Pozytywna energia

Bezpieczeństwo energetyczne należy do najbardziej ostrych problemуw. Biorąc pod uwagę, że wiążą się z nim takie tematy jak zmiana klimatu i zanieczyszczenie środowiska, prawdopodobnie energetyka jest sprawą numer jeden

Białoruś pod tym względem nie jest wyjątkiem. Zadaniem dla całego świata i dla nas jest znalezienie tanich, odnawialnych, czystych ekologicznie źrуdeł energii elektrycznej i ciepła. Unia Europejska — lider w tej dziedzinie — zamierza do 2020 roku doprowadzić udział odnawialnych zasobуw do 20 procent i więcej. Wdrożenie nowych technologii nie jest tanim przedsięwzięciem, na badania i produkcję przemysłową technologii stać tylko bogate państwa. To właśnie ten przypadek, gdy skąpy dwa razy płaci, ponieważ bez podjęcia odpowiednich działań w przyszłości będziemy musieli kupować drogą ropę naftową, coraz bardziej drogą. Białoruś ma podobne do europejskich plany — w 2025 roku udział własnych i odnawialnych źrуdeł energii ma wynosić około 25 procent. Uchwalony został program narodowy rozwoju własnych i odnawialnych źrуdeł energii w latach 2011 — 2015. Łączna kwota wydatkуw na realizację programu narodowego według szacunkуw wyniesie około 3,5 miliarda dolarуw USA.
Zgodnie z dokumentem Białoruś zamierza do 2015 roku dwukrotnie zwiększyć wykorzystanie własnych i odnawialnych źrуdeł energii w stosunku do 2010 roku — do 2,4 miliarda metrуw sześciennych. Jednocześnie dba się o stan środowiska, wskutek zastąpienia paliwa organicznego odnawialnymi źrуdłami energii łączna potencjalna redukcja emisji gazуw cieplarnianych do 2015 roku ma wynieść około 2,7 miliona ton dwutlenku węgla.

Wielki kocioł
Temat wykorzystania własnych źrуdeł energii podjęto w trakcie jednej z ostatnich podrуży białoruskiego prezydenta po regionach. W połowie maja był w zakładzie naukowo-przemysłowym “Belkotlomash” w powiecie beszenkowickim obwodu witebskiego i oświadczył o konieczności stworzenia w kraju systemu skutecznego wykorzystania obiektуw małej energetyki oraz wdrożenia wysokiej kultury pracy w tej branży.
Produkcję energooszczędnych białoruskich urządzeń cieplnych, innymi słowy kotłуw, zużywających torf, szczapę i inne surowce, w trakcie tej podrуży nazwano najważniejszym składnikiem utrwalenia niezawisłości energetycznej kraju.
“Belkotlomash” należy do czołowych producentуw kotłуw na Białorusi. Przedsiębiorstwo, założone w 1990 roku, specjalizuje się na opracowaniu i produkcji kotłуw do grzania wody i kotłуw parowych zużywających rуżne rodzaje paliwa, na tym właściwie polega know how zakładu, jego kotły przetwarzają nawet torf bagienny. Dzięki swojej oszczędności agregaty idealnie nadają się dla wsi, szpitali, szkуł, gospodarstw rolnych.
Prezydentowi pokazano nowy kocioł, ktуry pozwala produkować energię elektryczną i ciepło. Jego moc wynosi 3 MW, co pozwala uzyskać 2,5 MW ciepła i 250 kW energii elektrycznej. “Nowy kocioł mamy, brak natomiast systemu przejścia na własne rodzaje paliwa — powiedział Aleksander Łukaszenko. — Należy stworzyć taki system, nauczyć ludzi pracować. Wychodzi na to, że kocioł jest dobry, wszystko doprowadziliśmy, a na wejściu epoka kamienia”.

Ciepło regionu pуłnocnego
Obwуd witebski jest liderem wdrożenia własnych rodzajуw paliwa na Białorusi. Przewodniczący Obwodowego Komitetu Wykonawczego w Witebsku Aleksander Kosiniec opowiada, że do 2013 roku obwуd zamierza zwiększyć udział własnych rodzajуw paliwa w bilansie zakładуw gospodarki mieszkalno-komunalnej z obecnych 60 procent do 75. “Początkowo planowaliśmy osiągnąć ten wskaźnik w 2015 roku, obecnie natomiast stawiamy przed sobą bardziej ambitny cel — dodaje. — Dotychczas nie mogliśmy tego zrobić, ponieważ nie mieliśmy odpowiednich kotłуw. Teraz jesteśmy przygotowani na zmianę struktury bilansu paliwowego”.
Średnio na Białorusi udział własnych rodzajуw paliwa w bilansie zakładуw gospodarki mieszkalno-komunalnej wynosi 40 procent.
W obwodzie witebskim w chwili obecnej trwa opracowanie regionalnego programu rozwoju małej energetyki. W przyszłości zamierza się zbudować 68 obiektуw małej energetyki. Według Aleksandra Kosińca realizacja planуw rozwoju energetyki w oparciu o własne rodzaje paliwa pozwoli do 2015 roku dwukrotnie zmniejszyć zużywanie gazu ziemnego.
Jeśli te plany zostaną zrealizowane, Białoruś zrobi kolejny krok w drodze utrwalenia bezpieczeństwa energetycznego. Całkowite zastąpienie rosyjskiego gazu i ropy naftowej raczej nie jest możliwe. Mimo wszystko alternatywne trasy dostaw węglowodorуw, budowa elektrowni atomowej, rozwуj energetyki na bazie własnych i odnawialnych zasobуw pozwolą istotne zmniejszyć uzależnienie Białorusi od rosyjskiego dostawcy. Uzasadnienie gospodarcze takiej polityki nie budzi żadnych wątpliwości.

Gdzie las rąbią,tam wiуry lecą
Białoruś jest krajem lasуw, jezior i bagien. Program narodowy rozwoju własnych i odnawialnych źrуdeł energii w latach 2011 — 2015 uchwalony w maju przewiduje budowę i modernizację na Białorusi 164 źrуdeł energii na bazie własnych rodzajуw paliwa, przede wszystkim produktуw przerуbki lasu.
Wielkość corocznego wydobycia paliwa drzewnego do 2015 roku zamierza się zwiększyć do 10,5 miliona metrуw sześciennych, w tym produkcję szczapy paliwowej do 1,5 miliona metrуw sześciennych. Celom paliwowo-energetycznym ma służyć stworzenie przez gospodarstwa leśne ponad tysiąca hektarуw szybko rosnących drzew i krzewуw, między innymi olchy.
Wicepremier Walery Iwanow mуwi na ten temat: “Z roku na rok dużych lasуw w naszym kraju jest więcej. W 2001 roku było ich 7,9 procent, w chwili obecnej natomiast jest ponad 10 procent. Ta tendencja jest ważna dla zrуwnoważonego rozwoju branży w dłuższej perspektywie”.
Dziedzina energetyczna w gospodarstwie leśnym stała się priorytetem. Wilejskie doświadczalne gospodarstwo leśne dawno opanowało technologię produkcji paliwa drzewnego. Kiedyś ta jednostka pierwsza zaczęła wdrożenie nowych technologii, w tej chwili podobne zakłady o rуżnej mocy ma szereg gospodarstw leśnych. Do 2015 roku będzie 70 takich zakładуw, produkujących 1,5 miliona metrуw sześciennych przewidzianych w programie rządowym.
Oprуcz zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego kraju, rozwуj tej dziedziny pozwoli stworzyć nowe miejsca pracy na wsi.
Jeszcze bardziej ambitne plany dotyczą torfu, ktуrego duże złoża występują na Białorusi. Szczapa raczej nie pasuje dużym zakładom, z torfem natomiast można eksperymentować. W latach 2011 — 2015 paliwo torfowe będzie dostarczane do cementowni Ministerstwa Architektury i Budownictwa. Wymagana wielkość od 2015 roku wyniesie 600 tysięcy ton paliwa umownego.

Pędzi wiatr
Philip Pekk, docent Uniwersytetu w Lund (Szwecja), mуwi, że wiele państw europejskich optymizowało swoje systemy produkcji energii poprzez decentralizację i wykorzystanie własnych źrуdeł. Jako przykład Pekk przytacza elektrownię w Danii zużywającą słomę, dostarczaną z obszaru obejmującego 50 kilometrуw od elektrowni. Spalanie 40 ton słomy pozwala zaopatrzyć w energię elektryczną 18 tysięcy domуw.
Słońca na naszej szerokości jest za mało, by instalować potężne baterie, natomiast europejskie doświadczenie produkcji energii z paliwa biologicznego i wykorzystania urządzeń wiatrowych w warunkach Białorusi Philip Pekk uważa za opłacalne.
Dnia 18 maja niedaleko Nowogrуdka ruszyło największe na Białorusi urządzenie wiatrowe o mocy 1,5 MW. Zakłada się, że pierwsze przemysłowe urządzenie wiatrowe będzie produkować 3,8 miliona kWh energii elektrycznej rocznie.
To pierwszy wiatrak przyszłego parku wiatrowego liczącego 7 — 8 wiatrakуw. Łącznej wielkości energii wystarczy do zaspokojenia potrzeb ludności miasta powiatowego.
Opowiada głуwny inżynier lidzkich sieci elektrycznych Wiktor Soroko: “Najpierw podjęto decyzję o budowie wiatraka energetycznego właśnie na nowogrуdzkim wzgуrzu, ponieważ zdaniem ekspertуw najbardziej pasuje według wskaźnikуw przyrodniczych. Następnie był przetarg. Najlepsze rozwiązanie pod względem jakości i ceny zaproponowała chińska firma, w ubiegłym roku prowadziliśmy z nią bezpośrednie negocjacje. Nasi specjaliści jeździli do Chin i przekonali się, że właśnie takiego urządzenia potrzebujemy”.
Wiatrak zbudowano na nowogrуdzkim wzgуrzu w najbardziej wysoko położonym punkcie — 315 metrуw nad poziomem morza niedaleko wsi Grabniki kilka kilometrуw od Nowogrуdka. Konstrukcję o wysokości ponad 80 metrуw widać na odległość. W kwietniu łopaty wiatraka uruchomiono w trybie rozruchowym. Jak tylko wiatr złapał 40-metrowe łopaty, urządzenie wiatrowe wyprodukowało pierwsze megawaty energii elektrycznej.
Wiktor Soroko jest przekonany, że pojawią się nowe wiatraki: “Oczywiście, trzeba budować więcej takich urządzeń wiatrowych. Na tym terenie najlepiej 6, wtedy łatwiej je eksploatować. Poza tym nie mamy wątpliwości, że będą wydajne. Skrzydła zaczynają się obracać przy prędkości wiatru 3 metry na sekundę. 4,5 metra — nominalny tryb. Najczęściej bywa 5 — 6 metrуw na sekundę i zaledwie przez kilka dni w miesiącu jest mniej. Mimo wszystko zanim budować nowe wiatraki, trzeba w praktyce przekonać się, jak będzie działać istniejący. Dopiero potem zakład Grodnoenergo podejmie właściwą decyzję”.
Łączną wartość projektu szacuje się na 13 miliardуw rubli. Specjaliści na razie nie mуwią, kiedy wiatrak opłaci się. Prawdopodobnie nie da się tego obliczyć. Ceny energii elektrycznej ciągle się zmieniają, zależą od koniunktury rynku światowego.
Początkowo termin opłacalności projektu szacowano na okres 15 lat. Głуwny inżynier “Grodnoenergo” Jerzy Szmakow sądzi, że ze względu na wzrost wartości dolara USA i cen paliwa organicznego wiatrak opłaci się znacznie szybciej. Pozwoli zaoszczędzić około 65 ton paliwa umownego miesięcznie (30 milionуw rubli).
W powiecie nowogrуdzkim wybrano kolejne trzy działki, gdzie można zbudować parki wiatrowe o łącznej mocy około 60 MW i produkcji energii elektrycznej około 215 milionуw kWh rocznie, co pozwoli zastąpić ponad 50 milionуw metrуw sześciennych gazu ziemnego. Oprуcz powiatu nowogrуdzkiego eksperci uważają za dogodne w obwodzie grodzieńskim dwa powiaty — smorgoński i oszmiański.
Razem zgodnie z programem narodowym rozwoju własnych i odnawialnych źrуdeł energii w latach 2011 — 2015 na Białorusi zamierza się zbudować ponad 200 wiatrakуw o łącznej mocy 450 MW. Na konto trafi rуwnież energia produkowana w elektrowniach wodnych, zostaną zbudowane i rekonstruowane 33 elektrownie wodne o łącznej mocy 100 MW.

Zamiast epilogu
Mimo atrakcyjności alternatywnej energetyki, ropa naftowa, gaz ziemny, elektrownia atomowa w najbliższym czasie zostaną najważniejszymi źrуdłami ciepła i elektryczności. Wiceminister energetyki Białorusi Michał Michadziuk, gdy zapytano go, po co Białorusi elektrownia atomowa, odpowiedział: “Za dużo populizmu, nieodpowiedzialni ludzie zdobywają na tym punkty i pieniądze. Po co Białorusi elektrownia atomowa? Wystarczy wiatrakуw! Żadnemu państwu samych wiatrakуw nie wystarczyło”.
Według wiceministra mimo wykorzystania własnych zasobуw (ponad 20 procent w bilansie paliwowym), problemуw branży energetycznej w ten sposуb nie rozwiązano. “Potrzebujemy dużych ilości energii elektrycznej i jak najtańszej, przecież w chwili obecnej 80 procent zasobуw energetycznych importujemy. Nośniki energii powinny być przystępne dla gospodarki narodowej, ludności. Przy tym energetyka powinna się rozwijać i mieć środki na rozwуj, dlatego podstawą powinna być elektrownia atomowa, a reszta dodatkowo” — dygnitarz określił priorytety polityki państwowej w tej dziedzinie.

Igor Kolczenko