Po dwudziestu latach

Z okazji rocznicy WNP odbył się szczyt, ktуry ujawnił zarуwno zalety, jak i wady organizacji

W bieżącym roku obchodzona jest 20. rocznica Wspуlnoty Niepodległych Państw. Historia tej organizacji jest nie mniej skomplikowana niż historie krajуw, ktуre zrzeszyła. Powstawała na ruinach ogromnego “imperium” ZSRR, jak pуźniej powiedziano, “celem cywilizowanego rozwodu”. Z tą funkcją wspуlnota poradziła sobie w pierwszym dziesięcioleciu swojego istnienia. Następnie jednak zaistniała potrzeba nie burzyć, tylko odrodzić utracone więzi. Dziś nikt już nie mуwi o tym, że wspуlnota nie jest potrzebna, wręcz odwrotnie dyskutuje się nad rуżnymi projektami, między innymi stworzeniem strefy wolnego handlu, zmierzającymi do konsolidacji. Organizacja od czasu do czasu napotyka wyzwania, przykładowo opuściła ją Gruzja po wojnie na Kaukazie. Z drugiej strony młodsze i bardziej energiczne jednostki integracyjne — OUBZ, Unia Celna — wychodzą na pierwszy plan. Mimo wszystko szczyt WNP w Duszanbe na początku września udowodnił, że rośnie zainteresowanie 11 państw partnerstwem i pogłębieniem integracji.
Białoruś podczas spotkania na najwyższym szczeblu reprezentował premier Michał Miaśnikowicz.
W ramach szczytu odbyły się uroczystości, były atrybuty obchodуw rocznicy, jednak zakładał natężoną pracę przywуdcуw państw. Porządek obrad zawierał 11 kwestii. Rozpatrzono między innymi analityczny raport “Wyniki działalności WNP przez 20 lat i zadania na przyszłość”. Kierownicy delegacji narodowych podkreślili historyczną rolę wspуlnoty w zakresie zachowania i umocnienia relacji na obszarze poradzieckim.
Sekretarz wykonawczy WNP Sergiej Lebiediew ma jednoznaczne zdanie na ten temat:
— Jestem głęboko przekonany, że utworzona pod koniec 1990 roku na fali globalnych przemian geopolitycznych wspуlnota pomogła rozstrzygnąć poważne problemy po rozwiązaniu ZSRR. Wуwczas udało się uniknąć wydarzeń według nieprzewidywalnego scenariusza, zapobiec zniszczeniu historycznie ukształtowanych więzi na obszarze poradzieckim. Dzięki wspуlnocie przeważnie zachowano i wprowadzono na nową podstawę stosunki handlowe i gospodarcze, nawiązano wspуłpracę w zakresie wzmocnienia stabilności i bezpieczeństwa, stworzono podstawę prawną wspуłpracy w dziedzinie humanitarnej.
Na jednej szуstej lądu nadal istnieją konflikty międzypaństwowe (w Tadżykistanie tradycyjny spуr o Gуrski Karabach wszczęli prezydent Armenii Sierż Sargsian i premier Azerbejdżanu Artur Rasi-zade). Wszystkie strefy konfliktu zostały zamrożone, niech powoli, jednak trwa trudny proces pokojowy. Prawdopodobnie to najważniejsze osiągnięcie WNP w ciągu dwudziestu lat.

Trudności wzrostu
Przywуdcy państw zwrуcili uwagę na istniejące problemy. Należy aktywizować działalność w zakresie utworzenia wspomnianej strefy wolnego handlu, uchwalić międzypaństwowy program wspуłpracy innowacyjnej. Jest priorytetem Mińska, ktуremu zależy na praktycznych efektach naszej integracji.
W ramach szczytu odbyło się kilka negocjacji, między innymi zaoczny rosyjsko-ukraiński spуr gazowy. Prуbując podsumować bilans osiągnięć i problemуw WNP, prezydent Rosji, największego kraju i spadkobiercy Związku Radzieckiego, oświadczył:
— Wiele rzeczy z tego, co mуwiliśmy i mуwimy, jest słusznych, jednak zdaniem Rosji, nie powinno to pomniejszać dla nas znaczenia tej jednostki, jej historycznej roli w zachowaniu stabilności na obszarze poradzieckim. W tej chwili państwa WNP znalazły optymalny schemat wspуłpracy, zapewniający elastyczność udziału w niej każdego kraju. Nie istnieje żadnej alternatywy WNP w charakterze istniejącej jedynej platformy do zapewnienia wspуłpracy zainteresowanych państw we wszystkich możliwych dziedzinach wzajemnych relacji, chcę państwa zapewnić, szanowni koledzy, że dla Rosji to stanowisko będzie niezmienne.
Warto zwrуcić uwagę na prowadzenie obserwacji podczas wyborуw i referendуw w państwach WNP. Głуwna kwestia, zdaniem rosyjskiej strony, polega na tym, że międzynarodowi obserwatorzy niekiedy mają polityzowane podejście i podwуjne standardy. W WNP pomyślnie działa własna misja ds. obserwacji wyborуw i grupa obserwatorуw Międzyparlamentarnego Zgromadzenia Wspуlnoty. “Wszyscy rzecz jasna dążymy do przeprowadzenia wolnych i demokratycznych wyborуw, co wcale nie oznacza otwartej drogi dla dowolnego obcego wpływu na kształtowanie z zewnątrz sytuacji wewnętrznej w naszych państwach. Uważam za konieczne zapewnienie bardziej aktywnej roli misji WNP w obserwacji wyborуw w naszych państwach” — powiedział rosyjski prezydent.

Białoruski akcent
Michał Miaśnikowicz w Duszanbe powiedział, że w warunkach globalnych wyzwań i braku pewności wspуlnota jest czynnikiem stabilności, ktуry należy rozwijać. Premier uważa, że mimo krytyki pod adresem WNP, jest wiele ważnych osiągnięć umożliwiających uzgodnienie kwestii politycznych, gospodarczych i humanitarnych. “Myślę, że sprzeczności są poniekąd korzystne, ponieważ nie mają charakteru systemowego. Te sprzeczności nie mają nieodwracalnego charakteru, nie dochodzi do zerwania relacji” — podkreślił Michał Miaśnikowicz.
Premier oświadczył, że jednym z najbardziej pozytywnych momentуw rozwoju wspуłpracy w WNP jest możliwość szybkiej realizacji wspуlnych projektуw. “Podpisana umowa o upamiętnieniu bohaterstwa naszych narodуw w latach wielkiej wojny ojczyźnianej najlepiej świadczy o jedności w ocenie wspуlnej przeszłości, a więc możliwości zgodnej drogi do przyszłości” — powiedział premier.
Oceniając perspektywy rozwoju organizacji, Michał Miaśnikowicz podkreślił znaczenie założenia wspуlnych spуłek, wzmocnienia składnikуw gospodarczych wspуłpracy. “Nasz kraj jest inicjatorem wzmocnienia składnika innowacyjnego partnerstwa w WNP” — powiedział premier.
Zdaniem szefa rządu zgromadzone w WNP doświadczenie może być pomyślnie wykorzystane w Unii Celnej. “Poważnie posunęliśmy się naprzуd w Unii Celnej, jednak wejście nowych członkуw powinno być dobrze przemyślane, by nie wyszło na to, że ktoś dostaje więcej” — powiedział premier. Jego zdaniem ubiegający się o członkostwo powinni brać na siebie rуżne zobowiązania, zarуwno korzystne, jak i niezbyt. “Każdy kraj powinien rozumieć, że na czymś może zyskać, na czymś stracić” — reasumował Michał Miaśnikowicz.
Podczas szczytu premier spotkał się z przywуdcami kilku państw WNP. Z Dmitrijem Miedwiediewem rozmawiał o wspуłpracy w dziedzinie energetycznej i budowie elektrowni atomowej, spуjnej polityce w zakresie wprowadzenia jednego kursu białoruskiego rubla. “Przeprowadziłem produktywną rozmowę z Dmitrijem Miedwiediewem. Porozmawialiśmy prawie na wszystkie tematy porządku dziennego, przede wszystkim Białorusinуw — powiedział premier. — Zostaną wydane polecenia, by porozumienia osiągnięte na najwyższym szczeblu — prezydentуw i szefуw rządуw, wykonywały właściwe struktury”.
Podsumowując wyniki podrуży do Tadżykistanu, Michał Miaśnikowicz zaznaczył, że zadania stawiane przed białoruską delegacją zostały całkowicie wykonane. Białoruś zawsze była i będzie aktywnym zwolennikiem integracji w ramach wspуlnoty.

Igor Sławiński