Międzynarodowa konferencja, poświęcona 20. rocznicy z dnia katastrofy na Czarnobylskiej Elektrowni Atomowej, odbędzie się w kwietniu 2006 roku. Obok kwestii eliminacji skutkуw awarii porządek dzienny obejmować będzie rуwnież problemy ochrony historyczno-kulturowych wartości rejonуw, ktуre ucierpiały wskutek awarii. W wyniku tego, że w ciągu pierwszych czterech lat po tragedii prawie nie badano i nie zachowywano spadku kulturowego regionu, wiele rzeczy zostało straconych bezpowrotnie. I dzisiaj w wielu osiedlonych wsiach starzeją się i niszczą dawne budynki, domy, zabytki etnograficzne. Procesy migracyjne oraz znikanie miejscowości powodują nagłe zmniejszenie liczby bezpośrednich użytkownikуw kultury materialnej i duchowej.
Katastrofa Czarnobylska stworzyła prawdziwe zagrożenie zatracenia wartości historycznych i kulturowych takiego unikalnego regionu jak Polesie. Znajdujące się tutaj wsie Bierdyż z rejonu Czeczerskiego oraz Surowicze z rejonu Kalinkowickiego w obwodzie Homelskim zostały naukowo uznane za dawne koczowiska człowieka pierwotnego na terenie Białorusi i wymieniane są we wszystkich podręcznikach historii. Kulturowe zabytki z IIgo tysiąclecia przed naszą erą zachowały się w miasteczkach Borowka w rejonie Bychowickim oraz Żurawiel w rejonie Czerykowskim niedaleko rzek Dniepr i Soż. Obok zabytkуw archeologicznych znajduje się tutaj dużo zabytkуw architektury i dawnego budownictwa.
Unikalność i oryginalność tkwi w przedmiotach bytu rolnikуw oraz w sztuce ludowej. Rzeczywiście, byt wiejski tego kraju obejmuje dawne tradycje europejskie okresu przedchrześcijańskiego, ktуre prawie zanikły w innych krajach kontynentu.
Mуwiąc o spadku kulturowym należy zaznaczyć, że szczegуlną wartość regionu stanowi jego twуrczość piosenkarsko–folklorystyczna. W niektуrych wsiach obwodуw Homelskiego i Mohylewskiego ludność rdzenna, zachowując niezwykle wyrazistą kulturę mowy, dzisiaj nadal śpiewa starodawne piosenki obrzędowe i bytowe. Niepowtarzalny folklor ziemi Mohylewskiej i Homelskiej niewątpliwie musi być zanotowany. Zdaniem specjalistуw Rady Międzynarodowej ds. zabytkуw i miejsc historycznych należy stworzyć narodowe archiwum w celu zachowania i badania folkloru oraz specjalne oddziały w białoruskich muzeach. Folklor rуwnież potrzebuje odpowiedniej ochrony prawnej.
Zresztą przy udziale instytutуw językoznawstwa, historii sztuki, etnografii oraz folklorystyki Narodowej Akademii Nauk Białorusi realizuje się program dotyczący zbadania spadku folklorystyczno — etnograficznego, osobliwości języka i duchowej kultury ludności Polesia. W wyniku wypraw etnograficznych i lingwistycznych przygotowano do druku tysiące utworуw ustnej twуrczości ludowej, odnaleziono ponad sto zespołуw folklorystycznych, wydano zbiуr naukowy “Mуwią czarnobylcy”.
W wyniku wypraw archeologicznych przeprowadzono badania rejonуw Bychowskiego, Kostiukowickiego, Klimowickiego, Sławgorodzkiego i Krasnopolskiego w obwodzie Mohylewskim. Znaleziono 362 zabytki z czasуw neolitu, wiekуw brązowego i żelaznego, wczesnego feudalizmu (koczowisk, siedlisk, zamczysk, cmentarzysk kurhanowych), dziesiątki nowych zabytkуw nie wpisanych do oficjalnego rejestru państwowego. Prowadzi się pracę zapobiegające ich ewentualnemu zniszczeniu podczas zabiegуw sadzenia lasu, prowadzenia przedsiębiorstw rolniczych i budowlanych oraz innych zabiegуw planowania terenu.
W obwodzie Homelskim zbadano zabytki budownictwa drewnianego z XIX stulecia, stworzono projekty ich restauracji. Już dużo zrobiono, jednak uczeni i specjaliści muszą zrobić o wiele więcej w celu zachowania całej rozmaitości historyczno-kulturowego spadku Polesia. I tak na przykład niezwłocznej pomocy wymagają zabytki architektoniczne we wsi Miłosławicze oraz we wsi Zabyczanie rejonu Klimowickiego, we wsi Borysowszczyna rejonu Chojnickiego, zamek i synagoga w mieście Bychуw, zespуł pałacowo-parkowy w mieście Narowla i wiele innych.
Jednym słowem, dwudziesta rocznica katastrofy czarnobylskiej oraz przeprowadzana w związku z tym Konferencja Międzynarodowa muszą stać się powodem przyciągnięcia uwagi wspуlnoty międzynarodowej do problemуw ochrony unikalnych wartości historyczno-kulturowych Polesia.
Helena Dygilewicz
