
Пяты форт Брэсцкай крэпасці — фартыфікацыйны будынак, які ў краіне захаваўся найбольш. Ён размешчаны ў паўднёвай частцы крэпасці, прыкладна за 3,5 кіламетра ад ядра мемарыяльнага комплексу. Заклалі Пяты форт у пачатку 80-х гадоў XIX стагоддзя. У 1888-м ваенны аб’ект быў здадзены камісіі. Збудаванне ўяўляла сабой спалучэнне земляных валаў і 17 вялікіх казематаў. Па перыметры іх апяразваў канал, глыбіня якога дасягала трох метраў.
— Гэта надзвычайны ўзор фартыфікацыі і ваенна-інжынернай думкі канца XIX — пачатку XX стагоддзя, — расказвае загадчык філіяла мемарыяла Аляксандр Каркатадзэ. — Узровень захаванасці аб’екта — больш за 60 працэнтаў. Гэтым і абумоўлена яго ўнікальнасць.
Турысты ўбачаць форт абноўленым дзякуючы трохгадоваму праекту Саюзнай дзяржавы «Капітальны рамонт, рэстаўрацыя і музеефікацыя збудаванняў Брэсцкай крэпасці». Праводзілі рэстаўрацыю так, каб як мага менш парушыць аўтэнтычнасць форта. Напрыклад, тут знаходзіцца двухпавярховы капанір. Такіх больш няма ў Брэсцкай крэпасці.
Ва ўрачыстай цырымоніі адкрыцця музея прыняў удзел міністр культуры Анатоль Маркевіч:
— Пяты форт — працяг вялікай гісторыі, ён сімвал мужнасці, гераізму і неўміручага подзвігу абаронцаў нашай Радзімы. Форт стане яшчэ адным сімвалам памяці, павагі і глыбокага прызнання неўміручага подзвігу савецкага салдата, які прайшоў дарогамі ваеннага ліхалецця і здабыў Вялікую Перамогу.
Новая экспазіцыя займае шэсць залаў. Першая расказвае пра гісторыю фартыфікацыі на беларускіх землях. Другая прысвечана Брэсцкай крэпасці ў фартыфікацыйнай сістэме на заходніх межах Расійскай імперыі. У трэцяй зале можна даведацца аб мадэрнізацыі цытадэлі над Бугам у пачатку ХХ стагоддзя і будаўніцтве двух фортавых паясоў. Таксама музейшчыкі ўзнавілі інтэр’еры жылога каземата для ніжніх чыноў, цэйхгаўза — памяшкання для захоўвання запасаў, канцылярыі форта і рукамыйніцы. Частку экспазіцыі зрабілі па-за казармай: у гаржавым капаніры, цэнтральным скразніку і парахавым склепе.
ikras@sb.by