са з’яўленнем іншых грамадскіх арганізацый, якія займаюцца рэабілітацыяй псіхічна хворых, выйграць тэндар не атрымалася. Цяпер мінскі цэнтр існуе выключна на ахвяраванні. А вось у Брэсце, дзе ёсць яго філіял, атрымаць дзяржсацзаказ удалося — цяпер зарплаты супрацоўнікаў там субсідзіруе дзяржава. Функцыянуюць таксама філіялы ў Віцебску, у красавіку—маі плануецца адкрыць клубны дом у Лідзе.
ДАРЭЧЫ
Як паведамілі ў Мінпрацы і сацабароны, спецыялізаванай сацыяльнай дапамогі грамадзянам з псіхічнымі захворваннямі ў краіне няма. Заканадаўчая база па сацыяльнай рэабілітацыі толькі ствараецца. Калі чалавеку па псіхічным дыягназе ўстанавілі інваліднасць, ён нароўні з астатнімі можа наведваць аддзяленні дзённага знаходжання для інвалідаў у тэрытарыяльных цэнтрах сацыяльнага абслугоўвання насельніцтва. Пры гэтым заканадаўства прадугледжвае для такіх грамадзян шэраг абмежаванняў, звязаных са здольнасцю кантраляваць свае паводзіны. Калі дактары ацанілі гэтыя абмежаванні як рэзка выражаныя, наведваць ТЦСАН нельга. Яшчэ адно супрацьпаказанне — знаходжанне на дыспансерным уліку ў падгрупах «Спецыяльны ўлік» ці «Асаблівы ўлік».
kozlovskaya@sb.by
