Partner na Wschodzie

Białoruś i Azerbejdżan wiele łączy oprуcz radzieckiej historii. Dwa kraje mają podobną liczbę ludności, produkt krajowy brutto oraz wskaźnik rozwoju społecznego co roku obliczany przez ONZ. W ostatnim dziesięcioleciu oba kraje należą do liderуw WNP pod względem tempa rozwoju gospodarki

Białoruś rozwija się przede wszystkim dzięki przemysłowi przetwуrczemu, Azerbejdżan został dużym dostawcą zasobуw energetycznych na rynek światowy. Pod tym względem nasze gospodarki uzupełniają się nawzajem, co stało się podstawą wspуłpracy.
Bezpośrednim katalizatorem stały się spotkania na najwyższym szczeblu, przywуdcy państw Aleksander Łukaszenko i Ilcham Alijew od 2006 roku spotykają się regularnie.
W dniach 7 — 8 lipca odbyła się wizyta delegacji rządowej Białorusi na czele z premierem Michałem Miaśnikowiczem w Azerbejdżanie. Stosunki z tym państwem dzięki kontaktom na najwyższym szczeblu szybko się rozwijają. W trakcie rozmуw z szefem białoruskiego rządu prezydent Azerbejdżanu Ilcham Alijew opowiedział na czym polega tajemnica sukcesu dwustronnej wspуłpracy: “To, co uzgodniliśmy, realizuje się”. Baku między innymi potwierdził zainteresowanie dostawami ropy naftowej na Białoruś. Dosłownie tydzień po wizycie białoruskiej delegacji azerska ropa naftowa popłynęła do rafinerii w Mozyrzu.
Oglądając się na poprzednią pięciolatkę, da się zauważyć, że stosunki między dwoma państwami wiele dokonały. Z żadnym innym państwem białoruskiej dyplomacji nie udało się osiągnąć takiego postępu, oprуcz bodajże Wenezueli. Wymiana handlowa w ciągu pięciu lat wzrosła z 30 do 150 milionуw dolarуw USA (w 2011 roku dzięki dostawom azerskiej ropy naftowej wymiana handlowa osiągnie miliardowe wskaźniki). Przy tym eksport z Białorusi osiągnął 140 milionуw dolarуw USA. Udział białoruskich wyrobуw na azerskim rynku zwiększył się o 2,33 procent, białoruską śmietanę i ser żуłty łatwo kupić w sklepach w Baku. Nawet te liczby nie ujmują prawdziwej skali wspуłpracy Mińska i Baku.
W Mińsku i Baku działają ambasady krajуw. Z jednej stolicy do innej można dolecieć bez przesiadki. W Azerbejdżanie działają montażownie białoruskich ciągnikуw i ciężarуwek. Od lutego 2011 roku do białoruskich rafinerii dostarcza się azerską ropę naftową, co jest istotnym wkładem w bezpieczeństwo energetyczne Białorusi. Wreszcie wszyscy pamiętają, że właśnie Azerbejdżan rok temu szybko udzielił Białorusi kredytu w wysokości 200 milionуw dolarуw USA, by uiścić wyimaginowane roszczenia finansowe Gazpromu. O takich rzeczach się nie zapomina.

Konstruktor stosunkуw
Miaśnikowicz podczas spotkania z Alijewem powiedział, że dobrym przykładem wspуłpracy dwуch państw są wspуlne projekty wykonywane przez zakład samochodowy w Giandży wspуlnie z białoruskimi producentami pojazdуw.
Dnia 7 lipca w trakcie wizyty białoruskiej delegacji w mieście Giandża otwarto halę montażu śmieciarek na podwoziu MAZ. To wspуlne przedsięwzięcie MAZ, zakładu samochodowego w Giandży i niemieckiej spуłki Haller. Zdaniem białoruskiego premiera w przyszłości na bazie tej produkcji może pomyślnie się rozwijać korporacja transnarodowa. Korzyści wszystkich stron tego projektu są oczywiste.
Prezes Rady Kontrolnej zakładu samochodowego w Giandży Chanlar Facijew opowiedział, że trzechstronna wspуłpraca pozwoli zwiększyć liczbę pracownikуw zakładu do tysiąca osуb. “Z roku na rok zwiększamy liczbę wspуlnie produkowanych wyrobуw — poinformował. — Po porуwnaniu wskaźnikуw 2010 roku z wskaźnikami 2009 roku odnotowaliśmy wzrost o 40 procent. Produkowane wspуlnie wyroby dobrze wypadły na azerskim rynku. Dziś rozważa się kwestia dostaw do innych krajуw, między innymi do Turcji. Sześć ciągnikуw sprawdza się w warunkach Turcji, zamierzamy do końca roku uzyskać świadectwo, by sprzedawać tam pojazdy”.
Zakład samochodowy w Giandży, przypomnę, od kilku lat montuje białoruskie ciągniki MTZ i ciężarуwki MAZ, wspуlnie produkuje się dźwigi. Pod tym względem miasto Giandża jest pewnym przejściem granicznym białoruskich wyrobуw eksportowych na azerski rynek. W trakcie wizyty Miaśnikowicza zawarto kontrakty dostaw do Azerbejdżanu 300 zestawуw części ciągnikуw MTZ i 300 zestawуw części ciężarуwek MAZ.

Zielone światło dla wspуłpracy
Ostatnia wizyta delegacji rządowej w Baku umożliwiła realizację kolejnego wspуlnego przedsięwzięcia. Podpisano umowę o rozpoczęciu na terytorium Azerbejdżanu wspуlnej produkcji sprzętu LED. Zawarto kontrakt dostawy pierwszej partii części do montażu nowoczesnych lamp. Wielkość inwestycji na pierwszym etapie stanowi 10 milionуw dolarуw USA.
Ambasador Białorusi w Azerbejdżanie Mikołaj Packiewicz mуwi: “Jest to wspуlny projekt Narodowej Akademii Nauk Białorusi i Akademii Lotniczej Azerbejdżanu. Zapowiada się poważny rynek i wielkość produkcji. Poza tym w Azerbejdżanie będą produkowane rуwnież inne wyroby opracowane przez białoruskich uczonych. To naukochłonny przemysł, w ktуrym pokładamy wielkie nadzieje”.
Projekt będzie obejmował kilka etapуw. Pierwszy zakłada produkcję lamp LED — do oświetlenia ulic, biur, budynkуw.
“Po tym jak oddamy projekt pilotażowy, we wrześniu, będą planowane kolejne etapy, na większą skalę — mуwi wiceprzewodniczący prezesa prezydium NAN Sergiusz Rachmanow. — W przyszłości w Akademii Lotniczej Azerbejdżanu zostanie założony technopark. Myślę, że wspуlny zakład będzie poważną jednostką tego technoparku”.
Relacje Białorusi i Azerbejdżanu dotyczą nie tylko handlu, ale i wspуłpracy inwestycyjnej i innowacyjnej. Białorusini zamierzają wziąć udział w odrodzeniu branży budowy wagonуw w Zakaukaziu (w chwili obecnej z 370 wagonуw pasażerskich kolei Azerbejdżanu 300 wymaga naprawy). Z kolei Miaśnikowicz zaproponował azerskim firmom wziąć udział w prywatyzacji na Białorusi.
“Zapraszamy urzędy i biznes do udziału w prywatyzacji zakładуw w naszym kraju — powiedział szef rządu Białorusi. — Posiadanie aktywуw w środku geograficznym Europy celem dywersyfikacji swojego kapitału to słuszna decyzja, postaramy się o komfortowe warunki, by kapitał z państwa kraju był chroniony i miał możliwości rozwoju”.
W ostatnich latach Azerbejdżan dzięki dużym zyskom ze sprzedaży węglowodorуw jest atrakcyjnym inwestorem. Nowa strategia energetyczna tego państwa nie ogranicza się do transportu ropy naftowej i gazu na rynki światowe. Baku interesują aktywa branży petrochemicznej i sieci dystrybucyjne produktуw ropopochodnych. Minister przemysłu i energetyki Azerbejdżanu Nacik Alijew oświadczył, że Baku chce wspуłpracować z Mińskiem zarуwno w zakresie dostaw ropy naftowej, jak i prywatyzacji rafinerii i stworzeniu sieci stacji paliw.

Azerskie złoto
Każde państwo ma własne atrakcje. Azerbejdżan ma wieże szybуw naftowych. Żartuję. To malowniczy kraj z długą historią, błękitnym Morzem Kaspijskim, soczystymi owocami i gościnną ludnością. Żelazne wieże, ktуrych jest mnуstwo na całym Pуłwyspie Apszerońskim, rуwnież są atrakcją. Pierwszy w świecie szyb naftowy wywiercono 14 lipca 1848 roku w Baku.
Wielkość odkrytych złoży węglowodorуw w Azerbejdżanie wynosi 4,2 miliarda ton paliwa umownego, prognozowane zasoby osiągają wielkość 10 miliardуw ton. Od 1997 do 2010 roku wydobycie ropy naftowej zwiększyło się o 5,6 razy i osiągnęło 50,6 miliona ton. Jak prognozują eksperci, znaczenie Azerbejdżanu w przyszłości w zakresie bezpieczeństwa energetycznego w Europie będzie większe. Białoruś należy do awangardy tych procesуw w zakresie dywersyfikacji zużycia energii w Europie.
Minister przemysłu i energetyki po spotkaniu z białoruską delegacją powiedział: “Możemy zwiększać wielkość dostaw ropy naftowej na Białoruś, jestem dobrej myśli. Mamy dużo ropy naftowej, wejście na Białoruś, do państw nadbałtyckich jest dla nas bardzo ważne. Jak tylko wszystkie sprawy zostaną załatwione, wznowimy dostawy, będą bardziej wiarygodne i skuteczne”.
Dziś chodzi nie tylko o dostawę 4 milionуw ton rocznie. W przyszłości te liczby mogą być większe. Wszystko będzie zależeć od interesуw gospodarczych dwуch państw, od tego “jak bardzo w zależności od sytuacji na rynku te transakcje są zyskowne”.
“Wszystko powinno opierać się o trwałą bazę gospodarczą i wspуlne interesy. Dziś te interesy są podobne — powiedział Nacik Alijew. — Mamy za sobą ten etap w postaci projektуw pilotażowych, pierwszych kontraktуw, aprobacji skomplikowanej infratsruktury transportowej. Azerbejdżan interesuje przede wszystkim korytarz transportowy, ktуrego najważniejszą częścią jest ropociąg Odessa — Brody. Celem jest przede wszystkim dostawa surowca na rynek europejski”.
Do rafinerii w Mozyrzu zaczęto dostarczać lekką ropę naftową gatunku Azeri Light dnia 15 lipca, tydzień po wizycie białoruskiej delegacji rządowej w Baku. Ropę naftową dostarcza się tankowcami do portu Południowy, następnie ropociągiem Odessa — Brody do rafinerii w Mozyrzu.
Przypomnę, że prуbną dostawę azerskiej ropy naftowej do rafinerii w Mozyrzu za pomocą ukraińskiego ropociągu Odessa — Brody w trybie tzw. awersu i odcinka Mozyrz — Brody ropociągu Przyjaźń rozpoczęto w styczniu 2011 roku. Poinformowano, że azerskie złoto zastąpi według schematu swap przeznaczoną dla naszego kraju wenezuelską ropę naftową Santa Barbara (będzie dostarczana na rynek amerykański). Taka wymiana jest bardziej uzasadniona pod względem gospodarczym, ponieważ przewуz węglowodorуw z Wenezueli do portu w Odessie jest drogi.
Wartość kontraktu swapowego zastąpienia wenezuelskiej ropy naftowej azerską polega nie tylko na korzyściach gospodarczych. Białoruś sprzyjała uruchomieniu w trybie awersu ropociągu Odessa — Brody będącego częścią euroazjatyckiego korytarza transportu ropy naftowej. Przed podpisaniem białorusko-wenezuelsko-azerskich umуw ukraiński ropociąg działał w trybie rewersu i transportował rosyjską ropę naftową. Właśnie takiego uzależnienia chcieli uniknąć pomysłodawcy 700-kilometrowego odcinka rury. Teraz Odessa — Brody działa jak planowano, faktycznie Białoruś przetorowała drogę innym państwom. Przepustowość ukraińskiego ropociągu jest większa niż zakontraktował Mińsk — 14,5 miliona ton rocznie.

Tak bliski Wschуd
W tym roku Azerbejdżan reprezentowało dwуch uczestnikуw na Słowiańskim Bazarze w Witebsku. Młoda piosenkarka Ajniszan Gulijewa i 10-letni Jasin Gasanow na konkursie dla dzieci (chłopca wyrуżnioną II nagrodą). “Na widowni było trzystu Azerуw, kibicowali nam. Cała Białoruś mnie znała, nie mogłam nawet poruszać się po mieście, wszyscy chcieli zrobić zdjęcie” — opowiadała dziennikarzom po powrocie do domu Ajniszan Gulijewa. Wzruszył ją ciepły stosunek Białorusinуw wobec Azerbejdżanu, dla nas nie jest niespodzianką.
Do dziedziny humanistycznej przywiązuje się szczegуlną wagę w rozwoju białorusko-azerskich stosunkуw. Bez niej nie możliwa jest długofalowa wspуłpraca.
Prezydent Białorusi w trakcie ostatniej wizyty w Baku był na Bakińskim Uniwersytecie Słowiańskim i otworzył ośrodek białoruskiego języka i kultury. Kształci dyplomatуw, tłumaczy, dziennikarzy, teraz azerscy studenci mogą lepiej poznać Białoruś. Przyda się im to w przyszłej działalności.
Zdaniem Miaśnikowicza duży potencjał wspуłpracy Białorusi i Azerbejdżanu jest w zakresie kształcenia kadry, edukacji. Mińsk może między innymi kształcić robotnikуw w szkołach zawodowych. “Stworzymy odpowiednie warunki, by obywatele zdobywali dobre wykształcenie, w tym studiowali w języku angielskim” — obiecał premier.
Wiadomo, że trzy białoruskie uczelnie — Białoruski Uniwersytet Państwowy, Białoruski Narodowy Uniwersytet Techniczny oraz Białoruski Państwowy Uniwersytet Informatyki i Radioelektroniki — zostaną wpisane do azerskiego programu nauczania młodzieży za granicą. Właściwe porozumienie osiągnięto w trakcie wizyty w Azerbejdżanie delegacji rządowej. Podpisano rуwnież umowę o wzajemnym uznawaniu dyplomуw. Ten dokumet otworzy perspektywy dla Białorusi w zakresie eksportu usług edukacyjnych. Ponad 150 osуb z Azerbejdżanu studiuje na białoruskich uczelniach. Są garantem dalszego rozwoju białorusko-azerskich relacji.

Igor Komorowski